ƏTİRŞAHKİMİLƏR (Geraniaceae) – ikilәpәli çiçәkli bitkilәr fәsilәsi. Birillik vә çoxillik otlar, bәzәn dә kiçik ağaclardır. Bitkilәr sadә vә vәzili tükcüklәrlә örtülmüşdür. Ə. efir yağı ifraz etdiyindәn xoşagәlәn әtirli, yaxud kәskin iyli olur. Yarpaqları sadәdәn mürәkkәb yarılmışa qәdәr olub, çiçәkaltlıqlıdır. Çiçәklәri tәktәk, yaxud çәtir çiçәk qrupunda toplanmış, әlvan rәnglidir. Erkәkciyi 5–10 (15-әdәk) әdәddir. Meyvәlәri bölünәndir, mәrkәzi bәrkimiş burulan uzun buruncuqlu 5 әdәd tәktoxumlu meyvәciklәrә (merikarpilәr) bölünür (toxumların atılması üçün uyğunlaşma). Ə.-in mülayim vә subtropik enliklәrdә yayılmış 800-әdәk cinsi vә 5 (6) növü mәlumdur. Ən mühüm cinslәri: әtirşah (Geranium-380-әdәk növ) hünd. 70 smәdәk, budaqlanmış gövdәsi vә yarılmış, yaxud dilimli, iridişli yarpaqları olan kökümsov otlar, bәzәn yarımkollardır, Şimal yarımkürәsinin mülayim qurşağında vә tropik qurşağın dağlarında bitir; şamdangülü; durnaotu. Bәzәn şamdangülü cinsindәn olan bitkilәr dә әtirşah adlanır. Şamdangülünün bәzi növlәri vә hәmçinin Cәnubi Afrikada yayılmış sarkokaulon cinsindәn olan әtli, qalın gövdәli әsası yoğunlaşmış kollar – sukkulentlәrdir. Ə.-in bir çox növü qiymәtli aşılayıcı (yerüstü orqanlarında, köklәrdә yüksәkkeyfiyyәtli taninlәr vardır), dekorativ vә efiryağlı bitkilәrdir. Adәtәn “әtirli әtirşah” adlanan çәhrayı pelarqoniyanın (Pelarqonium roseum) mürәkkәb hibrid formaları geniş becәrilir; yerüstü hissәlәrindәn tәrkibi qiymәtli qızılgül yağına yaxın efir yağı alınır. Gülçülükdә qrup vә bordür әkinlәrindә, hәmçinin alpinarilәrdә al-qırmızı әtirşah (G. sanquineum), yastılәçәk әtirşah (G. platypetalum), gürcü әtirşahı (G. ibericum) vә s. әkilir. Bunlar quraqlığa vә şaxtayadavamlı, işıqlanmaya tәlәbkar olmayan, zәif turş torpaqları sevәn, kökümsov vә toxumla çoxalandır. Azәrb.da әtirşah vә durnaotu cinslәrinin 32 növü yayılmışdır. Ə.-in bir çox növü müxtәlif ölkәlәrin xalq tәbabәtindә (cövhәri büzücü tәsirә malikdir) tәtbiq olunur.
Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində) |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2007 |
| ISBN: | 978-9952-441-01-7 |
| Səhifələrin sayı: | 881 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2009 |
| ISBN: | 978-9952-441-02-4 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2010 |
| ISBN: | 978-9952-441-05-5 |
| Səhifələrin sayı: | 604 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2011 |
| ISBN: | 978-9952-441-07-9 |
| Səhifələrin sayı: | 604 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində) |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2012 |
| ISBN: | 978-9952-441-01-7 |
| Səhifələrin sayı: | 881 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2013 |
| ISBN: | 978-9952-441-03-1 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2014 |
| ISBN: | 978-9952-441-10-9 |
| Səhifələrin sayı: | 592 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili | 2015 |
| ISBN: | 978-9952-441-11-6 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
ƏTİRŞAHKİMİLƏR (Geraniaceae) – ikilәpәli çiçәkli bitkilәr fәsilәsi. Birillik vә çoxillik otlar, bәzәn dә kiçik ağaclardır. Bitkilәr sadә vә vәzili tükcüklәrlә örtülmüşdür. Ə. efir yağı ifraz etdiyindәn xoşagәlәn әtirli, yaxud kәskin iyli olur. Yarpaqları sadәdәn mürәkkәb yarılmışa qәdәr olub, çiçәkaltlıqlıdır. Çiçәklәri tәktәk, yaxud çәtir çiçәk qrupunda toplanmış, әlvan rәnglidir. Erkәkciyi 5–10 (15-әdәk) әdәddir. Meyvәlәri bölünәndir, mәrkәzi bәrkimiş burulan uzun buruncuqlu 5 әdәd tәktoxumlu meyvәciklәrә (merikarpilәr) bölünür (toxumların atılması üçün uyğunlaşma). Ə.-in mülayim vә subtropik enliklәrdә yayılmış 800-әdәk cinsi vә 5 (6) növü mәlumdur. Ən mühüm cinslәri: әtirşah (Geranium-380-әdәk növ) hünd. 70 smәdәk, budaqlanmış gövdәsi vә yarılmış, yaxud dilimli, iridişli yarpaqları olan kökümsov otlar, bәzәn yarımkollardır, Şimal yarımkürәsinin mülayim qurşağında vә tropik qurşağın dağlarında bitir; şamdangülü; durnaotu. Bәzәn şamdangülü cinsindәn olan bitkilәr dә әtirşah adlanır. Şamdangülünün bәzi növlәri vә hәmçinin Cәnubi Afrikada yayılmış sarkokaulon cinsindәn olan әtli, qalın gövdәli әsası yoğunlaşmış kollar – sukkulentlәrdir. Ə.-in bir çox növü qiymәtli aşılayıcı (yerüstü orqanlarında, köklәrdә yüksәkkeyfiyyәtli taninlәr vardır), dekorativ vә efiryağlı bitkilәrdir. Adәtәn “әtirli әtirşah” adlanan çәhrayı pelarqoniyanın (Pelarqonium roseum) mürәkkәb hibrid formaları geniş becәrilir; yerüstü hissәlәrindәn tәrkibi qiymәtli qızılgül yağına yaxın efir yağı alınır. Gülçülükdә qrup vә bordür әkinlәrindә, hәmçinin alpinarilәrdә al-qırmızı әtirşah (G. sanquineum), yastılәçәk әtirşah (G. platypetalum), gürcü әtirşahı (G. ibericum) vә s. әkilir. Bunlar quraqlığa vә şaxtayadavamlı, işıqlanmaya tәlәbkar olmayan, zәif turş torpaqları sevәn, kökümsov vә toxumla çoxalandır. Azәrb.da әtirşah vә durnaotu cinslәrinin 32 növü yayılmışdır. Ə.-in bir çox növü müxtәlif ölkәlәrin xalq tәbabәtindә (cövhәri büzücü tәsirә malikdir) tәtbiq olunur.
ƏTİRŞAHKİMİLƏR (Geraniaceae) – ikilәpәli çiçәkli bitkilәr fәsilәsi. Birillik vә çoxillik otlar, bәzәn dә kiçik ağaclardır. Bitkilәr sadә vә vәzili tükcüklәrlә örtülmüşdür. Ə. efir yağı ifraz etdiyindәn xoşagәlәn әtirli, yaxud kәskin iyli olur. Yarpaqları sadәdәn mürәkkәb yarılmışa qәdәr olub, çiçәkaltlıqlıdır. Çiçәklәri tәktәk, yaxud çәtir çiçәk qrupunda toplanmış, әlvan rәnglidir. Erkәkciyi 5–10 (15-әdәk) әdәddir. Meyvәlәri bölünәndir, mәrkәzi bәrkimiş burulan uzun buruncuqlu 5 әdәd tәktoxumlu meyvәciklәrә (merikarpilәr) bölünür (toxumların atılması üçün uyğunlaşma). Ə.-in mülayim vә subtropik enliklәrdә yayılmış 800-әdәk cinsi vә 5 (6) növü mәlumdur. Ən mühüm cinslәri: әtirşah (Geranium-380-әdәk növ) hünd. 70 smәdәk, budaqlanmış gövdәsi vә yarılmış, yaxud dilimli, iridişli yarpaqları olan kökümsov otlar, bәzәn yarımkollardır, Şimal yarımkürәsinin mülayim qurşağında vә tropik qurşağın dağlarında bitir; şamdangülü; durnaotu. Bәzәn şamdangülü cinsindәn olan bitkilәr dә әtirşah adlanır. Şamdangülünün bәzi növlәri vә hәmçinin Cәnubi Afrikada yayılmış sarkokaulon cinsindәn olan әtli, qalın gövdәli әsası yoğunlaşmış kollar – sukkulentlәrdir. Ə.-in bir çox növü qiymәtli aşılayıcı (yerüstü orqanlarında, köklәrdә yüksәkkeyfiyyәtli taninlәr vardır), dekorativ vә efiryağlı bitkilәrdir. Adәtәn “әtirli әtirşah” adlanan çәhrayı pelarqoniyanın (Pelarqonium roseum) mürәkkәb hibrid formaları geniş becәrilir; yerüstü hissәlәrindәn tәrkibi qiymәtli qızılgül yağına yaxın efir yağı alınır. Gülçülükdә qrup vә bordür әkinlәrindә, hәmçinin alpinarilәrdә al-qırmızı әtirşah (G. sanquineum), yastılәçәk әtirşah (G. platypetalum), gürcü әtirşahı (G. ibericum) vә s. әkilir. Bunlar quraqlığa vә şaxtayadavamlı, işıqlanmaya tәlәbkar olmayan, zәif turş torpaqları sevәn, kökümsov vә toxumla çoxalandır. Azәrb.da әtirşah vә durnaotu cinslәrinin 32 növü yayılmışdır. Ə.-in bir çox növü müxtәlif ölkәlәrin xalq tәbabәtindә (cövhәri büzücü tәsirә malikdir) tәtbiq olunur.
