Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
VIII CİLD (ENOLLAR - FEDDİN Konstantin Aleksandroviç)
    FAN İÇJİ

    FAN İÇJİ, Fan   Miçji, Fan   Manqun  (1611,  Anxoy  әyalәti,  Tunçen  – 8.11.1671, Szyansi әyalәti, Vanyan) – Çin filosofu,  ensiklopediyaçı-alim.  Alim  vә әyanlar  ailәsindәn  çıxmışdır.  1640  ildә szinşi dәrәcәsini almış vә Hanlin akademiyasında tarixnәvis vәzifәsini tutmuşdur. Sin sülalәsi hakimiyyәtә gәldikdәn sonra 1644 ildә cәnuba qaçmışdır; 1650 ildә buddist rahibi olmuşdur. F.İ.-nin dövrümüzәdәk saxlanılmış   әsәrlәrindәn   (“Tun-ya”   – “Klassikaya nüfuzetmә”; “Dun-si szyun” – “Tәrәflәrin bәrabәrliyi” vә s.) әn mühümü “U-li syao-şi” (“Şeylәrin prinsiplәri haqqında ilkin mәlumatlar”) әsәridir; burada F.İ.-yә mәlum olan elmi biliklәr (o cümlәdәn astronomiya, meteorologiya, coğrafiya, mineralogiya, botanika, zoologiya, musiqişünaslıq, tәbabәt, okkult elmlәri vә s. üzrә) yer almış vә onlar 3 sahәyә (fәlsәfә, tәbiyyatşünaslıq vә idarәçilik) bölünmәklә tәsnif edilmişdir.

    F.İ. Çindә ilk dәfә vahid reallığın iki tәrәfini izah edәn “fәlsәfә” (“tun-szi” – “ilkin impulslara nüfuzetmә”) vә “elm”in (“çji se– “tәbiәtşünaslıq”) fәrqlәndirilmәsi üçün terminlәr tәklif etmişdir. Bu zaman o, Qәrb tәlimlәri üçün “ruhi işıq”dan mәhrum olan “tәbiәtşünaslığ”a, Çin “prinsip haqqında tәlim”i (li-syue, bax Neokonfusiçilik) üçün şeylәrdәn qoparılmış “ilkin impulslara nüfuzetmә”yә meyillәnmәni sәciyyәvi sayırdı. Fәlsәfә vә elmin harmoniyasını “Dәyişikliklәr kanonu”nun (“İ-szin”) ümumi metodoloji “rәmzlәr vә әdәdlәr haqqında tәlim”i (syan şu çji syue) tәmin edir. F.İ. varlıq konsepsiyasında “beş stixiya/element” (u sin) arasında mәrkәzi mövqeyә malik vә ümumdünya pnevması (si) ilә eyni olan odu fәrqlәndirirdi. Ömrünün son illәrindә F.İ. varlığın әsasını “böyük vahid” (da i), yaxud “hәqiqi vahid” (çjen i) kimi tanımaqla konfusiçiliyi, daosizmi buddizmi birlәşdirmәyә çalışırdı.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
ENOLLAR – FEDDİN Konstantin Aleksandroviç
    FAN İÇJİ

    FAN İÇJİ, Fan   Miçji, Fan   Manqun  (1611,  Anxoy  әyalәti,  Tunçen  – 8.11.1671, Szyansi әyalәti, Vanyan) – Çin filosofu,  ensiklopediyaçı-alim.  Alim  vә әyanlar  ailәsindәn  çıxmışdır.  1640  ildә szinşi dәrәcәsini almış vә Hanlin akademiyasında tarixnәvis vәzifәsini tutmuşdur. Sin sülalәsi hakimiyyәtә gәldikdәn sonra 1644 ildә cәnuba qaçmışdır; 1650 ildә buddist rahibi olmuşdur. F.İ.-nin dövrümüzәdәk saxlanılmış   әsәrlәrindәn   (“Tun-ya”   – “Klassikaya nüfuzetmә”; “Dun-si szyun” – “Tәrәflәrin bәrabәrliyi” vә s.) әn mühümü “U-li syao-şi” (“Şeylәrin prinsiplәri haqqında ilkin mәlumatlar”) әsәridir; burada F.İ.-yә mәlum olan elmi biliklәr (o cümlәdәn astronomiya, meteorologiya, coğrafiya, mineralogiya, botanika, zoologiya, musiqişünaslıq, tәbabәt, okkult elmlәri vә s. üzrә) yer almış vә onlar 3 sahәyә (fәlsәfә, tәbiyyatşünaslıq vә idarәçilik) bölünmәklә tәsnif edilmişdir.

    F.İ. Çindә ilk dәfә vahid reallığın iki tәrәfini izah edәn “fәlsәfә” (“tun-szi” – “ilkin impulslara nüfuzetmә”) vә “elm”in (“çji se– “tәbiәtşünaslıq”) fәrqlәndirilmәsi üçün terminlәr tәklif etmişdir. Bu zaman o, Qәrb tәlimlәri üçün “ruhi işıq”dan mәhrum olan “tәbiәtşünaslığ”a, Çin “prinsip haqqında tәlim”i (li-syue, bax Neokonfusiçilik) üçün şeylәrdәn qoparılmış “ilkin impulslara nüfuzetmә”yә meyillәnmәni sәciyyәvi sayırdı. Fәlsәfә vә elmin harmoniyasını “Dәyişikliklәr kanonu”nun (“İ-szin”) ümumi metodoloji “rәmzlәr vә әdәdlәr haqqında tәlim”i (syan şu çji syue) tәmin edir. F.İ. varlıq konsepsiyasında “beş stixiya/element” (u sin) arasında mәrkәzi mövqeyә malik vә ümumdünya pnevması (si) ilә eyni olan odu fәrqlәndirirdi. Ömrünün son illәrindә F.İ. varlığın әsasını “böyük vahid” (da i), yaxud “hәqiqi vahid” (çjen i) kimi tanımaqla konfusiçiliyi, daosizmi buddizmi birlәşdirmәyә çalışırdı.

    FAN İÇJİ

    FAN İÇJİ, Fan   Miçji, Fan   Manqun  (1611,  Anxoy  әyalәti,  Tunçen  – 8.11.1671, Szyansi әyalәti, Vanyan) – Çin filosofu,  ensiklopediyaçı-alim.  Alim  vә әyanlar  ailәsindәn  çıxmışdır.  1640  ildә szinşi dәrәcәsini almış vә Hanlin akademiyasında tarixnәvis vәzifәsini tutmuşdur. Sin sülalәsi hakimiyyәtә gәldikdәn sonra 1644 ildә cәnuba qaçmışdır; 1650 ildә buddist rahibi olmuşdur. F.İ.-nin dövrümüzәdәk saxlanılmış   әsәrlәrindәn   (“Tun-ya”   – “Klassikaya nüfuzetmә”; “Dun-si szyun” – “Tәrәflәrin bәrabәrliyi” vә s.) әn mühümü “U-li syao-şi” (“Şeylәrin prinsiplәri haqqında ilkin mәlumatlar”) әsәridir; burada F.İ.-yә mәlum olan elmi biliklәr (o cümlәdәn astronomiya, meteorologiya, coğrafiya, mineralogiya, botanika, zoologiya, musiqişünaslıq, tәbabәt, okkult elmlәri vә s. üzrә) yer almış vә onlar 3 sahәyә (fәlsәfә, tәbiyyatşünaslıq vә idarәçilik) bölünmәklә tәsnif edilmişdir.

    F.İ. Çindә ilk dәfә vahid reallığın iki tәrәfini izah edәn “fәlsәfә” (“tun-szi” – “ilkin impulslara nüfuzetmә”) vә “elm”in (“çji se– “tәbiәtşünaslıq”) fәrqlәndirilmәsi üçün terminlәr tәklif etmişdir. Bu zaman o, Qәrb tәlimlәri üçün “ruhi işıq”dan mәhrum olan “tәbiәtşünaslığ”a, Çin “prinsip haqqında tәlim”i (li-syue, bax Neokonfusiçilik) üçün şeylәrdәn qoparılmış “ilkin impulslara nüfuzetmә”yә meyillәnmәni sәciyyәvi sayırdı. Fәlsәfә vә elmin harmoniyasını “Dәyişikliklәr kanonu”nun (“İ-szin”) ümumi metodoloji “rәmzlәr vә әdәdlәr haqqında tәlim”i (syan şu çji syue) tәmin edir. F.İ. varlıq konsepsiyasında “beş stixiya/element” (u sin) arasında mәrkәzi mövqeyә malik vә ümumdünya pnevması (si) ilә eyni olan odu fәrqlәndirirdi. Ömrünün son illәrindә F.İ. varlığın әsasını “böyük vahid” (da i), yaxud “hәqiqi vahid” (çjen i) kimi tanımaqla konfusiçiliyi, daosizmi buddizmi birlәşdirmәyә çalışırdı.