FANEROZÓY EONOTEMİ (EONU), Fanerozoy (yun. φανερός – açıq + ξωή hәyat, hәyat tәrzi) – ümumi stratiqrafik şkalanın әn iri bölmәsi; Yerin geol. tarixinin ümumi davamiyyәt müddәti 535 il (beynәlxalq stratiqrafik şkalada bu rәqәm 541±1kimi göstәrilir) olan Paleozoy, Mezozoy vә Kaynozoy eralarını әhatә edәn әn böyük vaxt intervalı. “F.e.” terminini Yerin geol. tarixini 2 eona (Kriptozoy eonu vә F.e.) ayırmış Amerika geoloqu C.Çedvik tәklif etmişdir (1930). Fanerozoyun әvvәlindә Yerdә Şimali Amerika (yaxud Lavrenti), Şәrqi Avropa (Baltika), Sibir, Çin-Koreya, Cәnubi Çin (Yansızı), Tarim, hipotetik Hiperborey vә Qondvana kimi iri kontinental massivlәr mövcud olmuşdur. Massivlәri paleookean suları ilә dolmuş kontinentlәrarası mütәhәrrik qurşaqlar (Şimali Atlantika, Ural-Oxot, Aralıqdәnizi, Arktika) ayırırdı. Paleozoy boyu mütәhәrrik qurşaqlar mürәkkәb vә çoxmәrhәlәli tәkamül yolu keçib. Mezozoyun әvvәlindә paleookeanların qapanması vә әksәr qәdim kontinentlәrin kolliziyası mütәhәrrik qurşaqların inkişafının tamamlanması vә Pangeya ІІ superkontinentinin formalaşması ilә nәticәlәnib. Tәqr. 175 mln. il bundan öncә Pangeya ІІ parçalanmağa başlayır vә müasir okeanlar (Atlantika, Hind, Şimal Buzlu vә Neotetis okeanları) yaranır. Kaynozoyda Neotetis okeanı qapanır, yerindә kollizion Alp-Himalay qırışıqlıq qurşağı formalaşır. Ümumiyyәtlә, Fanerozoy boyu kontinental qabığın sahәsi genişlәnmәyә başlayıb. Fanerozoyun sonunda Yer müasir formasını alır, müasir insan (Homo sapiens) yaranır. F.e. üzvi alәmin zәnginliyi vә müxtәlifliyi ilә seçilir.
Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində) |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2007 |
| ISBN: | 978-9952-441-01-7 |
| Səhifələrin sayı: | 881 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2009 |
| ISBN: | 978-9952-441-02-4 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2010 |
| ISBN: | 978-9952-441-05-5 |
| Səhifələrin sayı: | 604 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2011 |
| ISBN: | 978-9952-441-07-9 |
| Səhifələrin sayı: | 604 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində) |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2012 |
| ISBN: | 978-9952-441-01-7 |
| Səhifələrin sayı: | 881 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2013 |
| ISBN: | 978-9952-441-03-1 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2014 |
| ISBN: | 978-9952-441-10-9 |
| Səhifələrin sayı: | 592 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili | 2015 |
| ISBN: | 978-9952-441-11-6 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
FANEROZÓY EONOTEMİ (EONU), Fanerozoy (yun. φανερός – açıq + ξωή hәyat, hәyat tәrzi) – ümumi stratiqrafik şkalanın әn iri bölmәsi; Yerin geol. tarixinin ümumi davamiyyәt müddәti 535 il (beynәlxalq stratiqrafik şkalada bu rәqәm 541±1kimi göstәrilir) olan Paleozoy, Mezozoy vә Kaynozoy eralarını әhatә edәn әn böyük vaxt intervalı. “F.e.” terminini Yerin geol. tarixini 2 eona (Kriptozoy eonu vә F.e.) ayırmış Amerika geoloqu C.Çedvik tәklif etmişdir (1930). Fanerozoyun әvvәlindә Yerdә Şimali Amerika (yaxud Lavrenti), Şәrqi Avropa (Baltika), Sibir, Çin-Koreya, Cәnubi Çin (Yansızı), Tarim, hipotetik Hiperborey vә Qondvana kimi iri kontinental massivlәr mövcud olmuşdur. Massivlәri paleookean suları ilә dolmuş kontinentlәrarası mütәhәrrik qurşaqlar (Şimali Atlantika, Ural-Oxot, Aralıqdәnizi, Arktika) ayırırdı. Paleozoy boyu mütәhәrrik qurşaqlar mürәkkәb vә çoxmәrhәlәli tәkamül yolu keçib. Mezozoyun әvvәlindә paleookeanların qapanması vә әksәr qәdim kontinentlәrin kolliziyası mütәhәrrik qurşaqların inkişafının tamamlanması vә Pangeya ІІ superkontinentinin formalaşması ilә nәticәlәnib. Tәqr. 175 mln. il bundan öncә Pangeya ІІ parçalanmağa başlayır vә müasir okeanlar (Atlantika, Hind, Şimal Buzlu vә Neotetis okeanları) yaranır. Kaynozoyda Neotetis okeanı qapanır, yerindә kollizion Alp-Himalay qırışıqlıq qurşağı formalaşır. Ümumiyyәtlә, Fanerozoy boyu kontinental qabığın sahәsi genişlәnmәyә başlayıb. Fanerozoyun sonunda Yer müasir formasını alır, müasir insan (Homo sapiens) yaranır. F.e. üzvi alәmin zәnginliyi vә müxtәlifliyi ilә seçilir.
FANEROZÓY EONOTEMİ (EONU), Fanerozoy (yun. φανερός – açıq + ξωή hәyat, hәyat tәrzi) – ümumi stratiqrafik şkalanın әn iri bölmәsi; Yerin geol. tarixinin ümumi davamiyyәt müddәti 535 il (beynәlxalq stratiqrafik şkalada bu rәqәm 541±1kimi göstәrilir) olan Paleozoy, Mezozoy vә Kaynozoy eralarını әhatә edәn әn böyük vaxt intervalı. “F.e.” terminini Yerin geol. tarixini 2 eona (Kriptozoy eonu vә F.e.) ayırmış Amerika geoloqu C.Çedvik tәklif etmişdir (1930). Fanerozoyun әvvәlindә Yerdә Şimali Amerika (yaxud Lavrenti), Şәrqi Avropa (Baltika), Sibir, Çin-Koreya, Cәnubi Çin (Yansızı), Tarim, hipotetik Hiperborey vә Qondvana kimi iri kontinental massivlәr mövcud olmuşdur. Massivlәri paleookean suları ilә dolmuş kontinentlәrarası mütәhәrrik qurşaqlar (Şimali Atlantika, Ural-Oxot, Aralıqdәnizi, Arktika) ayırırdı. Paleozoy boyu mütәhәrrik qurşaqlar mürәkkәb vә çoxmәrhәlәli tәkamül yolu keçib. Mezozoyun әvvәlindә paleookeanların qapanması vә әksәr qәdim kontinentlәrin kolliziyası mütәhәrrik qurşaqların inkişafının tamamlanması vә Pangeya ІІ superkontinentinin formalaşması ilә nәticәlәnib. Tәqr. 175 mln. il bundan öncә Pangeya ІІ parçalanmağa başlayır vә müasir okeanlar (Atlantika, Hind, Şimal Buzlu vә Neotetis okeanları) yaranır. Kaynozoyda Neotetis okeanı qapanır, yerindә kollizion Alp-Himalay qırışıqlıq qurşağı formalaşır. Ümumiyyәtlә, Fanerozoy boyu kontinental qabığın sahәsi genişlәnmәyә başlayıb. Fanerozoyun sonunda Yer müasir formasını alır, müasir insan (Homo sapiens) yaranır. F.e. üzvi alәmin zәnginliyi vә müxtәlifliyi ilә seçilir.
