ARTÉRИYALAR (lat.  arteria, yun. άρτηρία)  –  qanы  цrяkdяn  bяdяnin  bцtцn orqan vя  toxumalarыna aparan qan damarлары.  A.-ыn яксяриййяти  tяnяffцs orqanlarыnda  oksigenlя  zяnginlяшmiш  qanы (arterial qan) daшыyыr; venoz qan daшыyан aь ciyяr A.-ы vя balыqlarda qanы qяlsяmяlяrя  daшыyan  A. istisнадыр.  A.  цrяkdяn uzaqlaшdыqca шaxяlяrя bюlцnцr vя onlarыn diametri   tяdricяn   kiчilir.   Arterial   sistemя aь ciyяr A.-ы (balыqlarda gяtirici vя aparыcы qяlsяmя A.-ы), aorta vя onun arteriolalaraдяк bцtцn шaxяlяri daxilдир. Bir arteriyanыn vя ya bir neчя qonшu A.-ыn ayrы-ayrы шaxяlяri юz aralarыnda birlяшяrяk anastomozlar яmяlя gяtirir. Anastomozu olmayan A. son A. (mяs., dalaqda) adlanыr. A.-ыn divarы цч гатдан (qiшadan) ibarяtdir. Xarici birlяшdirici qiшa (advenтиsiya) A.-a mюhkяmlik vя elastiklik verir vя arteriyadaxili (qan) tяzyiqi saxlamaьa шяrait yaradыr; o, damarlar vя sinirlяrlя tяchiz olunmuшdur. Orta (яzяlя) qiшa, яsasяn, saya яzяlя hцceyrяlяrindяn (onlarыn yыьыlmasы вя ачылмасы A.-ыn mяnfяzinin diametrini, mцvafiq olaraq, orqana daxil olan qanыn hяcmini tяnzimlяyir), habelя az miqdarda elastik vя kollagen liflяrdяn ibarяtdir. Daxili qiшa (intima) yaсты endotelial hцceyrяlяrdяn vя nazik birlяшdirici toxuma qatыndan, habelя elastik vя kollagen liflяrdяn ibarяtdir. Qiшalarda mцxtяlif strukturlarыn inkiшaf dяrяcяsindяn asыlы olaraq elastik (aorta, aь ciyяr kюtцyц), яzяlя (daxili orqan A.ыnыn чoxu) vя яzяlя-elastik (mяs., yuxu vя kюrpцcцkaltы A.) tipli A. ayыrd edilir. Иnsanda mцxtяlif A.-ыn daxili diametri 0,4– 2,5 sm, divarыnыn qalыnlыьы 0,8–0,9 mm, arterial sistemdя qanыn цmumi hяcmi orta hesabla 950 ml-я qяdяr olur.

     A.-ыn divarыnыn iltihabы arteriиt, fibroz toxumanыn   inkiшafы   nяticяsindя   onun elastikliyinin   itmяsi   arterioskleroz   adlanыr. A.-ыn divarыnыn patoloji dяyiшikliklяri vя ya onlarыn inkiшafыnыn anadangяlmя anomaliyalarы A.-ыn mяnfяzinin локал geniшlяnmяsinя – anevrizmя sяbяb ola bilяr. Arteriиt,  ateroskleroz   vя   с.   nяticяsindя A.-ыn  mяnfяzinin  tutulmasы  vя  йа  daralmasы aьыr qan dюvranы pozулмаlarыna эятириб чыхарыр. Travmalar vя ya yaralanmalar zamanы iri A.-ыn zяdяlяnmяsi hяyat цчцn  tяhlцкяli  olan  qanaxmalarla  mцшayiяt едилир. Bax hяmчinin Qan dюvranы.