АЧЫЛЫШ ИШЛЯРИ – ачыг мядян ишляриндя файдалы газынтыларын цстцнц юртян бош сцхурларын кянар едилмяси, эютцрцлмяси. А.и.-ня йумшаг вя гайа сцхурларыны чыхармайа щазырлыг, чыхарма-йцклямя ишляри, нягледилмя вя йарарсыз сцхурларын туллантыханада галагланмасы аиддир. А.и. карйерлярин тикинтиси заманы щасилат ишляринин илк мярщялясинин гурулмасы вя истисмар дюврцндя бу мярщялянин сахланмасы вя инкишафы цчцн апарылыр. Ачылыш заманы тяркибиндя файдалы компонентляр олмайан сцхурлар дахили вя йа хариъи туллантыханалара йыьылыр. Ачылмыш сцхурлар тикинти цчцн минерал хаммал кими йарарлы олдугда (мяс., эил, гум, ящянэ, табашир вя с.), онлар нювбяти емалдан кечирилир (хырдалама, чешидлямя вя с.). Ачылыш сцхурларынын чыхарылмайа щазырлыг цсуллары бунлардыр: йумшаг мядян сцхурларынын донмасынын гаршысынын алынмасы, онларын донунун ачылмасы, механики, щидравлик, физики (йцксяк вя ашаьы тезликли електрик ъяряйаны, термодаьытма) вя кимйяви (щяллетмя вя с.) цсулларла йумшалдылмасы. Бярк мядян сцхурларынын чыхарылмайа щазырланмасы газыма-партлайыш цсулу иля щяйата кечирилир. Йумшалдылмыш вя партлайышла даьыдылмыш сцхурларын чыхарылмасы вя йцклянмяси, адятян, екскаватор, торпаггазан-нягледиъи (мяс., булдозер, екскаватор) вя йцкляйиъи-нягледиъи (бирчаловлу йцкляйиъи вя с.) машынларла щяйата кечирилир. Сцхурларын нягли д.й., автомобил нягл. вя конвейерли нягл.-ла йериня йетирилир. Надир щалларда щидравлик нягл.-дан, асма канат йоллардан, скип галдырыъылардан истифадя едилир. Бязян бу мягсядля комбиняедилмиш нягл. тятбиг едилир; мяс., гуйудибиндян мядян кцтляси йцкцнц юзцбошалдан автомашынларла эятирилир, сонра конвейер, д.й., щидравлик нягл.-ла щярякят етдирилир, канат-асма йолларла, филизендириъилярля йола салыныр. А.и.-нин ян сямяряли цсулларынын вя комплекс техноложи схемляринин сечилмяси сцхурларын нювц, физики хассяляри, галынлыьы, ишлярин гурулма системи, ятраф мцщитин горунмасы тяляби вя с.-дян асылы олараг тяйин едилир. Ишин характери вя йериня йетирилмя вахтындан асылы олараг ясаслы мядян вя ъари А.и. олур. Ясаслы мядян А.и. йатаьын ишлянмясинин мцхтялиф мярщяляляриндя апарылыр. Бурайа карйерин там эцъц иля истисмара бурахылмасынадяк апарылан сцхурларын кянарлашдырылмасы вя бунунла йанашы файдалы газынтыларын топланмасы, щямчинин илкин торпаг вя сцхур туллантыларынын галагланмасы ишляри дахилдир. Карйер там лайищя эцъцня чатдыгда ясаслы мядян А.и.-ня даими ачылыш газмаларыныын кечилмяси цзря эюрцлян ишляр (ясаслы хяндякляр, йарымхяндякляр, тунелляр, филизендириъиляр вя с.) дя ялавя олунур. Карйерлярин йенидянгурулмасы вя эенишляндирилмяси заманы даими газмаларын ачылмасы вя техники-игтисади щесабламаларла тяйин едилян бош сцхур щяъмляринин кянарлашдырылмасы да ясаслы мядян А.и.- ня дахилдир. Ъари А.и. карйерлярин истисмары дюврцндя апарылыр. Бу ишляря ачылмыш файдалы газынты ещтийатларынын цстцнц юртян сцхурлардан тямизлянмяси, карйерлярдя иш апарылан щиссядя ачылмыш пиллялярдя кясилиш хяндякляринин нювбяти сащясинин газылмасы (ишчи сащянин уз.-нун артырылмасы цчцн), бош сцхурларын кянар едилиб галагланмасы аиддир.
Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində) |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2007 |
| ISBN: | 978-9952-441-01-7 |
| Səhifələrin sayı: | 881 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2009 |
| ISBN: | 978-9952-441-02-4 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2010 |
| ISBN: | 978-9952-441-05-5 |
| Səhifələrin sayı: | 604 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2011 |
| ISBN: | 978-9952-441-07-9 |
| Səhifələrin sayı: | 604 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində) |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2012 |
| ISBN: | 978-9952-441-01-7 |
| Səhifələrin sayı: | 881 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2013 |
| ISBN: | 978-9952-441-03-1 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2014 |
| ISBN: | 978-9952-441-10-9 |
| Səhifələrin sayı: | 592 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili | 2015 |
| ISBN: | 978-9952-441-11-6 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
АЧЫЛЫШ ИШЛЯРИ – ачыг мядян ишляриндя файдалы газынтыларын цстцнц юртян бош сцхурларын кянар едилмяси, эютцрцлмяси. А.и.-ня йумшаг вя гайа сцхурларыны чыхармайа щазырлыг, чыхарма-йцклямя ишляри, нягледилмя вя йарарсыз сцхурларын туллантыханада галагланмасы аиддир. А.и. карйерлярин тикинтиси заманы щасилат ишляринин илк мярщялясинин гурулмасы вя истисмар дюврцндя бу мярщялянин сахланмасы вя инкишафы цчцн апарылыр. Ачылыш заманы тяркибиндя файдалы компонентляр олмайан сцхурлар дахили вя йа хариъи туллантыханалара йыьылыр. Ачылмыш сцхурлар тикинти цчцн минерал хаммал кими йарарлы олдугда (мяс., эил, гум, ящянэ, табашир вя с.), онлар нювбяти емалдан кечирилир (хырдалама, чешидлямя вя с.). Ачылыш сцхурларынын чыхарылмайа щазырлыг цсуллары бунлардыр: йумшаг мядян сцхурларынын донмасынын гаршысынын алынмасы, онларын донунун ачылмасы, механики, щидравлик, физики (йцксяк вя ашаьы тезликли електрик ъяряйаны, термодаьытма) вя кимйяви (щяллетмя вя с.) цсулларла йумшалдылмасы. Бярк мядян сцхурларынын чыхарылмайа щазырланмасы газыма-партлайыш цсулу иля щяйата кечирилир. Йумшалдылмыш вя партлайышла даьыдылмыш сцхурларын чыхарылмасы вя йцклянмяси, адятян, екскаватор, торпаггазан-нягледиъи (мяс., булдозер, екскаватор) вя йцкляйиъи-нягледиъи (бирчаловлу йцкляйиъи вя с.) машынларла щяйата кечирилир. Сцхурларын нягли д.й., автомобил нягл. вя конвейерли нягл.-ла йериня йетирилир. Надир щалларда щидравлик нягл.-дан, асма канат йоллардан, скип галдырыъылардан истифадя едилир. Бязян бу мягсядля комбиняедилмиш нягл. тятбиг едилир; мяс., гуйудибиндян мядян кцтляси йцкцнц юзцбошалдан автомашынларла эятирилир, сонра конвейер, д.й., щидравлик нягл.-ла щярякят етдирилир, канат-асма йолларла, филизендириъилярля йола салыныр. А.и.-нин ян сямяряли цсулларынын вя комплекс техноложи схемляринин сечилмяси сцхурларын нювц, физики хассяляри, галынлыьы, ишлярин гурулма системи, ятраф мцщитин горунмасы тяляби вя с.-дян асылы олараг тяйин едилир. Ишин характери вя йериня йетирилмя вахтындан асылы олараг ясаслы мядян вя ъари А.и. олур. Ясаслы мядян А.и. йатаьын ишлянмясинин мцхтялиф мярщяляляриндя апарылыр. Бурайа карйерин там эцъц иля истисмара бурахылмасынадяк апарылан сцхурларын кянарлашдырылмасы вя бунунла йанашы файдалы газынтыларын топланмасы, щямчинин илкин торпаг вя сцхур туллантыларынын галагланмасы ишляри дахилдир. Карйер там лайищя эцъцня чатдыгда ясаслы мядян А.и.-ня даими ачылыш газмаларыныын кечилмяси цзря эюрцлян ишляр (ясаслы хяндякляр, йарымхяндякляр, тунелляр, филизендириъиляр вя с.) дя ялавя олунур. Карйерлярин йенидянгурулмасы вя эенишляндирилмяси заманы даими газмаларын ачылмасы вя техники-игтисади щесабламаларла тяйин едилян бош сцхур щяъмляринин кянарлашдырылмасы да ясаслы мядян А.и.- ня дахилдир. Ъари А.и. карйерлярин истисмары дюврцндя апарылыр. Бу ишляря ачылмыш файдалы газынты ещтийатларынын цстцнц юртян сцхурлардан тямизлянмяси, карйерлярдя иш апарылан щиссядя ачылмыш пиллялярдя кясилиш хяндякляринин нювбяти сащясинин газылмасы (ишчи сащянин уз.-нун артырылмасы цчцн), бош сцхурларын кянар едилиб галагланмасы аиддир.
АЧЫЛЫШ ИШЛЯРИ – ачыг мядян ишляриндя файдалы газынтыларын цстцнц юртян бош сцхурларын кянар едилмяси, эютцрцлмяси. А.и.-ня йумшаг вя гайа сцхурларыны чыхармайа щазырлыг, чыхарма-йцклямя ишляри, нягледилмя вя йарарсыз сцхурларын туллантыханада галагланмасы аиддир. А.и. карйерлярин тикинтиси заманы щасилат ишляринин илк мярщялясинин гурулмасы вя истисмар дюврцндя бу мярщялянин сахланмасы вя инкишафы цчцн апарылыр. Ачылыш заманы тяркибиндя файдалы компонентляр олмайан сцхурлар дахили вя йа хариъи туллантыханалара йыьылыр. Ачылмыш сцхурлар тикинти цчцн минерал хаммал кими йарарлы олдугда (мяс., эил, гум, ящянэ, табашир вя с.), онлар нювбяти емалдан кечирилир (хырдалама, чешидлямя вя с.). Ачылыш сцхурларынын чыхарылмайа щазырлыг цсуллары бунлардыр: йумшаг мядян сцхурларынын донмасынын гаршысынын алынмасы, онларын донунун ачылмасы, механики, щидравлик, физики (йцксяк вя ашаьы тезликли електрик ъяряйаны, термодаьытма) вя кимйяви (щяллетмя вя с.) цсулларла йумшалдылмасы. Бярк мядян сцхурларынын чыхарылмайа щазырланмасы газыма-партлайыш цсулу иля щяйата кечирилир. Йумшалдылмыш вя партлайышла даьыдылмыш сцхурларын чыхарылмасы вя йцклянмяси, адятян, екскаватор, торпаггазан-нягледиъи (мяс., булдозер, екскаватор) вя йцкляйиъи-нягледиъи (бирчаловлу йцкляйиъи вя с.) машынларла щяйата кечирилир. Сцхурларын нягли д.й., автомобил нягл. вя конвейерли нягл.-ла йериня йетирилир. Надир щалларда щидравлик нягл.-дан, асма канат йоллардан, скип галдырыъылардан истифадя едилир. Бязян бу мягсядля комбиняедилмиш нягл. тятбиг едилир; мяс., гуйудибиндян мядян кцтляси йцкцнц юзцбошалдан автомашынларла эятирилир, сонра конвейер, д.й., щидравлик нягл.-ла щярякят етдирилир, канат-асма йолларла, филизендириъилярля йола салыныр. А.и.-нин ян сямяряли цсулларынын вя комплекс техноложи схемляринин сечилмяси сцхурларын нювц, физики хассяляри, галынлыьы, ишлярин гурулма системи, ятраф мцщитин горунмасы тяляби вя с.-дян асылы олараг тяйин едилир. Ишин характери вя йериня йетирилмя вахтындан асылы олараг ясаслы мядян вя ъари А.и. олур. Ясаслы мядян А.и. йатаьын ишлянмясинин мцхтялиф мярщяляляриндя апарылыр. Бурайа карйерин там эцъц иля истисмара бурахылмасынадяк апарылан сцхурларын кянарлашдырылмасы вя бунунла йанашы файдалы газынтыларын топланмасы, щямчинин илкин торпаг вя сцхур туллантыларынын галагланмасы ишляри дахилдир. Карйер там лайищя эцъцня чатдыгда ясаслы мядян А.и.-ня даими ачылыш газмаларыныын кечилмяси цзря эюрцлян ишляр (ясаслы хяндякляр, йарымхяндякляр, тунелляр, филизендириъиляр вя с.) дя ялавя олунур. Карйерлярин йенидянгурулмасы вя эенишляндирилмяси заманы даими газмаларын ачылмасы вя техники-игтисади щесабламаларла тяйин едилян бош сцхур щяъмляринин кянарлашдырылмасы да ясаслы мядян А.и.- ня дахилдир. Ъари А.и. карйерлярин истисмары дюврцндя апарылыр. Бу ишляря ачылмыш файдалы газынты ещтийатларынын цстцнц юртян сцхурлардан тямизлянмяси, карйерлярдя иш апарылан щиссядя ачылмыш пиллялярдя кясилиш хяндякляринин нювбяти сащясинин газылмасы (ишчи сащянин уз.-нун артырылмасы цчцн), бош сцхурларын кянар едилиб галагланмасы аиддир.
