Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
IX CİLD (FEDİNQ - EMİN)
    FERMA

    FERMA (fr. ferme, lat. firmus - möhkəm, davamlı) - mühəndis qurğularında (bina örtükləri, körpü aşırımları, EÖX dayaqları, hidrotexniki və s. qurğular) aşırımları örtmək üçün yüksaxlayan mil sistemi konstruksiyası. Qüllə konstruksiyası kimi də geniş işlədilir (məs., radio və TV qüllələri, yaxud buruqlar və s. F.-lardan hazırlana bilər).

     Şәbәkәnin quruluşuna görә fermaların tәsnifatı:
    a – çarpazlı tirvarı, b – üçbucaq şәbәkәli tirvarı; c – üçbucaq şәbәkәli vә әlavә dayaqlı tirvarı – konsol; ç – yarımçarpazlı konsol; d – tirvarı
    ikiqat şәbәkәli; 1 – üst qurşaq; 2 – çarpaz; 3 – dayaq; 4 alt qurşaq.

    Real qurğularda F.-ların milləri qovşaqlarda, demək olar ki, sərt (qaynaqla, pərçimlə və s.) birləşir. Belə F. statik hall olunmayan sistemdir. Hesablama sxemində isə F.-ların düyünləri oynaqlı qəbul edildiyi üçün F.-nı statik həllolunan sistemə çevirib hesablamaq mümkündür. Beləliklə, F.-ya bütün sərt qovşaqlarına oynaqlar qoyduqda həndəsi dəyişməzliyini saxlayan şəbəkəli mil sistemi də demək olar. F.-nın bütün millərində dartılma, yaxud sıxılma deformasiyası yaranır ki, bu da tirlə eyni vəzifəni yerinə yetirən F. konstruksiyasının millərində əyilmə deformasiyası tamamilə aradan qaldırılır. Əyilmədə materialın gücündən tam istifadə edilmir, mərkəzi dartılma və sıxılmada isə en kəsiyi üzrə normal gərginlik bərabər paylandığından materialın gücündən səmərəli istifadə olunur. Buna görə də F. səmərəli konstruksiya sayılır və böyük aşırımları örtmək üçün geniş tətbiq edilir. F.-lar metal, dəmir-beton, ağac və s. materiallardan quraşdırılır. F.-nın əsas hissələri qurşaqlar (düzxətli və poliqonal) və qəfəsdir. F.-ları müstəvi və fəza sistemlərinə bölürlər. Fəza F.-larının (məs., Bakı televiziya qülləsi) bütün milləri eyni müstəvi üzərində olmur.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
FEDİNQ – EMİN
    FERMA

    FERMA (fr. ferme, lat. firmus - möhkəm, davamlı) - mühəndis qurğularında (bina örtükləri, körpü aşırımları, EÖX dayaqları, hidrotexniki və s. qurğular) aşırımları örtmək üçün yüksaxlayan mil sistemi konstruksiyası. Qüllə konstruksiyası kimi də geniş işlədilir (məs., radio və TV qüllələri, yaxud buruqlar və s. F.-lardan hazırlana bilər).

     Şәbәkәnin quruluşuna görә fermaların tәsnifatı:
    a – çarpazlı tirvarı, b – üçbucaq şәbәkәli tirvarı; c – üçbucaq şәbәkәli vә әlavә dayaqlı tirvarı – konsol; ç – yarımçarpazlı konsol; d – tirvarı
    ikiqat şәbәkәli; 1 – üst qurşaq; 2 – çarpaz; 3 – dayaq; 4 alt qurşaq.

    Real qurğularda F.-ların milləri qovşaqlarda, demək olar ki, sərt (qaynaqla, pərçimlə və s.) birləşir. Belə F. statik hall olunmayan sistemdir. Hesablama sxemində isə F.-ların düyünləri oynaqlı qəbul edildiyi üçün F.-nı statik həllolunan sistemə çevirib hesablamaq mümkündür. Beləliklə, F.-ya bütün sərt qovşaqlarına oynaqlar qoyduqda həndəsi dəyişməzliyini saxlayan şəbəkəli mil sistemi də demək olar. F.-nın bütün millərində dartılma, yaxud sıxılma deformasiyası yaranır ki, bu da tirlə eyni vəzifəni yerinə yetirən F. konstruksiyasının millərində əyilmə deformasiyası tamamilə aradan qaldırılır. Əyilmədə materialın gücündən tam istifadə edilmir, mərkəzi dartılma və sıxılmada isə en kəsiyi üzrə normal gərginlik bərabər paylandığından materialın gücündən səmərəli istifadə olunur. Buna görə də F. səmərəli konstruksiya sayılır və böyük aşırımları örtmək üçün geniş tətbiq edilir. F.-lar metal, dəmir-beton, ağac və s. materiallardan quraşdırılır. F.-nın əsas hissələri qurşaqlar (düzxətli və poliqonal) və qəfəsdir. F.-ları müstəvi və fəza sistemlərinə bölürlər. Fəza F.-larının (məs., Bakı televiziya qülləsi) bütün milləri eyni müstəvi üzərində olmur.

    FERMA

    FERMA (fr. ferme, lat. firmus - möhkəm, davamlı) - mühəndis qurğularında (bina örtükləri, körpü aşırımları, EÖX dayaqları, hidrotexniki və s. qurğular) aşırımları örtmək üçün yüksaxlayan mil sistemi konstruksiyası. Qüllə konstruksiyası kimi də geniş işlədilir (məs., radio və TV qüllələri, yaxud buruqlar və s. F.-lardan hazırlana bilər).

     Şәbәkәnin quruluşuna görә fermaların tәsnifatı:
    a – çarpazlı tirvarı, b – üçbucaq şәbәkәli tirvarı; c – üçbucaq şәbәkәli vә әlavә dayaqlı tirvarı – konsol; ç – yarımçarpazlı konsol; d – tirvarı
    ikiqat şәbәkәli; 1 – üst qurşaq; 2 – çarpaz; 3 – dayaq; 4 alt qurşaq.

    Real qurğularda F.-ların milləri qovşaqlarda, demək olar ki, sərt (qaynaqla, pərçimlə və s.) birləşir. Belə F. statik hall olunmayan sistemdir. Hesablama sxemində isə F.-ların düyünləri oynaqlı qəbul edildiyi üçün F.-nı statik həllolunan sistemə çevirib hesablamaq mümkündür. Beləliklə, F.-ya bütün sərt qovşaqlarına oynaqlar qoyduqda həndəsi dəyişməzliyini saxlayan şəbəkəli mil sistemi də demək olar. F.-nın bütün millərində dartılma, yaxud sıxılma deformasiyası yaranır ki, bu da tirlə eyni vəzifəni yerinə yetirən F. konstruksiyasının millərində əyilmə deformasiyası tamamilə aradan qaldırılır. Əyilmədə materialın gücündən tam istifadə edilmir, mərkəzi dartılma və sıxılmada isə en kəsiyi üzrə normal gərginlik bərabər paylandığından materialın gücündən səmərəli istifadə olunur. Buna görə də F. səmərəli konstruksiya sayılır və böyük aşırımları örtmək üçün geniş tətbiq edilir. F.-lar metal, dəmir-beton, ağac və s. materiallardan quraşdırılır. F.-nın əsas hissələri qurşaqlar (düzxətli və poliqonal) və qəfəsdir. F.-ları müstəvi və fəza sistemlərinə bölürlər. Fəza F.-larının (məs., Bakı televiziya qülləsi) bütün milləri eyni müstəvi üzərində olmur.