FERMA PRİNSİPİ - həndəsi optikanm əsas prinsipi. F.p. ən sadə şəkildə belə ifadə olunur: fəzada bir nöqtədən digərinə yayılan işıq süası həmişə, bu iki nöqtə arasında ən kiçik zaman sərf olunan yol boyunca yayılır. Bu prinsip ən kiçik zaman prinsipi də adlanır. Sındırma əmsalı n olan mühitdə işığın l məsafəsini qət etməsi üçün lazım olan zaman optik yolun uz. (S) ilə mütənasibdir; bircins mühit (n = const) üçün S = n*l, dəyişən n-ə malik mühit üçün isə
kimi təyin olunur. Ona görə də F.p.-ni optik yolun ən kiçik uz. prinsipi kimi də adlandırmaq olar. P.Ferma tərəfindən (təxminən 1660 ildə) ilkin formada irəli sürülmüş bu prinsip işığın yayılma qanunlarını ümumi şəkildə özündə əks etdirirdi və həndəsi optikanın о dövr üçün məlum olan qanunlarını - bircinsi mühitdə işıq şüasının düzxətli yayılmasını (həndəsədən məlum olan - iki nöqtə arasındakı ən kiçik məsafə düz xətdir postulatından irəli gəlir), iki müxtəlif mühitin sərhədinə düşən işıq süasının sınma və qayıtma qanunlarını məntiqi surətdə izah edirdi. F.p. daha dəqiq və ümumi halda variasiya prinsipindən irəli gəlir. А və B nöqtələri arasında yayılan işığın optik yolunun uz.-nun ekstremal qiymət alması üçün
inteqralının variasiyasının sıfra bərabər olması şərti tələb olunur, yəni
Bu ifadə F.p.-nin riyazi forması hesab edilir.
Bu şərt təkcə minimumluq şərti deyil, ekstremum (minimum, maks., yaxud stasionarlıq) şərtidir. Deməli, iki nöqtə arasında yayılan işıq konkret şəraitdən (məs., qaytarıcı səthin formasından) asılı olaraq bütün mümkün yollardan minimal, maks., yaxud bərabər vaxt tələb olunan yolları “seçir”.
İşığın dalğa nəzəriyyəsi baxımından F.p.-nə Hüygens-Frenel prinsipinin xüsusi halı kimi baxılır. Bu hal işığın difraksiyasını nəzərə almamaq mümkün olduqda (yəni, işıq dalğasının uz. verilmiş məsələ üçün xarakterik olan ölçülərdən kifayət qədər kiçik olduqda) və işıq şüaları dalğa səthlərinə endirilmiş normallar şəklində olduğu qəbul edildikdə reallaşır. Difraksiyanın nəzərə alınmasının zəruri olduğu bütün hallar üçün F.p. doğru deyil.
