Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
IX CİLD (FEDİNQ - EMİN)
    FERMİ ENERJİSİ

    FERMİ ENERJİSİ, F e r m i  s ə v i y y ə s i – Fermi–Dirak statistikasına tabe olan zərrəciklərin (fermionlarm) mütləq sıfır temp-rda malik olduğu maks. enerji. Həmin temp-rda bu enerjidən aşağıdakı bütün kvant halları tutulmuş (dolmuş) olur. F.e. anlayışının mövcudluğu Pauli prinsipindən irəli gəlir. Fermionlar qazı üçün Т = 0 К-də F.e. ilə kimyəvi potensialın qiymətləri üst-üstə düşür. F.e.-nin (Еғ) qiymətini fermi-qazın vahid həcmdə olan zərrəciklərinin n konsentrasiyası ilə ifadə etmək olar:

                                                                      

    burada m – zərrəciyin kütləsi, h – Plank sabitidir.

           

    ifadəsi F e r m i  i m p u l s u  vəya sərhəd impulsu adlanır. Т = 0 К-də impulsu p < pF şərtini ödəyən bütün kvant halları zərrəciklərlə dolu, p > pF -ə uyğun hallar isə boş olur. Başqa sözlə, Т = 0 К-də im- pulslar fə za sın da fermionlar radiusu pF olan və p2 = 2mEF düsturu ilə təyin olunan sferanın (F e r m i   s f e r a s ı) daxilindəki halları doldurur. Sistemin temp-ru artdıqda p < pF halında olan bəzi zərrəciklər p > pF halına keçə bilir. Bu halda Fermi-sferanın daxilində boş yerlər əmələ gəlir ki, bunlara da d e ş i k deyilir.

                                                      

     

    ifadəsi ilə təyin olunan kəmiyyətə Fermi sürəti və ya sərhəd sürəti deyilir; bu, Т = 0 К-də fermionların malik olduğu maks. sürəti ifadə edir. Т = 0 К-də bərk cisimlərdə cırlaşmış keçirici elektronlar qazı impuls fəzasında daha mürəkkəb formalı səthdəki (bax Fermi səthi) halları doldurur. F.e.-nin qiyməti metallarda 1-10 eV, cırlaşmış yarımkeçi- ricilərdə 10-2-10-1 eV, 3He-da 10-4 tərtibdəndir.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
FEDİNQ – EMİN
    FERMİ ENERJİSİ

    FERMİ ENERJİSİ, F e r m i  s ə v i y y ə s i – Fermi–Dirak statistikasına tabe olan zərrəciklərin (fermionlarm) mütləq sıfır temp-rda malik olduğu maks. enerji. Həmin temp-rda bu enerjidən aşağıdakı bütün kvant halları tutulmuş (dolmuş) olur. F.e. anlayışının mövcudluğu Pauli prinsipindən irəli gəlir. Fermionlar qazı üçün Т = 0 К-də F.e. ilə kimyəvi potensialın qiymətləri üst-üstə düşür. F.e.-nin (Еғ) qiymətini fermi-qazın vahid həcmdə olan zərrəciklərinin n konsentrasiyası ilə ifadə etmək olar:

                                                                      

    burada m – zərrəciyin kütləsi, h – Plank sabitidir.

           

    ifadəsi F e r m i  i m p u l s u  vəya sərhəd impulsu adlanır. Т = 0 К-də impulsu p < pF şərtini ödəyən bütün kvant halları zərrəciklərlə dolu, p > pF -ə uyğun hallar isə boş olur. Başqa sözlə, Т = 0 К-də im- pulslar fə za sın da fermionlar radiusu pF olan və p2 = 2mEF düsturu ilə təyin olunan sferanın (F e r m i   s f e r a s ı) daxilindəki halları doldurur. Sistemin temp-ru artdıqda p < pF halında olan bəzi zərrəciklər p > pF halına keçə bilir. Bu halda Fermi-sferanın daxilində boş yerlər əmələ gəlir ki, bunlara da d e ş i k deyilir.

                                                      

     

    ifadəsi ilə təyin olunan kəmiyyətə Fermi sürəti və ya sərhəd sürəti deyilir; bu, Т = 0 К-də fermionların malik olduğu maks. sürəti ifadə edir. Т = 0 К-də bərk cisimlərdə cırlaşmış keçirici elektronlar qazı impuls fəzasında daha mürəkkəb formalı səthdəki (bax Fermi səthi) halları doldurur. F.e.-nin qiyməti metallarda 1-10 eV, cırlaşmış yarımkeçi- ricilərdə 10-2-10-1 eV, 3He-da 10-4 tərtibdəndir.

    FERMİ ENERJİSİ

    FERMİ ENERJİSİ, F e r m i  s ə v i y y ə s i – Fermi–Dirak statistikasına tabe olan zərrəciklərin (fermionlarm) mütləq sıfır temp-rda malik olduğu maks. enerji. Həmin temp-rda bu enerjidən aşağıdakı bütün kvant halları tutulmuş (dolmuş) olur. F.e. anlayışının mövcudluğu Pauli prinsipindən irəli gəlir. Fermionlar qazı üçün Т = 0 К-də F.e. ilə kimyəvi potensialın qiymətləri üst-üstə düşür. F.e.-nin (Еғ) qiymətini fermi-qazın vahid həcmdə olan zərrəciklərinin n konsentrasiyası ilə ifadə etmək olar:

                                                                      

    burada m – zərrəciyin kütləsi, h – Plank sabitidir.

           

    ifadəsi F e r m i  i m p u l s u  vəya sərhəd impulsu adlanır. Т = 0 К-də impulsu p < pF şərtini ödəyən bütün kvant halları zərrəciklərlə dolu, p > pF -ə uyğun hallar isə boş olur. Başqa sözlə, Т = 0 К-də im- pulslar fə za sın da fermionlar radiusu pF olan və p2 = 2mEF düsturu ilə təyin olunan sferanın (F e r m i   s f e r a s ı) daxilindəki halları doldurur. Sistemin temp-ru artdıqda p < pF halında olan bəzi zərrəciklər p > pF halına keçə bilir. Bu halda Fermi-sferanın daxilində boş yerlər əmələ gəlir ki, bunlara da d e ş i k deyilir.

                                                      

     

    ifadəsi ilə təyin olunan kəmiyyətə Fermi sürəti və ya sərhəd sürəti deyilir; bu, Т = 0 К-də fermionların malik olduğu maks. sürəti ifadə edir. Т = 0 К-də bərk cisimlərdə cırlaşmış keçirici elektronlar qazı impuls fəzasında daha mürəkkəb formalı səthdəki (bax Fermi səthi) halları doldurur. F.e.-nin qiyməti metallarda 1-10 eV, cırlaşmış yarımkeçi- ricilərdə 10-2-10-1 eV, 3He-da 10-4 tərtibdəndir.