FƏRQANƏ – Özbәkistanın ş.-indә şәhәr. Fәrqanә vil.-nin inz. m. Əh. 350 min (2015; şәhәrәtrafı ilә tәqr. 500 min). Fәrqanә vadisinin c.-unda, Mәrgilan çayı sahilindә, 580 m yüksәklikdә, Qırğ.-la sәrhәd yaxınlığında yerlәşir. Avtomobil yolları qovşağı. D.y.st. Beynәlxalq aeroport.
| Fərqanə şəhəri. Əhməd əl-Fərqaninin abidəsi. |
Şәhәr Mәrgilan ş. yaxınlığında (1877) salınmışdır. 1877–1907 illәrdә Yeni Mәrgilan, 1907–20 illәrdә Skobelev, 1920 ildә F. adlandırılmışdır. 1877–1920 illәrdә Fәrqanә vil.-nin inzibati mәrkәzi, 1880–1924 illәrdә qәza mәrkәzi olmuşdur. 1924 ildәn Özb. SSR-in, 1991 ildәn Özb. Resp.-nın tәrkibindәdir.
Radial-qövsvari plan əsasında tikilmiş şəhərin küçələri istehkama (1904; xarabaqları saxlanılmışdır) doğru uzanır. Hərbi toplantı (1878-79, hazırda Zabitlər evi), hərbi qubernatorun (1879-91; hazırda rus dram teatrı) evləri, qadın (1890; hazırda Mədəniyyət evi) və kişi (1902; hazırda un-tin inzibati korpusu) gimnaziyalarının binaları, kilsə (20 əsrin əvvəlləri) ehlehtizm üslubunda inşa edilmişdir. 1950-70-ci və 1990-cı illərdə şəhər yenidən qurulmuşdur. 1998 ildə özbək alimi Əhməd əl-Fərqaniyə abidə ucaldılmış, park salınmışdır. 2011 ildən şəhər yeni baş plana əsasən inkişaf edir; İncəsənət sarayı (2014) tikilmişdir.
Fərqanə Dövlət Un-ti (1930), Politex-nik in-tu (1967), bir neçə kollec; Əhməd əl-Fərqani ad. Fərqanə vilayət informasiya-kitabxana mərkəzi (1899), F. vil.-nin Dövlət arxivi, Fərqanə vilayət diyarşünaslıq muzeyi (1895, 1899 ildə açılmışdır), rus dram teatrı (1931), kukla teatrı, Y.K.Şəkərcanov ad. Özbəkistan dram və komediya teatrı (1989) var.
“İstiqlal” stadionu (20 min yer) və bir neçə idman kompleksi fəaliyyət göstərir.
Mühüm sәnaye mәrkәzidir. Şәhәrin әsas müәssisәsi Fәrqanә neft emalı (müәyyәn edilmiş gücü ildә 6,7 mln. t xam neft) z-dudur. Kimya sәnayesi müәssisәlәrindә “Fargʻonaazot” (azotlu gübrәlәr, sellüloz diasetatı, asetat liflәri vә s.), kimyәvi liflәr vә “Fargʻona Charm Polimer” (süni dәri, polivinilxlorid plyonka, linoleum) z-dları fәaliyyәt göstәrir. Mexanika z-du (An-12, İl-76 vә İl-114 tәyyarәlәri üçün hissә vә detallar; aviasiya texnikasının tәmiri) vә Fәrqanә vil. mexanika emalatxanaları (sәnaye avadanlığının tәmiri) var. Avtomobil şüşәlәri; dәmir-beton konstruksiyalar istehsal edilir. Yüngül sәnaye (pambıqtәmizlәyәn z-d, iplik-toxuculuq, pambıq vә ayaqqabı f-klәri) müәssisәlәri; İEM (neft emalı z-dunun tәrkibindә, istehsal gücü 305 MVt) var. Xidmәt sferasının aparıcı sahәlәri: inzibati, maliyyә, nәql.-logistik, ticarәt, sәhiyyә vә hәrbi obyektlәrә xidmәt göstәrilmәsi.
