Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
IX CİLD (FEDİNQ - EMİN)
    FİN PARTİYASI

    FİN PARTİYASI (Suomalainen puolue) – Böyük Finlandiya knyazlığında (BFK) mötәdil mühafizәkar partiya. 1863 ildә әsası qoyulmuşdur. Onun yaranması knyazlığın inzibati vә mәdәni hәyatında İsveç dilini fin dili ilә әvәzlәmәk, findilli mәktәb sistemini inkişaf etdirmәk, Senat vә 4 palatalı silki Seymdәn (1863 ildәn mütәmadi sessiyaları keçirilirdi) isveçdilli bürokratıyanı sıxışdırıb çıxarmaqla onların üzәrindә nәzarәti әlә keçirmәk istәyәn fennomanlar hәrәkatı ilә bağlı idi. 19 әsrin 2-ci yarısında F.p. dәqiq tәşkilati struktura malik deyildi, onun ziyalılardan vә fin kәndinin varlı
    tәbәqәlәrindәn ibarәt tәrәfdarları “Suometar” (1869 ildәn “Uusi Suometar”) mәtbu orqanı vә partiya lideri İ.S.İryo-Koskinen әtrafında qruplaşmışdılar. Fin milli hәrәkatının ideoloqu Y.V.Snelman kimi, o da BFK-nin mәdәni vә inzibati hәyatındakı isveçdilli elitaya qarşı mübarizәdә Finlandiyadakı isveçpәrәst qüvvәlәrin zәiflәmәsinә çalışan Rusiya mәrkәzi hakimiyyәtinә dayaqlanırdı. 1870-ci illәrdәn F.p. Seymin kәndli vә ruhani palatalarını nәzarәtindә saxlayırdı. Gen.-qubernator F.L.Geydenin yardımı ilә İryo-Koskinen vә onun tәrәfdarları 1880–90-cı illәrdә Finlandiya Senatının üzvlәri olsalar da, orada say çoxluğuna malik deyildilәr. 1890-cı illәrdәn Finlandiya muxtariyyәtinә hücumun başlaması ilә F.p. mәrkәzi hakimiyyәtә güzәştә getmәk vә onunla kompromis axtarışları siyasәtini yürüdürdü ki, bu da partiyanın parçalanması ilә nәticәlәndi.

     


    1906 ildә BFK-dә ümumi seçki hüququnun vә birpalatalı parlamentin tәtbiqi bütün yerli siyasi partiyaları Finlandiya parlamenti uğrunda mübarizәyә sövq etdi. F.p.-nın partiya proqramına (1906 ilin oktyabrı) fin dili vә mәdәniyyәti haqqında әnәnәvi müddәalarla yanaşı, fin kәndindә sosial-iqtisadi islahatların aparılması tәlәblәri dә daxil edildi. F.p. Birinci dünya müharibәsinin başlanması ilә vә 1917 il Fevral burjua inqilabından sonra Finlandiyada güclәnmәkdә olan BFK-nin müstәqilliyi tәlәblәrinin әleyhinә çıxış edir, onun Rusiya dövlәti tәrkibindә muxtariyyәt statusunun möhkәmlәndirilmәsinә çağırırdı. Partiyanın bu mәsәlә ilә әlaqәdar mövqeyi yalnız 1917 il Oktyabr inqilabı gedişindә bolşeviklәrin hakimiyyәtә gәlişi ilә dәyişdi. Partiya üzvlәrinin böyük hissәsi yeni yaradılmış Milli koalisiya partiyasına daxil olduqdan sonra F.p.1918 ilin sonunda dağıldı. 

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
FEDİNQ – EMİN
    FİN PARTİYASI

    FİN PARTİYASI (Suomalainen puolue) – Böyük Finlandiya knyazlığında (BFK) mötәdil mühafizәkar partiya. 1863 ildә әsası qoyulmuşdur. Onun yaranması knyazlığın inzibati vә mәdәni hәyatında İsveç dilini fin dili ilә әvәzlәmәk, findilli mәktәb sistemini inkişaf etdirmәk, Senat vә 4 palatalı silki Seymdәn (1863 ildәn mütәmadi sessiyaları keçirilirdi) isveçdilli bürokratıyanı sıxışdırıb çıxarmaqla onların üzәrindә nәzarәti әlә keçirmәk istәyәn fennomanlar hәrәkatı ilә bağlı idi. 19 әsrin 2-ci yarısında F.p. dәqiq tәşkilati struktura malik deyildi, onun ziyalılardan vә fin kәndinin varlı
    tәbәqәlәrindәn ibarәt tәrәfdarları “Suometar” (1869 ildәn “Uusi Suometar”) mәtbu orqanı vә partiya lideri İ.S.İryo-Koskinen әtrafında qruplaşmışdılar. Fin milli hәrәkatının ideoloqu Y.V.Snelman kimi, o da BFK-nin mәdәni vә inzibati hәyatındakı isveçdilli elitaya qarşı mübarizәdә Finlandiyadakı isveçpәrәst qüvvәlәrin zәiflәmәsinә çalışan Rusiya mәrkәzi hakimiyyәtinә dayaqlanırdı. 1870-ci illәrdәn F.p. Seymin kәndli vә ruhani palatalarını nәzarәtindә saxlayırdı. Gen.-qubernator F.L.Geydenin yardımı ilә İryo-Koskinen vә onun tәrәfdarları 1880–90-cı illәrdә Finlandiya Senatının üzvlәri olsalar da, orada say çoxluğuna malik deyildilәr. 1890-cı illәrdәn Finlandiya muxtariyyәtinә hücumun başlaması ilә F.p. mәrkәzi hakimiyyәtә güzәştә getmәk vә onunla kompromis axtarışları siyasәtini yürüdürdü ki, bu da partiyanın parçalanması ilә nәticәlәndi.

     


    1906 ildә BFK-dә ümumi seçki hüququnun vә birpalatalı parlamentin tәtbiqi bütün yerli siyasi partiyaları Finlandiya parlamenti uğrunda mübarizәyә sövq etdi. F.p.-nın partiya proqramına (1906 ilin oktyabrı) fin dili vә mәdәniyyәti haqqında әnәnәvi müddәalarla yanaşı, fin kәndindә sosial-iqtisadi islahatların aparılması tәlәblәri dә daxil edildi. F.p. Birinci dünya müharibәsinin başlanması ilә vә 1917 il Fevral burjua inqilabından sonra Finlandiyada güclәnmәkdә olan BFK-nin müstәqilliyi tәlәblәrinin әleyhinә çıxış edir, onun Rusiya dövlәti tәrkibindә muxtariyyәt statusunun möhkәmlәndirilmәsinә çağırırdı. Partiyanın bu mәsәlә ilә әlaqәdar mövqeyi yalnız 1917 il Oktyabr inqilabı gedişindә bolşeviklәrin hakimiyyәtә gәlişi ilә dәyişdi. Partiya üzvlәrinin böyük hissәsi yeni yaradılmış Milli koalisiya partiyasına daxil olduqdan sonra F.p.1918 ilin sonunda dağıldı. 

    FİN PARTİYASI

    FİN PARTİYASI (Suomalainen puolue) – Böyük Finlandiya knyazlığında (BFK) mötәdil mühafizәkar partiya. 1863 ildә әsası qoyulmuşdur. Onun yaranması knyazlığın inzibati vә mәdәni hәyatında İsveç dilini fin dili ilә әvәzlәmәk, findilli mәktәb sistemini inkişaf etdirmәk, Senat vә 4 palatalı silki Seymdәn (1863 ildәn mütәmadi sessiyaları keçirilirdi) isveçdilli bürokratıyanı sıxışdırıb çıxarmaqla onların üzәrindә nәzarәti әlә keçirmәk istәyәn fennomanlar hәrәkatı ilә bağlı idi. 19 әsrin 2-ci yarısında F.p. dәqiq tәşkilati struktura malik deyildi, onun ziyalılardan vә fin kәndinin varlı
    tәbәqәlәrindәn ibarәt tәrәfdarları “Suometar” (1869 ildәn “Uusi Suometar”) mәtbu orqanı vә partiya lideri İ.S.İryo-Koskinen әtrafında qruplaşmışdılar. Fin milli hәrәkatının ideoloqu Y.V.Snelman kimi, o da BFK-nin mәdәni vә inzibati hәyatındakı isveçdilli elitaya qarşı mübarizәdә Finlandiyadakı isveçpәrәst qüvvәlәrin zәiflәmәsinә çalışan Rusiya mәrkәzi hakimiyyәtinә dayaqlanırdı. 1870-ci illәrdәn F.p. Seymin kәndli vә ruhani palatalarını nәzarәtindә saxlayırdı. Gen.-qubernator F.L.Geydenin yardımı ilә İryo-Koskinen vә onun tәrәfdarları 1880–90-cı illәrdә Finlandiya Senatının üzvlәri olsalar da, orada say çoxluğuna malik deyildilәr. 1890-cı illәrdәn Finlandiya muxtariyyәtinә hücumun başlaması ilә F.p. mәrkәzi hakimiyyәtә güzәştә getmәk vә onunla kompromis axtarışları siyasәtini yürüdürdü ki, bu da partiyanın parçalanması ilә nәticәlәndi.

     


    1906 ildә BFK-dә ümumi seçki hüququnun vә birpalatalı parlamentin tәtbiqi bütün yerli siyasi partiyaları Finlandiya parlamenti uğrunda mübarizәyә sövq etdi. F.p.-nın partiya proqramına (1906 ilin oktyabrı) fin dili vә mәdәniyyәti haqqında әnәnәvi müddәalarla yanaşı, fin kәndindә sosial-iqtisadi islahatların aparılması tәlәblәri dә daxil edildi. F.p. Birinci dünya müharibәsinin başlanması ilә vә 1917 il Fevral burjua inqilabından sonra Finlandiyada güclәnmәkdә olan BFK-nin müstәqilliyi tәlәblәrinin әleyhinә çıxış edir, onun Rusiya dövlәti tәrkibindә muxtariyyәt statusunun möhkәmlәndirilmәsinә çağırırdı. Partiyanın bu mәsәlә ilә әlaqәdar mövqeyi yalnız 1917 il Oktyabr inqilabı gedişindә bolşeviklәrin hakimiyyәtә gәlişi ilә dәyişdi. Partiya üzvlәrinin böyük hissәsi yeni yaradılmış Milli koalisiya partiyasına daxil olduqdan sonra F.p.1918 ilin sonunda dağıldı.