FLÜOR (yun. phthoros – dağılma; lat. Fluorum), F. – kimyәvi element. Elementlәrin dövri sisteminin VII qrupundadır, halogenlәr sinfinә aiddir; a.n. 9, a.k. 18,998403. F.-ün tәbiәtdә bir stabil ¹⁹F. nuklidi mövcuddur. 

F.-u 1771 ildә K.Şeele kәşf etmiş, sәrbәst halda isә 1886 ildә A.Muassan KF duzundan elektroliz yolu ilә almışdır.

F.-un yer qabığında kütlәcә miqdarı 0,065%-dir. Tәbiәtdә yalnız birlәşmә şәklindә rast gәlinir. Əsas mineralı sәnaye әhәmiyyәtli flüoritdir (CaF₂). Ən böyük ehtiyatları ABŞ, Meksika, B. Britaniya, İtaliya, CAR, Tailand, Çin vә Monqolustandadır. Yeraltı suların çoxunun tәrkibindә F.-ün birlışmәlәri vardır. Canlı orqanizmlәrdә az miqdarda F. var (mәs., insan orqanizmindә 2,6 q F. olur vә onun 2,5 q-ı sümüklәrdәdir). Dişlәrin vә sümüklәrin әmәlәgәlmә prosesindә, maddәlәr mübadilәsindә vә bәzi fermentlәrin aktivlәşmәsindә iştirak edir.

F. kimyәvi cәhәtdәn әn aktiv qeyri-metaldır. F.-un xarici elektron tәbәqәsinin konfiqurasiyası 2s²2p⁵; oksidlәşmә dәrәcәsi –1. Ən elektromәnfi elementdir. Polinqә görә elektromәnfiliyi 3,98, ion radiusu (mötәrizәdә koordinasiya әdәdlәri): 0,115, nm (2), 0,116 nm (3), 0,117 nm (4) vә 0,119 nm (6). Sәrbәst F.-ün molekulu 2 atomludur, halogenlәr sırasında anomal olan aşağı dissosiasiya enerjisinә malikdir (158 kC/mol).

F. xlor iyinә bәnzәr kәskin iyli, rәngsiz qazdır; t_qayn. −188,20°C, t_әr. −219,70°C; qaz halında sıxlığı 1,693 kq/m³ (0°C, 0,1 MPa), maye halında 1516 kq/m³ (–188°C). Bәrk halda, adi atm. tәzyiqindә F. iki kristallik modifikasiya әmәlә gәtirir: –227,60°C-dәn aşağı temp-rda monoklin qәfәsli α-forma (sıxlığı 1970 kq/m³ −250°C) vә – 227,60°C-dәn yuxarı temp-rda kub qәfәsli β-forma (sıxlığı 1700 kq/m³). F. bәzi flüoridlәrdә, karbon-xloridlәrdә vә karbon-flüoridlәrdә hәll olur. Maye F. maye oksigen vә ozon ilә bütün nisbәtlәrdә qarışır. Su ilә şiddәtli reaksiyaya girir. Oksigenli turşular әmәlә gәtirmir, hidrogen ilә şiddәtli reaksiyasından hidrogen-flüorid alınır. F. güclü oksidlәşdirici vә flüorlаşdırıcı reagentlәrdәn biridir. Flüoridlәrdә element– flüor әlaqәsinin enerjisinin yüksәk vә F₂ molekulunun dissosiasiya enerjisi az olduğuna görә bәsit maddәlәrin, oksidlәrin, halogenlәrin vә s. flüorlаşmа reaksiyaları dönmәyәndir, böyük miqdarda istiliyin ayrılması ilә müşayәt olunur; son mәhsul kimi yüksәk oksidlәşmә dәrәcәsi olan elementlәrin flüoridlәri alınır. F. bütün kimyәvi elementlәrlә (He, Ne vә Ar istisna olmaqla) davamlı flüoridlәr әmәlә gәtirir. Bir çox reaksiyaları zәncirvarı xarakterlidir; otaq temp-runda vә daha aşağı temp-rlarda reaksiya öz-özünә başlayır, alışma, yaxud partlayışla, qaz axınında isә alovun yaranması ilә gedir. Belә reaksiyalara: H₂ vә hidrogen tәrkibli birlәşmәlәrin (karbo-hidrogenlәr, H₂O, NH₃, N₂H₄, HCl, HBr, HCN vә s.), S vә onun birlәşmәlәrinin (SO₂, SOCl₂, S₄N₄, SBr₂ vә s.), Si, P vә s. flüorlaşması aiddir. Qәlәvi metallar, bәzi halogenidlәr vә duzların hidratları otaq temp-runda F. ilә reaksiyaya girә bilәr. Eyni zamanda bәsit maddәlәrin vә qeyri-üzvi birlәşmәlәrin әksәriyyәti yalnız (temp-r vә ya tәzyiqi yüksәltmәklә) aktivlәşdikdә F. ilә reaksiyaya girir. Metal oksidlәri vә duzların çoxu metallara nisbәtәn F.-ün tәsirinә qismәn daha davamlıdırlar. F.-ün oksidlәrlә qarşılıqlı tәsiri zamanı aralıq mәrhәlәlәrdә flüor oksidlәri alına bilәr. Tәsirsiz qazlar, N₂, O₂, almaz, karbonlu şüşәlәrin bәzi növlәri, CO, CO₂, göy yaqut vә alund F.-ün tәsirinә daha davamlıdır. Atomar F. otaq temp-runda vә kriogen şәraitdә Xe, Kr, CO, NOF, NO₂, O₂, ClF₃ vә bir çox digәr maddәlәrlә reaksiyaya girir.

Sәnayedә sәrbәst F. flüorid konsentratların sulfat turşusu ilә parçalanmasından әmәlә gәlәn susuz hidrogen-floridin elektrolitik parçalanması mәhsulu kimi alınır.

Sәrbәst F. flüorlаşdırıcı reagent kimi halogen-flüoridlәr, UF₆, SF₄, SF₆, BF₃, azot, qrafit vә tәsirsiz qazların flüoridlәrinin, flüor-üzvi birlәşmәlәrin vә s. istehsalında istifadә olunur. Atomar F.-dәn HF vә DF әsasında kimyәvi lazerlәrdә, KrF₂, oksigen-flüoridlәrin vә s. sintezindә istifadә olunur. F., xüsusilә flüorsirkә turşusu çox zәhәrlidir; burun vә gözün selikli qişalarını qıcıqlandırır, dermatitә, konyktivitә vә ağ ciyәrin ödeminә sәbәb olur.