FOSFONATLAR – fosfon turşularının efirlәri; ümumi formulu RP(O)(OR′)n(OH)2–n, burada, R, R′ - üzvi radikallar, n – 1 (turş, birli F.) vә ya 2 (tam, ikili F.). Tәbiәtdә rast gәlinir (mәs., bәzi dәniz orqanizmlәrindә 2- aminetil vә 2-metilaminetilfosfon tur-şularının efirlәri aşkar edilmişdir) Aşağı F. suda hәllolan mayelәrdir; digәrlәri üzvi hәlledicilәrdә hәllolan kristallik maddәlәr vә ya yağlardır. Birli F. ortaqüvvәtli turşulardır (aminlәrlә duz әmәlә gәtirir); F.-ın çoxu hidrolizә davamlıdır; LiAlH4 tәsi- rindәn fosfinlәrә qәdәr reduksiya olunur. P atomunun yanında aktiv metilen qrupu olan F. karbonilli birlәşmәlәrin alkenillәşmәsi üçün istifadә olunur. Fosfon turşularının xloranhidridlәrinin RP(O)Cl2 spirtlәr, fenollar vә ya onların Na, yaxud K törәmәlәri ilә qarşılıqlı tәsirindәn, Arbuzov reaksiyası üzrә RHal tәsiri ilә üçlü fosfitlәrin yenidәn qruplaşmasından vә b. üsullarla alınır. F. insektisidlәr [mәs., xlorofos Cl3CCH(OH)P(O)(OCH3)2], sәthi aktiv maddәlәr (turş F. vә onların duzları), dәrman vasitәlәri [armin – etil-(n-nitrofenil) etilfosfonat] kimi vә s. istifadә olunur. Fosfon turşularının duzları da F. adlanır.
Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində) |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2007 |
| ISBN: | 978-9952-441-01-7 |
| Səhifələrin sayı: | 881 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2009 |
| ISBN: | 978-9952-441-02-4 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2010 |
| ISBN: | 978-9952-441-05-5 |
| Səhifələrin sayı: | 604 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2011 |
| ISBN: | 978-9952-441-07-9 |
| Səhifələrin sayı: | 604 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində) |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2012 |
| ISBN: | 978-9952-441-01-7 |
| Səhifələrin sayı: | 881 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2013 |
| ISBN: | 978-9952-441-03-1 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2014 |
| ISBN: | 978-9952-441-10-9 |
| Səhifələrin sayı: | 592 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili | 2015 |
| ISBN: | 978-9952-441-11-6 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
FOSFONATLAR – fosfon turşularının efirlәri; ümumi formulu RP(O)(OR′)n(OH)2–n, burada, R, R′ - üzvi radikallar, n – 1 (turş, birli F.) vә ya 2 (tam, ikili F.). Tәbiәtdә rast gәlinir (mәs., bәzi dәniz orqanizmlәrindә 2- aminetil vә 2-metilaminetilfosfon tur-şularının efirlәri aşkar edilmişdir) Aşağı F. suda hәllolan mayelәrdir; digәrlәri üzvi hәlledicilәrdә hәllolan kristallik maddәlәr vә ya yağlardır. Birli F. ortaqüvvәtli turşulardır (aminlәrlә duz әmәlә gәtirir); F.-ın çoxu hidrolizә davamlıdır; LiAlH4 tәsi- rindәn fosfinlәrә qәdәr reduksiya olunur. P atomunun yanında aktiv metilen qrupu olan F. karbonilli birlәşmәlәrin alkenillәşmәsi üçün istifadә olunur. Fosfon turşularının xloranhidridlәrinin RP(O)Cl2 spirtlәr, fenollar vә ya onların Na, yaxud K törәmәlәri ilә qarşılıqlı tәsirindәn, Arbuzov reaksiyası üzrә RHal tәsiri ilә üçlü fosfitlәrin yenidәn qruplaşmasından vә b. üsullarla alınır. F. insektisidlәr [mәs., xlorofos Cl3CCH(OH)P(O)(OCH3)2], sәthi aktiv maddәlәr (turş F. vә onların duzları), dәrman vasitәlәri [armin – etil-(n-nitrofenil) etilfosfonat] kimi vә s. istifadә olunur. Fosfon turşularının duzları da F. adlanır.
FOSFONATLAR – fosfon turşularının efirlәri; ümumi formulu RP(O)(OR′)n(OH)2–n, burada, R, R′ - üzvi radikallar, n – 1 (turş, birli F.) vә ya 2 (tam, ikili F.). Tәbiәtdә rast gәlinir (mәs., bәzi dәniz orqanizmlәrindә 2- aminetil vә 2-metilaminetilfosfon tur-şularının efirlәri aşkar edilmişdir) Aşağı F. suda hәllolan mayelәrdir; digәrlәri üzvi hәlledicilәrdә hәllolan kristallik maddәlәr vә ya yağlardır. Birli F. ortaqüvvәtli turşulardır (aminlәrlә duz әmәlә gәtirir); F.-ın çoxu hidrolizә davamlıdır; LiAlH4 tәsi- rindәn fosfinlәrә qәdәr reduksiya olunur. P atomunun yanında aktiv metilen qrupu olan F. karbonilli birlәşmәlәrin alkenillәşmәsi üçün istifadә olunur. Fosfon turşularının xloranhidridlәrinin RP(O)Cl2 spirtlәr, fenollar vә ya onların Na, yaxud K törәmәlәri ilә qarşılıqlı tәsirindәn, Arbuzov reaksiyası üzrә RHal tәsiri ilә üçlü fosfitlәrin yenidәn qruplaşmasından vә b. üsullarla alınır. F. insektisidlәr [mәs., xlorofos Cl3CCH(OH)P(O)(OCH3)2], sәthi aktiv maddәlәr (turş F. vә onların duzları), dәrman vasitәlәri [armin – etil-(n-nitrofenil) etilfosfonat] kimi vә s. istifadә olunur. Fosfon turşularının duzları da F. adlanır.
