Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
IX CİLD (FEDİNQ - EMİN)
    FOTOKEÇİRİCİLİK

    FOTOKEÇİRİCİLİK, f o t o r e z i s t i v   e f f e k t i – elektromaqnit şüasının tәsiri altında yarımkeçiricinin elektrikkeçiriciliyinin artması. F. ilk dәfә U.Smit (ABŞ) tәrәfindәn 1873 ildә Se-dә müşahidә edilmişdir. Adәtәn F. işığın tәsiri altında mü- tәhәrrik yükdaşıyıcıların konsentrasiyasının artması ilә şәrtlәnir (k o n s e n t r a s i o n  F.). F. bir neçә prosesin tәsiri nәticәsindә baş verir: fotonlar elektronları valent zonasından “qoparıb” keçiricilik zonasına tullayır vә nәticәdә eyni zamanda hәm keçiricilik elektronlarının, hәm dә deşiklәrin sayı artır (m ә x s u s i  F.); elektronlar dolu zonadan sәrbәst aşqar sәviyyәlәrinә tullanır – deşiklәrin sayı artır (d e ş i k – a ş q a r  F.); elektronlar aşqar sәviyyәlәrdәn keçiricilik zonasına tullanır (e l e k t r o n – a ş q a r  F.). Konsentrasion F. yalnız kifayәt qәdәr qısadalğalı şüalarla hәyәcanlandırma vaxtı fotonların enerjisi qadağan olunmuş zonanın enindәn vә ya zonalardan biri ilә aşqar sәviyyәsi arasındakı mәsafәdәn böyük olduqda baş verir. Bütün qeyri-metal bәrk cisimlәr F.-ә malikdir. F.-i әn çox öyrәnilәn vә texnikada geniş tәtbiq edilәn yarımkeçiricilәr: Ge, Si, Se, CdS, CdSe, İnSb, GaAs, PbS vә s.-dir.


    Sәrbәst daşıyıcıların konsentrasiyasının dәyişmәsi ilә әlaqәdәr olmayan F. növlәri dә var. Belә ki, zonalararası keçidlәr yaratmayan vә aşqar mәrkәzlәrini ionlaşdırmayan uzundalğalı elektromaqnit şüaları sәrbәst daşıyıcılar tәrәfindәn udulduqda daşıyıcıların enerjisi artır, onların mütәhәrrikliyi dәyişir vә elektrik keçiriciliyi artır (m ü t ә h ә r r i k  F.).


    F.-in öyrәnilmәsi bәrk cismin xassәlәrinin tәdqiqindә әn sәmәrәli üsullardan biridir. F. hadisәsindәn fotorezistorların, hәssas vә az әtalәtli şüa qәbuledicilәrinin vә s. yaradılmasında, gecәgörmә cihazlarında, hәmçinin yarımkeçirici strukturların elektrik xassәlәrinin tәyinindә istifadә edilir.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
FEDİNQ – EMİN
    FOTOKEÇİRİCİLİK

    FOTOKEÇİRİCİLİK, f o t o r e z i s t i v   e f f e k t i – elektromaqnit şüasının tәsiri altında yarımkeçiricinin elektrikkeçiriciliyinin artması. F. ilk dәfә U.Smit (ABŞ) tәrәfindәn 1873 ildә Se-dә müşahidә edilmişdir. Adәtәn F. işığın tәsiri altında mü- tәhәrrik yükdaşıyıcıların konsentrasiyasının artması ilә şәrtlәnir (k o n s e n t r a s i o n  F.). F. bir neçә prosesin tәsiri nәticәsindә baş verir: fotonlar elektronları valent zonasından “qoparıb” keçiricilik zonasına tullayır vә nәticәdә eyni zamanda hәm keçiricilik elektronlarının, hәm dә deşiklәrin sayı artır (m ә x s u s i  F.); elektronlar dolu zonadan sәrbәst aşqar sәviyyәlәrinә tullanır – deşiklәrin sayı artır (d e ş i k – a ş q a r  F.); elektronlar aşqar sәviyyәlәrdәn keçiricilik zonasına tullanır (e l e k t r o n – a ş q a r  F.). Konsentrasion F. yalnız kifayәt qәdәr qısadalğalı şüalarla hәyәcanlandırma vaxtı fotonların enerjisi qadağan olunmuş zonanın enindәn vә ya zonalardan biri ilә aşqar sәviyyәsi arasındakı mәsafәdәn böyük olduqda baş verir. Bütün qeyri-metal bәrk cisimlәr F.-ә malikdir. F.-i әn çox öyrәnilәn vә texnikada geniş tәtbiq edilәn yarımkeçiricilәr: Ge, Si, Se, CdS, CdSe, İnSb, GaAs, PbS vә s.-dir.


    Sәrbәst daşıyıcıların konsentrasiyasının dәyişmәsi ilә әlaqәdәr olmayan F. növlәri dә var. Belә ki, zonalararası keçidlәr yaratmayan vә aşqar mәrkәzlәrini ionlaşdırmayan uzundalğalı elektromaqnit şüaları sәrbәst daşıyıcılar tәrәfindәn udulduqda daşıyıcıların enerjisi artır, onların mütәhәrrikliyi dәyişir vә elektrik keçiriciliyi artır (m ü t ә h ә r r i k  F.).


    F.-in öyrәnilmәsi bәrk cismin xassәlәrinin tәdqiqindә әn sәmәrәli üsullardan biridir. F. hadisәsindәn fotorezistorların, hәssas vә az әtalәtli şüa qәbuledicilәrinin vә s. yaradılmasında, gecәgörmә cihazlarında, hәmçinin yarımkeçirici strukturların elektrik xassәlәrinin tәyinindә istifadә edilir.

    FOTOKEÇİRİCİLİK

    FOTOKEÇİRİCİLİK, f o t o r e z i s t i v   e f f e k t i – elektromaqnit şüasının tәsiri altında yarımkeçiricinin elektrikkeçiriciliyinin artması. F. ilk dәfә U.Smit (ABŞ) tәrәfindәn 1873 ildә Se-dә müşahidә edilmişdir. Adәtәn F. işığın tәsiri altında mü- tәhәrrik yükdaşıyıcıların konsentrasiyasının artması ilә şәrtlәnir (k o n s e n t r a s i o n  F.). F. bir neçә prosesin tәsiri nәticәsindә baş verir: fotonlar elektronları valent zonasından “qoparıb” keçiricilik zonasına tullayır vә nәticәdә eyni zamanda hәm keçiricilik elektronlarının, hәm dә deşiklәrin sayı artır (m ә x s u s i  F.); elektronlar dolu zonadan sәrbәst aşqar sәviyyәlәrinә tullanır – deşiklәrin sayı artır (d e ş i k – a ş q a r  F.); elektronlar aşqar sәviyyәlәrdәn keçiricilik zonasına tullanır (e l e k t r o n – a ş q a r  F.). Konsentrasion F. yalnız kifayәt qәdәr qısadalğalı şüalarla hәyәcanlandırma vaxtı fotonların enerjisi qadağan olunmuş zonanın enindәn vә ya zonalardan biri ilә aşqar sәviyyәsi arasındakı mәsafәdәn böyük olduqda baş verir. Bütün qeyri-metal bәrk cisimlәr F.-ә malikdir. F.-i әn çox öyrәnilәn vә texnikada geniş tәtbiq edilәn yarımkeçiricilәr: Ge, Si, Se, CdS, CdSe, İnSb, GaAs, PbS vә s.-dir.


    Sәrbәst daşıyıcıların konsentrasiyasının dәyişmәsi ilә әlaqәdәr olmayan F. növlәri dә var. Belә ki, zonalararası keçidlәr yaratmayan vә aşqar mәrkәzlәrini ionlaşdırmayan uzundalğalı elektromaqnit şüaları sәrbәst daşıyıcılar tәrәfindәn udulduqda daşıyıcıların enerjisi artır, onların mütәhәrrikliyi dәyişir vә elektrik keçiriciliyi artır (m ü t ә h ә r r i k  F.).


    F.-in öyrәnilmәsi bәrk cismin xassәlәrinin tәdqiqindә әn sәmәrәli üsullardan biridir. F. hadisәsindәn fotorezistorların, hәssas vә az әtalәtli şüa qәbuledicilәrinin vә s. yaradılmasında, gecәgörmә cihazlarında, hәmçinin yarımkeçirici strukturların elektrik xassәlәrinin tәyinindә istifadә edilir.