FRANS (Franse) Anatol (tәxәllüsü; әsl adı vә soyadı Fransua Anatol Tibo, Thibault) (16.4.1844, Paris – 12.10.1924, Sen-Sir-sür-Luar) – fransız yazıçısı. Fransa akademiyasının üzvü (1896). Nobel mükafatı laureatı (1921). Bukinist ailәsindә doğulmuşdur. 1864 ildә kolleji bakalavr diplomu ilә bitirmişdir. 1860-cı illәrin әvvәllәrindә nәşriyyatlarda, 1866 ildәn Senat kitabxanasında müxtәlif vәzifәlәrdә işlәmiş vә burada Ş.M.Lekont de Lil ilә tanış olmuşdur. Yaradıcılığa 1867 ildә şair kimi başlamışdır. “Parnas” şairlәrinin lirikası, hәmçinin “sәnәt sәnәt üçündür” konsepsiyası F.-ın ilkin yaradıcılıq manerasına әhәmiyyәtli tәsir göstәrmişdir: “Qızıl poemalar” (1873) şeir toplusu, “Korinf toyu” (1876) mәnzum pyesi. 1875 ildәn “Le temps” qәzeti ilә әmәkdaşlıq etmış, müasiri olduğu yazıçıların yaradıcılığına dair silsilә tәnqidi mәqalәlәr yazmışdır. Naturalizm ruhunda yazdığı “İokasta” vә “Arıq pişik” (hәr ikisi 1879) povestlәri, hәmçinin “Silvestr Bonnarın cinayәti” (1881) romanı ona geniş şöhrәt qazandırmışdır. “Tais” (1890; J.Massnenin operası, 1894), “Kraliça Qaz ayağı aşxanası”, “Cәnab Jerom Kuanyarın mülahizәlәri” (hәr ikisi, 1893), “Qırmızı zanbaq” (1894) vә s. Romanların, “Sәdәf mücrü (1892) novellalar toplusunun müәllifidir. Dreyfusun işi zamanı E.Zolyanın “Mәn ittiham edirәm” manifestini imzalayan Fransa akademiyasının yeganә üzvü olmuşdur. 1898 ildә insan hüquqları uğrunda fransız Liqasının yaradılmasında iştirak etmişdir (1904 ildә onun Mәrkәzi komitәsinә daxil olmuşdur); elә hәmin vaxt J.Joreslә dostlaşmışdır.
F.-ın sonrakı yaradıcılığı realizm ruhunda olmuşdur. “Müasir tarix” (1897–1901) avtobioqrafik tetralogiyasında ictimai quruluş, aktual siyasi vәziyyәt kәskin tәnqid edilmişdir. “Pinqvinlәr adası” (1908) parodiya-qrotesk romanı, “Janna d’Arkın hәyatı” (1908) tarixi әsәri, “Allahlar qәdәr hәris” (1912) tarixi romanı, “Epikür bağı” (1894) aforizmlәr, “Latın dahisi” (1913) tәnqidi mәqalәlәr topluları, “Balaca Pyer” (1918), “Çiçәklәnәn hәyat” (1922) avtobioqrafik kitabları var.
Ə s ә r l ә r i: Allahlar qәdәr hәris. B., 1932; Mәlәklәrin üsyanı. B., 1933; Krenkebil. Hekayәlәr. B., 1960; Собр. соч.: В 4 т. М., 1983–84.
Əd.: Ф р и д Я.V. А.Франс и его время. М., 1975.
