FRANSİUM (Francium), Fr – radioaktiv kimyәvi element; elementlәrin dövri sisteminin I qrupunda yerlәşir, at.n. 87; qәlәvi metallara aiddir. Stabil izotopları yoxdur. F.-un kütlә әdәdlәri 202–229 olan 27 radioaktiv izotopu mәlumdur; әn çox yaşayan nuklidlәri ²¹²Fr (T_1/2 20 dәq) vә ²²³Fr [T_1/2 21,8 dәq, β-parçalanma (99,9%)]. Sonuncu tәbii radioaktiv aktinuran sırasının tәrkibinә daxildir. F.-u (²²³Fr radionuklidini) 1938 ildә M.Perey kәşf etmişdir. Yer qabığında Fr/U nisbә-ti 4∙10^–16-dır..Atomun xarici elektron tәbәqәsinin ehtimal olunan konfiqurasiyası 5s²5p⁶5d¹⁰6s²6p⁶7s¹; oksidlәşmә dәrәcәsi +1; Polinqә görә elektromәnfiliyi 0,7; atom radiusu 0,29 nm, ion radiusu Fr+ 0,178 nm. F. әn elektromüsbәt metaldır. Rb vә Cs-un analoqudur. F. üçün qiymәtlәndirmәyә görә: t_әr.18–21°C, t_qayn. 640–660°C, sıxlıq 2,3–2,5 q/sm³-dir. Suda F.-un xlorid, nitrat, sulfat, flüorid, sulfid, hidroksid, karbonat, asetat vә oksalat duzları yaxşı, perxlorat, pikrat, yodat, xlorplatinat, xlorbismutat, xlorantimonat, xlorstannat vә nitrokobaltatı pis hәll olur.

F.-un kütlә әdәdi 215-dәn az olmayan izotoplar Th vә U-ın sürәtli proton vә ya deytron şüalanmasının tәsiri ilә parçalanmasından, kütlә әdәdi 213-dәn az olanlar isә çoxyüklü ionların müxtәlif elementlәrlә nüvә reaksiyalarından alınır. ²²³Fr-un әsas alınma mәnbәyi ²²⁷Ac preparatlarıdır. F.-u birgә cökdürmә, üzvi vә qeyri-üzvi sorbentlәrdә xromatoqrafiya üsulları, elәcә dә elektroforez vә ekstraksiya yolu ilә ayırırlar. ²²³Fr biol. tәdqiqatlarda, o cümlәdәn xәrçәng xәstәliklәrinin diaqnostikasında vә s. istifadә edilir.