FRİZLƏR (qәrbi F. özlәrini F r i e z e n, şәrqi F.F r ä i s e n, şimali F.F r a s c h, F r e s k, F r i i s k adlandırırlar) – qәrbi german xalqı, Frislandiyanın yerli әhalisi. Əvvәllәr Şimal dәnizinin Qәrbi Şeldadan Cәnub-Qәrbi Yutlandiyayadәk (Niderlandın şm.-ı vә Almaniyanın şm.-q.-indәki Aşağı Saksoniya vә Şlezviq-Holşteyn federal әrazilәri) olan sahilboyu әrazilәrindә vә adalarında yaşayırdılar. Qәrbi (Niderlandın, әsasәn, Frislandiya, hәmçinin Qroningen әyalәtlәrindә; 600 min nәfәrdәn çox, 2005), şәrqi (Aşağı Saksoniyanın q.-indә Zaterland icması) vә şimali (Şlezviq-Holşteynin şm.-q.-indә Şimali Friziya r-nunda vә Pinneberq r-nunun Helqoland a.-nda) F.-ә bölünürlәr. Friz dilindә (qәrbi friz dili Frislandiya әyalәtinin rәsmi dili statusuna malikdir, şәrqi vә şimali friz dillәri Almaniyanın regional dillәridir) danışırlar, hәmçinin Niderland vә alman dillәri yayılmışdır. Dindarları, әsasәn, xristiandır.
Frizlәrin әnәnәvi geyimi.
Roma müәlliflәri Şimal dәnizinin sahilyanı zolağında, Reynin deltasında yaşayan әhalini F. (F r i s i i, F r i s i a v o n e s, F r i s i o n e s, adları ilk dәfә eramızın 12 ilindә qeyd edilir) adlandırırdılar. Son antik dövr vә erkәn orta әsrlәrdә F. anqllar, sakslar, hәmçinin Britaniya әhalisi ilә sıx tәmasda olmuşlar. 7 әsrin sonu – 8 әsrin әvvәllәrindә F.-in Radbod adlı kralı mәlum idi. F.-in әksәriyyәtini azad kәndlilәr tәşkil edirdi. 7 әsrdәn F. Şimali Avropada geniş dәniz ticarәti (12 әsrdәn şәhәrlәrin çoxu Hanza ittifaqına daxil idi) aparmışlar. Klassik orta әsrlәrdә F.-in xalq dilindә yazılmış adәt hüquqları külliyyatları mәlumdur. Ədәbi dillәrinin formalaşması şair G. Yapiksin (1603–66) yaradıcılığı ilә bağlıdır. 19 әsrdә milli dirçәliş hәrәkatı meydana gәlmiş, friz folklorunun toplanmasına vә tәdqiqinә (Y.Halbertsma, 1789–1869) başlanılmışdı; 1844 ildә Friz dili vә әdәbiyyatı cәmiyyәti, 1915 ildә Gәnc frizlәr cәmiyyәti, 1938 ildә Friz akademiyası yaradılmışdı. 1962 ildәn Niderlandda Friz Milli Partiyası fәaliyyәt göstәrir.
Yuyst adasında (Almaniya) frizlәrin әnәnәvi kәnd evi.
Ənәnәvi mәdәniyyәtlәri Qәrbi Avropa xalqları üçün sәciyyәvidir. Ənәnәvi mәşğuliyyәtlәri südlük heyvandarlıq, atçılıq (friz at cinsi yetişdirilmişdir), sahilboyuda balıqçılıq vә qoyunçuluqdur. Kәnd mәskәnlәri, әsasәn, xutordur. Ənәnәvi evlәri mәrkәzindә darvazası birbaşa küçәyә açılan, 4–6 dirәk üzәrindә dayanan hündür dördyamaclı damı (stelp) olan ot anbarından (qulf); yaşayış otaqlarından – әsas isidilәn otaqdan (keiken), qonaq otağından (prunkkamer), sonralar hәmçinin yataq otağından ibarәt vә Saksoniya evlәrinә bәnzәr “friz evi”dir (qulfhöys, stelphuve). Şәrqi vә şimali F.-dә yaşayış otaqları çox vaxt qapalı tәsәrrüfat hәyәtinә (romp) bitişik ayrıca tikili (kop) tәşkil edir. Qadın geyimlәri üçün mürәkkәb gicgah bәzәklәri vә sinәbәndlәr, xırda qırçınlı enli әtәklәr sәciyyәvidir. Tarixi rәvayәtlәri vә әfsanәlәri (F.-in mәnşәyi, Böyük Karlın qoşunlarına qarşı döyüşlәr vә s. haqqında) qorunub saxlanılmışdır.
