FTAL TURŞULARI, b e n z o l d i k a r b o n   t u r ş u l a r ı – ikiәsaslı aromatik turşular. Ümumi formulu C₆H₄ (COOH)₂. F.t.-nın üç izomeri var: orto-F.t. (ftal turşusu), meta-F.t. (izoftal turşusu), para-F.t. (tereftal turşusu). Rәngsiz kristal maddәlәr olan bu izomerlәr müvafiq olaraq 211°C (parçalanmaqla), 348°C vә 300°C-dәn yuxarı (sublimasiya edәrәk) temp-rda әriyir. Ftal turşusu (kütlәyә görә %-lә) CH₃OH-da 18,5 (19°C), C₂H₅OH-da 11,0 (19°C), suda 0,7 (25°C), dietil efirindә 0,68 (15°C) hәll olur. İzoftal turşusu suda, sirkә turşusunda pis, qәlәvilәrin sulu mәhlullarında (duz әmәlә gәtirmәklә) yaxşı hәll olur. Tereftal turşusunun hәll olması (_q-la 100 _q hәlledicidә, 25°C-dә): suda 0,0019, CH₃COOH-da 0,035, CH₃OH-da 0,1, (CH₃)₂NCHO-da 6,7. 

F t a l   t u r ş u s u  benzolpolikarbon turşularının xassәlәrinә malikdir. Qızdırıldıqda dehidratlaşdırıcı agentlәrin tәsiri ilә ftal anhidridinә çevrilir. Ftal turşusunun neytral su mühitindә xlorlaşmasından dixlorftal turşusu, nitrolaşmasından 3- vә 4-nitrotörәmәlәrin qarışığı, katalizatorun iştirakı ilә 200°C-dә dekarboksillәşmәsindәn benzoy turşusu alınır. Əsaslarla duz, spirtlәrlә efirlәr әmәlә gәtirir. Ftal turşusunun duz vә efirlәri ftalatlar adlanır. Tәbiәtdә göyәrtilәrdә vә xaşxaşın (Papaver somniferum) toxum qutucuqlarında tapılır. Sәnayedә ftal turşusu onun anhidridi şәklindә o-ksilol vә ya naftalinin oksidlәşmәsindәn alınır.

İ z o f t a l   t u r ş u s u  karbon turşuları üçün xarakterik olan bütün xassәlәrә malikdir. Qәlәvilәrlә duz, spirtlәrlә efirlәr әmәlә gәtirir. İzoftal turşusunun duz vә efirlәri izoftalatlar adlanır. Katalizatorun (Pt vә ya PtO) iştirakı ilә hidrogenlә reduksiyasından sis-heksahidroftal turşusu alınır. Halogenlәşmәsindәn tetrahidroftal turşusu vә heksahalogenbenzol; qatı nitrat turşusu ilә nitrolaşmasından 5-nitro- vә 4-nitroizoftal turşuları; tüstülәnәn H₂SO₄ ilә sulfolaşmasından 5-sulfoizoftal turşusu әmәlә gәlir. Sәnayedә izoftal turşusunu m-ksilol, 1,3-diizopropilbenzol vә m-toluil turşu-sunun oksidlәşmәsindәn, 1,2,4-benzoltrikarbon (trimellit) turşusunun dekarboksillәşmәsindәn alırlar.

T e r e f t a l   t u r ş u s u benzopolikarbon turşularının xassәlәrinә malikdir. Monomer anhidridi әmәlә gәtirmir; sirkә anhidridi ilә qızdırıldıqda polimer anhidridә çevrilir. Spirtlәrlә qarşılıqlı tәsirindәn efirlәr alınır. Əsaslarla duzlar, POCl₃ vә SOCl₂ ilә xloranhidridlәr әmәlә gәtirir. Yodun iştirakı ilә tereftal turşusunun xlorla reaksiyasından tetraxlortereftal turşusu alınır. Tereftal turşusu tüstülәnәn H₂SO₄ ilә monosulfotörәmәsinә qәdәr sulfolaşır. Sәnayedә tereftal turşusu, әsasәn, p-ksilol, p-tsimol vә naftalinin oksidlәşmәsindәn alınır. F.t.-nın efirlәri polimerlәr üçün plastifikator, yüksәk temp-rda qaynayan hәlledici kimi işlәnir. Tereftal turşusu polietilentereftalatın sintezindә monomer kimi istifadә edilir. F.t. az zәhәrlidir.