“GƏNC XİVƏLİLƏR” – 1905–07 illәrdә Xivә xanlığının özbәk әhalisi arasında cәdidizm cәrәyanı kimi meydana gәlmiş siyasi hәrәkatın iştirakçıları. İlk vaxtlar fәaliyyәtlәri mәdәni-maarif sәciyyәsi daşıyan “G.x.” Rusiyada Fevral inqilabından (1917) sonra siyasi tәlәblәrlә çıxış etmiş vә aprelin 5(18)-dә II İsfәndiyar xanın Xivә xanlığında konstitusiyalı monarxiya tәtbiq etmәsi haqqında manifest dәrc etdirmәsinә nail olmuşdular. Yenidәn tәşkil edilmiş mәclisin (parlamentin) sәdri “G.x.”-in әn görkәmli nümayәndәsi Baba Axun seçilmişdi. 1917 ilin yayında Xivә xanı Rusiya Müvәqqәti hökumәtinin yardımı ilә qeyri-mәhdud xan hakimiyyәtini bәrpa etmiş vә “G.x.”-in bir qrupunu hәbsә aldırmış, digәrlәri Türküstana qaçmış burada bolşeviklәrdәn dәstәk görmüşdülәr. Xivәnin basmaçılıq hәrәkatının liderlәrindәn olan Cüneyd xan tәrәfindәn tutulmasından (1918, yanvar) sonra “G.x.” onun hakimiyyәtinә qarşı mübarizәnin başçısı olmuş, 1919 ilin dekabrından sovet qoşunlarının Cüneyd xana qarşı döyüşlәrindә iştirak etmişdilәr. Xan hakimiyyәtinin devrilmәsindәn (1920, fevral) sonra Xarәzm Kommunist Partiyasının (MK sәdri – D. Sultanmuradov) vә Xarәzm Xalq Sovet Resp.-na (XXSR; Nazirlәr sovetinin sәdri – Palvanniyaz Hacı Yusupov) rәhbәr olmuş, 1920 ilin sentyabrında XXSR-dә türkmәn tayfalarını qәsdәn ümumi üsyana çağırmaqla türkmәn könüllü dәstәlәrini tәrk-silah etmәyә cәhd göstәrmişdilәr. 1921 ilin martında hakimiyyәtdәn uzaqlaşdırılmış “G.x.”-in bir hissәsi hәbs olunmuş, digәrlәri basmaçılara qoşulmuşlar.
Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində) |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2007 |
| ISBN: | 978-9952-441-01-7 |
| Səhifələrin sayı: | 881 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2009 |
| ISBN: | 978-9952-441-02-4 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2010 |
| ISBN: | 978-9952-441-05-5 |
| Səhifələrin sayı: | 604 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2011 |
| ISBN: | 978-9952-441-07-9 |
| Səhifələrin sayı: | 604 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində) |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2012 |
| ISBN: | 978-9952-441-01-7 |
| Səhifələrin sayı: | 881 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2013 |
| ISBN: | 978-9952-441-03-1 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2014 |
| ISBN: | 978-9952-441-10-9 |
| Səhifələrin sayı: | 592 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili | 2015 |
| ISBN: | 978-9952-441-11-6 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
“GƏNC XİVƏLİLƏR” – 1905–07 illәrdә Xivә xanlığının özbәk әhalisi arasında cәdidizm cәrәyanı kimi meydana gәlmiş siyasi hәrәkatın iştirakçıları. İlk vaxtlar fәaliyyәtlәri mәdәni-maarif sәciyyәsi daşıyan “G.x.” Rusiyada Fevral inqilabından (1917) sonra siyasi tәlәblәrlә çıxış etmiş vә aprelin 5(18)-dә II İsfәndiyar xanın Xivә xanlığında konstitusiyalı monarxiya tәtbiq etmәsi haqqında manifest dәrc etdirmәsinә nail olmuşdular. Yenidәn tәşkil edilmiş mәclisin (parlamentin) sәdri “G.x.”-in әn görkәmli nümayәndәsi Baba Axun seçilmişdi. 1917 ilin yayında Xivә xanı Rusiya Müvәqqәti hökumәtinin yardımı ilә qeyri-mәhdud xan hakimiyyәtini bәrpa etmiş vә “G.x.”-in bir qrupunu hәbsә aldırmış, digәrlәri Türküstana qaçmış burada bolşeviklәrdәn dәstәk görmüşdülәr. Xivәnin basmaçılıq hәrәkatının liderlәrindәn olan Cüneyd xan tәrәfindәn tutulmasından (1918, yanvar) sonra “G.x.” onun hakimiyyәtinә qarşı mübarizәnin başçısı olmuş, 1919 ilin dekabrından sovet qoşunlarının Cüneyd xana qarşı döyüşlәrindә iştirak etmişdilәr. Xan hakimiyyәtinin devrilmәsindәn (1920, fevral) sonra Xarәzm Kommunist Partiyasının (MK sәdri – D. Sultanmuradov) vә Xarәzm Xalq Sovet Resp.-na (XXSR; Nazirlәr sovetinin sәdri – Palvanniyaz Hacı Yusupov) rәhbәr olmuş, 1920 ilin sentyabrında XXSR-dә türkmәn tayfalarını qәsdәn ümumi üsyana çağırmaqla türkmәn könüllü dәstәlәrini tәrk-silah etmәyә cәhd göstәrmişdilәr. 1921 ilin martında hakimiyyәtdәn uzaqlaşdırılmış “G.x.”-in bir hissәsi hәbs olunmuş, digәrlәri basmaçılara qoşulmuşlar.
“GƏNC XİVƏLİLƏR” – 1905–07 illәrdә Xivә xanlığının özbәk әhalisi arasında cәdidizm cәrәyanı kimi meydana gәlmiş siyasi hәrәkatın iştirakçıları. İlk vaxtlar fәaliyyәtlәri mәdәni-maarif sәciyyәsi daşıyan “G.x.” Rusiyada Fevral inqilabından (1917) sonra siyasi tәlәblәrlә çıxış etmiş vә aprelin 5(18)-dә II İsfәndiyar xanın Xivә xanlığında konstitusiyalı monarxiya tәtbiq etmәsi haqqında manifest dәrc etdirmәsinә nail olmuşdular. Yenidәn tәşkil edilmiş mәclisin (parlamentin) sәdri “G.x.”-in әn görkәmli nümayәndәsi Baba Axun seçilmişdi. 1917 ilin yayında Xivә xanı Rusiya Müvәqqәti hökumәtinin yardımı ilә qeyri-mәhdud xan hakimiyyәtini bәrpa etmiş vә “G.x.”-in bir qrupunu hәbsә aldırmış, digәrlәri Türküstana qaçmış burada bolşeviklәrdәn dәstәk görmüşdülәr. Xivәnin basmaçılıq hәrәkatının liderlәrindәn olan Cüneyd xan tәrәfindәn tutulmasından (1918, yanvar) sonra “G.x.” onun hakimiyyәtinә qarşı mübarizәnin başçısı olmuş, 1919 ilin dekabrından sovet qoşunlarının Cüneyd xana qarşı döyüşlәrindә iştirak etmişdilәr. Xan hakimiyyәtinin devrilmәsindәn (1920, fevral) sonra Xarәzm Kommunist Partiyasının (MK sәdri – D. Sultanmuradov) vә Xarәzm Xalq Sovet Resp.-na (XXSR; Nazirlәr sovetinin sәdri – Palvanniyaz Hacı Yusupov) rәhbәr olmuş, 1920 ilin sentyabrında XXSR-dә türkmәn tayfalarını qәsdәn ümumi üsyana çağırmaqla türkmәn könüllü dәstәlәrini tәrk-silah etmәyә cәhd göstәrmişdilәr. 1921 ilin martında hakimiyyәtdәn uzaqlaşdırılmış “G.x.”-in bir hissәsi hәbs olunmuş, digәrlәri basmaçılara qoşulmuşlar.
