Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
IX CİLD (FEDİNQ - EMİN)
    GİBBSİN FAZALAR QAYDASI

    GİBBSİN FAZALAR QAYDASI – çoxfazalı, çoxkomponentli (heterogen) termodinamik sistemlәrdә tarazlıqda olan fazaların sayının qeyri-asılı komponentlәrin sayından asılılığının tәyini. Bu qayda C.Gibbs tәrәfindәn irәli sürülmüşdür (1876). Ümumi halda, termodinamik tarazlıqda olan istәnilәn sistemdә mövcud olan fazaların (φ) sayını sabit saxlamaqla, dәyişdirilә bilәn hal parametrlәrinin (υ) sayı υ = k + n – φ düsturu ilә ifadә olunur. Burada k – sistemә daxil olan komponentlәrin sayı (mәs., ikikomponentli sistem kimi su vә etil spirtinin qarışığını göstәrmәk olar), n – sistemin halını tәyin edәn vә bütün fazalar üçün eyni qiymәtә malik olan parametrlәrin – xarici dәyişәnlәrin [temp-r (T), tәzyiq (p), elektrik vә maqnit sahәlәrinin intensivliklәri (E, B) vә s.] sayını göstәrir. υ parametri sәrbәstlik dәrәcәsini ifadә edir vә bәzәn sistemin variantlılığı adlandırılır. Fazalar qaydası aşağıdakı şәrtlәr daxilindә doğrudur:

    1.Fazalar kifayәt qәdәr böyük ölçülәrә malikdir, ona görә dә sәth hadisәlәrini nәzәrә almamaq olar.

    2. Hәr bir komponent fazalararası sәthdәn keçәrәk digәr fazaya nüfuz edә bilәr.


    Əgәr sistemin halı yalnız Tp parametrlәrinin tәsiri ilә dәyişirsә, onda yuxarıdakı düstur υ = k + 2 – φ formasını alır. Kondensasiyalanmış mühitlәrdә (mәs. metalların ә r i n t i s i n d ә) p ya sabit olur, ya da elә cüzi şәkildә dәyişir ki, sistemin tarazlıq halına tәsir etmir; bu halda G.f.q. υ = k + 1 – φ şәklini alır.


    G.f.q. mürәkkәb sistemlәrin fiziki-kimyәvi analizinin aparılmasında әsas rol oynayır.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
FEDİNQ – EMİN
    GİBBSİN FAZALAR QAYDASI

    GİBBSİN FAZALAR QAYDASI – çoxfazalı, çoxkomponentli (heterogen) termodinamik sistemlәrdә tarazlıqda olan fazaların sayının qeyri-asılı komponentlәrin sayından asılılığının tәyini. Bu qayda C.Gibbs tәrәfindәn irәli sürülmüşdür (1876). Ümumi halda, termodinamik tarazlıqda olan istәnilәn sistemdә mövcud olan fazaların (φ) sayını sabit saxlamaqla, dәyişdirilә bilәn hal parametrlәrinin (υ) sayı υ = k + n – φ düsturu ilә ifadә olunur. Burada k – sistemә daxil olan komponentlәrin sayı (mәs., ikikomponentli sistem kimi su vә etil spirtinin qarışığını göstәrmәk olar), n – sistemin halını tәyin edәn vә bütün fazalar üçün eyni qiymәtә malik olan parametrlәrin – xarici dәyişәnlәrin [temp-r (T), tәzyiq (p), elektrik vә maqnit sahәlәrinin intensivliklәri (E, B) vә s.] sayını göstәrir. υ parametri sәrbәstlik dәrәcәsini ifadә edir vә bәzәn sistemin variantlılığı adlandırılır. Fazalar qaydası aşağıdakı şәrtlәr daxilindә doğrudur:

    1.Fazalar kifayәt qәdәr böyük ölçülәrә malikdir, ona görә dә sәth hadisәlәrini nәzәrә almamaq olar.

    2. Hәr bir komponent fazalararası sәthdәn keçәrәk digәr fazaya nüfuz edә bilәr.


    Əgәr sistemin halı yalnız Tp parametrlәrinin tәsiri ilә dәyişirsә, onda yuxarıdakı düstur υ = k + 2 – φ formasını alır. Kondensasiyalanmış mühitlәrdә (mәs. metalların ә r i n t i s i n d ә) p ya sabit olur, ya da elә cüzi şәkildә dәyişir ki, sistemin tarazlıq halına tәsir etmir; bu halda G.f.q. υ = k + 1 – φ şәklini alır.


    G.f.q. mürәkkәb sistemlәrin fiziki-kimyәvi analizinin aparılmasında әsas rol oynayır.

    GİBBSİN FAZALAR QAYDASI

    GİBBSİN FAZALAR QAYDASI – çoxfazalı, çoxkomponentli (heterogen) termodinamik sistemlәrdә tarazlıqda olan fazaların sayının qeyri-asılı komponentlәrin sayından asılılığının tәyini. Bu qayda C.Gibbs tәrәfindәn irәli sürülmüşdür (1876). Ümumi halda, termodinamik tarazlıqda olan istәnilәn sistemdә mövcud olan fazaların (φ) sayını sabit saxlamaqla, dәyişdirilә bilәn hal parametrlәrinin (υ) sayı υ = k + n – φ düsturu ilә ifadә olunur. Burada k – sistemә daxil olan komponentlәrin sayı (mәs., ikikomponentli sistem kimi su vә etil spirtinin qarışığını göstәrmәk olar), n – sistemin halını tәyin edәn vә bütün fazalar üçün eyni qiymәtә malik olan parametrlәrin – xarici dәyişәnlәrin [temp-r (T), tәzyiq (p), elektrik vә maqnit sahәlәrinin intensivliklәri (E, B) vә s.] sayını göstәrir. υ parametri sәrbәstlik dәrәcәsini ifadә edir vә bәzәn sistemin variantlılığı adlandırılır. Fazalar qaydası aşağıdakı şәrtlәr daxilindә doğrudur:

    1.Fazalar kifayәt qәdәr böyük ölçülәrә malikdir, ona görә dә sәth hadisәlәrini nәzәrә almamaq olar.

    2. Hәr bir komponent fazalararası sәthdәn keçәrәk digәr fazaya nüfuz edә bilәr.


    Əgәr sistemin halı yalnız Tp parametrlәrinin tәsiri ilә dәyişirsә, onda yuxarıdakı düstur υ = k + 2 – φ formasını alır. Kondensasiyalanmış mühitlәrdә (mәs. metalların ә r i n t i s i n d ә) p ya sabit olur, ya da elә cüzi şәkildә dәyişir ki, sistemin tarazlıq halına tәsir etmir; bu halda G.f.q. υ = k + 1 – φ şәklini alır.


    G.f.q. mürәkkәb sistemlәrin fiziki-kimyәvi analizinin aparılmasında әsas rol oynayır.