GİL, p e l i t o l i t l ә r (yun. πηλός – gil, lil) – tәrkibi, yarıdan çox gil minerallarından ibarәt çökmә süxur. Plastiklik xassәsinә malikdir. Odda yandırdıqda daş kimi bәrk vә sәrt olur. Argillit vә gilli şistlәr dә G. süxurlarına aiddir, lakin bunlar litogenez prosesinin katagenez vә metagenez mәrhәlәlәrindә G.-ә xas xüsusiyyәtlәri itirmişlәr. G.-lәrin qranulometrik tәrkibindә ölçüsü 0,001–0,005 mm-dәn kiçik olan hissәciklәr üstünlük tәşkil edir. Əsas kimyәvi komponentlәri: SiO2 (22–70%), Al2O3 (0–40%) vә H2O (5–41%). Mineraloji tәrkibinә görә monomineral (kaolinit, montmorillonit vә s.), oliqomikt, mezo vә polimikt G.-lәri ayırırlar. Tәrkibindәki qatışıqlardan (alevrit, qum, üzvi maddәlәr, tәbii karbonatlar, silisium oksidlәri vә s.) hәr hansı birinin miqdarı çox olduqda G. başqa çökmә süxurlara ( mәs., gilli qumlara, mergellәrә vә s.) çevrilir. G. vә gilli şistlәr Yer qabığındakı çökmә süxurların yarıdan çoxunu (55– 60%) tәşkil edir. G., әsasәn, rütubәtli qurşaqlarda aşınma qabığı mәhsuludur; tropik qurşaqlarda, әsasәn, kaolindәn ibarәt laterit aşınma qabığı formalaşır. G. aşınma yerindә gilli mәhsulların toplanması (aşınma G.-i) vә aşınma mәhsullarının aparılaraq dәnizlәrdә vә hәmçinin kontinental şәraitdә çökmәsi nәticәsindә (çökmә G.) әmәlә gәlir. G. faydalı qazıntıdır; tәbii tikinti materialıdır. Keramika, odadavamlı mәmulat hazırlanmasında, adsorbent kimi (montmorillonitli G.) vә s.-dә istifadә edilir. Bәzi G.-lәr dәmir, alüminium vә digәr elementlәrin alınması üçün xammaldır. Yataqları, әsasәn RF, Ukr., B. Britaniya, AFR, Çexiya, Çin, ABŞ, Azәrb., Gürc., Qazax. vә s. ölkәlәrdәdir.
Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində) |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2007 |
| ISBN: | 978-9952-441-01-7 |
| Səhifələrin sayı: | 881 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2009 |
| ISBN: | 978-9952-441-02-4 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2010 |
| ISBN: | 978-9952-441-05-5 |
| Səhifələrin sayı: | 604 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2011 |
| ISBN: | 978-9952-441-07-9 |
| Səhifələrin sayı: | 604 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində) |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2012 |
| ISBN: | 978-9952-441-01-7 |
| Səhifələrin sayı: | 881 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2013 |
| ISBN: | 978-9952-441-03-1 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2014 |
| ISBN: | 978-9952-441-10-9 |
| Səhifələrin sayı: | 592 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili | 2015 |
| ISBN: | 978-9952-441-11-6 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
GİL, p e l i t o l i t l ә r (yun. πηλός – gil, lil) – tәrkibi, yarıdan çox gil minerallarından ibarәt çökmә süxur. Plastiklik xassәsinә malikdir. Odda yandırdıqda daş kimi bәrk vә sәrt olur. Argillit vә gilli şistlәr dә G. süxurlarına aiddir, lakin bunlar litogenez prosesinin katagenez vә metagenez mәrhәlәlәrindә G.-ә xas xüsusiyyәtlәri itirmişlәr. G.-lәrin qranulometrik tәrkibindә ölçüsü 0,001–0,005 mm-dәn kiçik olan hissәciklәr üstünlük tәşkil edir. Əsas kimyәvi komponentlәri: SiO2 (22–70%), Al2O3 (0–40%) vә H2O (5–41%). Mineraloji tәrkibinә görә monomineral (kaolinit, montmorillonit vә s.), oliqomikt, mezo vә polimikt G.-lәri ayırırlar. Tәrkibindәki qatışıqlardan (alevrit, qum, üzvi maddәlәr, tәbii karbonatlar, silisium oksidlәri vә s.) hәr hansı birinin miqdarı çox olduqda G. başqa çökmә süxurlara ( mәs., gilli qumlara, mergellәrә vә s.) çevrilir. G. vә gilli şistlәr Yer qabığındakı çökmә süxurların yarıdan çoxunu (55– 60%) tәşkil edir. G., әsasәn, rütubәtli qurşaqlarda aşınma qabığı mәhsuludur; tropik qurşaqlarda, әsasәn, kaolindәn ibarәt laterit aşınma qabığı formalaşır. G. aşınma yerindә gilli mәhsulların toplanması (aşınma G.-i) vә aşınma mәhsullarının aparılaraq dәnizlәrdә vә hәmçinin kontinental şәraitdә çökmәsi nәticәsindә (çökmә G.) әmәlә gәlir. G. faydalı qazıntıdır; tәbii tikinti materialıdır. Keramika, odadavamlı mәmulat hazırlanmasında, adsorbent kimi (montmorillonitli G.) vә s.-dә istifadә edilir. Bәzi G.-lәr dәmir, alüminium vә digәr elementlәrin alınması üçün xammaldır. Yataqları, әsasәn RF, Ukr., B. Britaniya, AFR, Çexiya, Çin, ABŞ, Azәrb., Gürc., Qazax. vә s. ölkәlәrdәdir.
GİL, p e l i t o l i t l ә r (yun. πηλός – gil, lil) – tәrkibi, yarıdan çox gil minerallarından ibarәt çökmә süxur. Plastiklik xassәsinә malikdir. Odda yandırdıqda daş kimi bәrk vә sәrt olur. Argillit vә gilli şistlәr dә G. süxurlarına aiddir, lakin bunlar litogenez prosesinin katagenez vә metagenez mәrhәlәlәrindә G.-ә xas xüsusiyyәtlәri itirmişlәr. G.-lәrin qranulometrik tәrkibindә ölçüsü 0,001–0,005 mm-dәn kiçik olan hissәciklәr üstünlük tәşkil edir. Əsas kimyәvi komponentlәri: SiO2 (22–70%), Al2O3 (0–40%) vә H2O (5–41%). Mineraloji tәrkibinә görә monomineral (kaolinit, montmorillonit vә s.), oliqomikt, mezo vә polimikt G.-lәri ayırırlar. Tәrkibindәki qatışıqlardan (alevrit, qum, üzvi maddәlәr, tәbii karbonatlar, silisium oksidlәri vә s.) hәr hansı birinin miqdarı çox olduqda G. başqa çökmә süxurlara ( mәs., gilli qumlara, mergellәrә vә s.) çevrilir. G. vә gilli şistlәr Yer qabığındakı çökmә süxurların yarıdan çoxunu (55– 60%) tәşkil edir. G., әsasәn, rütubәtli qurşaqlarda aşınma qabığı mәhsuludur; tropik qurşaqlarda, әsasәn, kaolindәn ibarәt laterit aşınma qabığı formalaşır. G. aşınma yerindә gilli mәhsulların toplanması (aşınma G.-i) vә aşınma mәhsullarının aparılaraq dәnizlәrdә vә hәmçinin kontinental şәraitdә çökmәsi nәticәsindә (çökmә G.) әmәlә gәlir. G. faydalı qazıntıdır; tәbii tikinti materialıdır. Keramika, odadavamlı mәmulat hazırlanmasında, adsorbent kimi (montmorillonitli G.) vә s.-dә istifadә edilir. Bәzi G.-lәr dәmir, alüminium vә digәr elementlәrin alınması üçün xammaldır. Yataqları, әsasәn RF, Ukr., B. Britaniya, AFR, Çexiya, Çin, ABŞ, Azәrb., Gürc., Qazax. vә s. ölkәlәrdәdir.
