BИTKИ GENETИKASI – genetikanыn ali bitkilяrin irsiyyяt vя dяyiшkяnliyini юyrяnяn bюlmяsi. Gюbяlяklяrin vя yosunlarыn genetik tяdqiqatlarыnы, adяtяn, mikroorqanizmlяrin genetikasы hяyata keчirir. B.g.-nы heyvan vя mikroorqanizm genetikasыndan fяrqlяndirяn cяhяtlяr bitkilяrdя ayrыca bir genetik sistem olan xloroplastlarыn mюvcudluьu, bitki genomunda tяkrarlanan gen surяtlяrinin daha чox olmasы, bitkilяrin praktiki olaraq hamыsыnыn vegetativ yolla чoxalma qabiliyyяtindяn irяli gяlir. Bitkilяri эenetik cяhяtdяn tяdqiq etmяk цчцn genetikanыn digяr sahяlяrindя istifadя olunan цsullarla (mяs., hibridoloji analиzlя) yanaшы, aшaьыda gюstяrilяn baшqa цsullardan da istifadя olunur. Eksperimental mutagenezin tяtbiqi seleksiyada istifadя etmяk цчцn чoxlu yeni formalar яmяlя gяtirir vя ayrы-ayrы bitki nюvlяrinin irsi xцsusiyyяtlяrini aчmaьa imkan verir. Mutantlardan istifadя etmяklя genetik xяritяlяr yaradыlыr. Mцhцm цsullardan biri nюvlяrin hibridlяшmя yolu ilя resintezi vя xromosomlarыn sayыnыn artmasы – poliploidийadыr ki, bu da iki cцr olur: 1) avtopoliploidiya – nюv цчцn xarakter xromosom sayыnыn 2 dяfя vя daha чox artmasы; 2) allopoliploidiya – mцxtяlif nюvlяrdяn vя ya cinslяrdяn olan orqanizmlяrin xromosomlarыnыn bir hцceyrяdя birlяшmяsi. Monosom analizin kюmяyi ilя bitkilяrin mцxtяlif яlamяtlяrinin irsi юtцrцlmяsindя vя inkiшafыnda hяr bir xromosomun rolu mцяyyяn edilir. Dяlibяng цzяrindя iшlяnib-hazыrlanmыш bu цsuldan bяzi buьda nюvlяrinin vя pambыьыn allopoliploid sыralarыnыn, arpanыn diploidlяrinin tяdqiqi zamanы istifadя olunur. Hibridlяшmя vя sitogenetika цsullarыndan birgя istifadя etmяklя ayrы-ayrы xromosomlarыn, yaxud onlarыn hissяlяrinin irsiyyяtdя rolu юyrяnilir, mяdяni bitkilяrdя yeni qiymяtli яlamяtlяr яldя etmяk цчцn onlarыn xromosomlarыna yabanы bitkilяrin xromosomlarыnыn mцяyyяn hissяciklяri яlavя edilir (bax Эen mцhяndisliyi). B.g.- dа vegetativ vя apomiksis (embrionun mayalanma эетмядян яmяlя gяlmяsi) yolu ilя чoxalmanыn, bяzi bitkilяrin чarpaz vя юz-юzцnц tozlandыrmasыnыn genetik xцsusiyyяtlяri яsaslы tяdqiq olunur. Genetikanыn bu bюlmяsinя molekulyar biologiyanыn, populyasiya genetikasыnыn vя biometriyanыn цsullarы getdikcя geniш daxil olur. B.g.-nыn nailiyyяtlяrindяn k.t. bitkilяrinin mяhsuldarlыq, mяhsulun keyfiyyяti, mцhitin яlveriшsiz tяsirlяrinя davamlыlыq kimi xassяlяrini yaxшыlaшdыrmaq цчцn istifadя olunur.
Əd.: Генетические основы селекции растений. М., 1971; Инге-Вечметов С.Г. Генетика с основами селекции. M.: Высшая школа, 1989; Лутова Л.А., Проворов Н.А., Тиходеев О.Н. и др. Генетика развития растений. СПб: Наука, 2000; Воробьева Л.И., Таглина О.В. Генетические основы селекции растений и животных. Харьков: Колорит, 2006.
Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində) |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2007 |
| ISBN: | 978-9952-441-01-7 |
| Səhifələrin sayı: | 881 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2009 |
| ISBN: | 978-9952-441-02-4 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2010 |
| ISBN: | 978-9952-441-05-5 |
| Səhifələrin sayı: | 604 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2011 |
| ISBN: | 978-9952-441-07-9 |
| Səhifələrin sayı: | 604 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində) |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2012 |
| ISBN: | 978-9952-441-01-7 |
| Səhifələrin sayı: | 881 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2013 |
| ISBN: | 978-9952-441-03-1 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2014 |
| ISBN: | 978-9952-441-10-9 |
| Səhifələrin sayı: | 592 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili | 2015 |
| ISBN: | 978-9952-441-11-6 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
BИTKИ GENETИKASI – genetikanыn ali bitkilяrin irsiyyяt vя dяyiшkяnliyini юyrяnяn bюlmяsi. Gюbяlяklяrin vя yosunlarыn genetik tяdqiqatlarыnы, adяtяn, mikroorqanizmlяrin genetikasы hяyata keчirir. B.g.-nы heyvan vя mikroorqanizm genetikasыndan fяrqlяndirяn cяhяtlяr bitkilяrdя ayrыca bir genetik sistem olan xloroplastlarыn mюvcudluьu, bitki genomunda tяkrarlanan gen surяtlяrinin daha чox olmasы, bitkilяrin praktiki olaraq hamыsыnыn vegetativ yolla чoxalma qabiliyyяtindяn irяli gяlir. Bitkilяri эenetik cяhяtdяn tяdqiq etmяk цчцn genetikanыn digяr sahяlяrindя istifadя olunan цsullarla (mяs., hibridoloji analиzlя) yanaшы, aшaьыda gюstяrilяn baшqa цsullardan da istifadя olunur. Eksperimental mutagenezin tяtbiqi seleksiyada istifadя etmяk цчцn чoxlu yeni formalar яmяlя gяtirir vя ayrы-ayrы bitki nюvlяrinin irsi xцsusiyyяtlяrini aчmaьa imkan verir. Mutantlardan istifadя etmяklя genetik xяritяlяr yaradыlыr. Mцhцm цsullardan biri nюvlяrin hibridlяшmя yolu ilя resintezi vя xromosomlarыn sayыnыn artmasы – poliploidийadыr ki, bu da iki cцr olur: 1) avtopoliploidiya – nюv цчцn xarakter xromosom sayыnыn 2 dяfя vя daha чox artmasы; 2) allopoliploidiya – mцxtяlif nюvlяrdяn vя ya cinslяrdяn olan orqanizmlяrin xromosomlarыnыn bir hцceyrяdя birlяшmяsi. Monosom analizin kюmяyi ilя bitkilяrin mцxtяlif яlamяtlяrinin irsi юtцrцlmяsindя vя inkiшafыnda hяr bir xromosomun rolu mцяyyяn edilir. Dяlibяng цzяrindя iшlяnib-hazыrlanmыш bu цsuldan bяzi buьda nюvlяrinin vя pambыьыn allopoliploid sыralarыnыn, arpanыn diploidlяrinin tяdqiqi zamanы istifadя olunur. Hibridlяшmя vя sitogenetika цsullarыndan birgя istifadя etmяklя ayrы-ayrы xromosomlarыn, yaxud onlarыn hissяlяrinin irsiyyяtdя rolu юyrяnilir, mяdяni bitkilяrdя yeni qiymяtli яlamяtlяr яldя etmяk цчцn onlarыn xromosomlarыna yabanы bitkilяrin xromosomlarыnыn mцяyyяn hissяciklяri яlavя edilir (bax Эen mцhяndisliyi). B.g.- dа vegetativ vя apomiksis (embrionun mayalanma эетмядян яmяlя gяlmяsi) yolu ilя чoxalmanыn, bяzi bitkilяrin чarpaz vя юz-юzцnц tozlandыrmasыnыn genetik xцsusiyyяtlяri яsaslы tяdqiq olunur. Genetikanыn bu bюlmяsinя molekulyar biologiyanыn, populyasiya genetikasыnыn vя biometriyanыn цsullarы getdikcя geniш daxil olur. B.g.-nыn nailiyyяtlяrindяn k.t. bitkilяrinin mяhsuldarlыq, mяhsulun keyfiyyяti, mцhitin яlveriшsiz tяsirlяrinя davamlыlыq kimi xassяlяrini yaxшыlaшdыrmaq цчцn istifadя olunur.
Əd.: Генетические основы селекции растений. М., 1971; Инге-Вечметов С.Г. Генетика с основами селекции. M.: Высшая школа, 1989; Лутова Л.А., Проворов Н.А., Тиходеев О.Н. и др. Генетика развития растений. СПб: Наука, 2000; Воробьева Л.И., Таглина О.В. Генетические основы селекции растений и животных. Харьков: Колорит, 2006.
BИTKИ GENETИKASI – genetikanыn ali bitkilяrin irsiyyяt vя dяyiшkяnliyini юyrяnяn bюlmяsi. Gюbяlяklяrin vя yosunlarыn genetik tяdqiqatlarыnы, adяtяn, mikroorqanizmlяrin genetikasы hяyata keчirir. B.g.-nы heyvan vя mikroorqanizm genetikasыndan fяrqlяndirяn cяhяtlяr bitkilяrdя ayrыca bir genetik sistem olan xloroplastlarыn mюvcudluьu, bitki genomunda tяkrarlanan gen surяtlяrinin daha чox olmasы, bitkilяrin praktiki olaraq hamыsыnыn vegetativ yolla чoxalma qabiliyyяtindяn irяli gяlir. Bitkilяri эenetik cяhяtdяn tяdqiq etmяk цчцn genetikanыn digяr sahяlяrindя istifadя olunan цsullarla (mяs., hibridoloji analиzlя) yanaшы, aшaьыda gюstяrilяn baшqa цsullardan da istifadя olunur. Eksperimental mutagenezin tяtbiqi seleksiyada istifadя etmяk цчцn чoxlu yeni formalar яmяlя gяtirir vя ayrы-ayrы bitki nюvlяrinin irsi xцsusiyyяtlяrini aчmaьa imkan verir. Mutantlardan istifadя etmяklя genetik xяritяlяr yaradыlыr. Mцhцm цsullardan biri nюvlяrin hibridlяшmя yolu ilя resintezi vя xromosomlarыn sayыnыn artmasы – poliploidийadыr ki, bu da iki cцr olur: 1) avtopoliploidiya – nюv цчцn xarakter xromosom sayыnыn 2 dяfя vя daha чox artmasы; 2) allopoliploidiya – mцxtяlif nюvlяrdяn vя ya cinslяrdяn olan orqanizmlяrin xromosomlarыnыn bir hцceyrяdя birlяшmяsi. Monosom analizin kюmяyi ilя bitkilяrin mцxtяlif яlamяtlяrinin irsi юtцrцlmяsindя vя inkiшafыnda hяr bir xromosomun rolu mцяyyяn edilir. Dяlibяng цzяrindя iшlяnib-hazыrlanmыш bu цsuldan bяzi buьda nюvlяrinin vя pambыьыn allopoliploid sыralarыnыn, arpanыn diploidlяrinin tяdqiqi zamanы istifadя olunur. Hibridlяшmя vя sitogenetika цsullarыndan birgя istifadя etmяklя ayrы-ayrы xromosomlarыn, yaxud onlarыn hissяlяrinin irsiyyяtdя rolu юyrяnilir, mяdяni bitkilяrdя yeni qiymяtli яlamяtlяr яldя etmяk цчцn onlarыn xromosomlarыna yabanы bitkilяrin xromosomlarыnыn mцяyyяn hissяciklяri яlavя edilir (bax Эen mцhяndisliyi). B.g.- dа vegetativ vя apomiksis (embrionun mayalanma эетмядян яmяlя gяlmяsi) yolu ilя чoxalmanыn, bяzi bitkilяrin чarpaz vя юz-юzцnц tozlandыrmasыnыn genetik xцsusiyyяtlяri яsaslы tяdqiq olunur. Genetikanыn bu bюlmяsinя molekulyar biologiyanыn, populyasiya genetikasыnыn vя biometriyanыn цsullarы getdikcя geniш daxil olur. B.g.-nыn nailiyyяtlяrindяn k.t. bitkilяrinin mяhsuldarlыq, mяhsulun keyfiyyяti, mцhitin яlveriшsiz tяsirlяrinя davamlыlыq kimi xassяlяrini yaxшыlaшdыrmaq цчцn istifadя olunur.
Əd.: Генетические основы селекции растений. М., 1971; Инге-Вечметов С.Г. Генетика с основами селекции. M.: Высшая школа, 1989; Лутова Л.А., Проворов Н.А., Тиходеев О.Н. и др. Генетика развития растений. СПб: Наука, 2000; Воробьева Л.И., Таглина О.В. Генетические основы селекции растений и животных. Харьков: Колорит, 2006.
