Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
ABCÇDEƏFG
I CİLD (A, a - ALLAHVERDİYEV Süleyman)
    ADENOZİNFOSFAT TURŞULARI

    ADENOZИNFOSFAT TURШULARI, adenin nukleotidlяri, adenozinfosfatlar – adenozinin tюrяmяlяri olan tяbii birlяшmяlяr. A.t. ortofosfat vя ya polifosfat turшularыnыn efir rabitяlяri ilя adenozinin riboza fraqmentindяki hidroksil qruplarыna birlяшmяsindяn alыnыr. Neytral mцhitdя (pH=7) A. t. anion formasыnda olur.

     Adenozinfosfat turшularы (rяnglя ayrыlmыш hissя adenozin molekulunun qalыьыdыr).

       Adenozin-5'-trifosfat (adenozintrifosfat, ATF), adenozin-5'-difosfat (adenozindifosfat, ADF) vя adenozin-5'-monofosfat (adenozinmonofosfat, AMF, adenil turшusu) turшularы anionlarыnыn Mg2+ ionlarы ilя яmяlя gяtirdiyi komplekslяr bцtцn canlы orqanizmlяrdя gedяn enerji mцbadilяsinin яsas aralыq mяhsullarыdыr. ATF vя ADF turшularы suлу mяhlullarda β- vя γ-fosforil [P(O)O2] qruplarыnыn mцxtяlif akseptor molekullara kючцrцlmяsindя yцksяk daшыma qabiliyyяti gяstяrяn termodinamiki davamsыz, kinetik davamlы birlяшmяlяrdir. Mяs., ATF-нin hidrolizindяn (γ-fosfat qalыьыnыn su molekuluna daшыnmasы) ADF vя ortofosfatыn яmяlя gяlmяsi xeyli enerjinin (ATF-нin hidrolizinin sяrbяst enerjisi tяqr. 30 kC/mol) ayrыlmasы ilя mцшayiяt olunur. Hцceyrяlяrdя adenozintrifosfataza fermentlяrinin katalitik tяsiri ilя gedяn bu reaksiya orqanizmdя baш verяn чox bяyцk sayda proseslяri enerji ilя tяmin edir. Hяyati fяaliyyяt prosesindя ATF daim ADF-йя (vя ya AMF-йя) parчalanыr vя yenidяn ADF ilя ortofosfatdan sintez olunur; belяliklя fosforil potensialы vя ya energetik yцk adlanan ATF/ADF+ AMF nisbяti fizioloji vяziyyяtdяn asыlы olaraq sabit qalыr. Adenilatsiklaza fermentinin katalitik tяsiri ilя ATF-dяn tsiklik adenozin-3', 5'-monofosfat яmяlя gяlir. Tsiklik AMF hцceyrяlяrdя gedяn чoxlu sayda fermentativ proseslяrin aktivliyinin mцhцm tяnzimlяyicisidir. Fosfodiesteraza fermentinin tяsiri ilя tsiklik AMF-нin hidrolizindяn AMF яmяlя gяlir. Adenilatkinaza fermentinin iшtiraki ilя ATF-нin AMF-dяn regenerasiyasы iki mяrhяlяdя gedir: ATF+AMF2ADF dяnяр reaksiyasыndan ADF яmяlя gяlir vя sonradan onun ortofosfat ilя qarшыlыqlы tяsirindяn ATF alыnыr. Hцceyrяlяrdя digяr A.t. da olur: tяrkibindя kцkцrd olan чoxlu birlяшmяlяrin sintezindя iшtirak edяn adenozin-5'-fosfo-sulfat (ortofosfat vя sulfat turшularыnыn qarышыq diefiri), 3'-fosfo-5'-fosfosulfat; bir чox fermentlяrin aktivliyini tяnzimlяyяn ribozil-ADF (ADF-riboza); RNT hidrolizinin mяhsullarы olan adenozin-2'- vя adenozin-3'-monofosfatlar vя s.

I CİLDII CİLDIII CİLDIV CİLDIX CİLDV CİLDVI CİLDVII CİLDVIII CİLD“Azərbaycan” xüsusi cildi (Az)“Azərbaycan” xüsusi cildi (rus)
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
A, a – ALLAHVERDİYEV Süleyman
    ADENOZİNFOSFAT TURŞULARI

    ADENOZИNFOSFAT TURШULARI, adenin nukleotidlяri, adenozinfosfatlar – adenozinin tюrяmяlяri olan tяbii birlяшmяlяr. A.t. ortofosfat vя ya polifosfat turшularыnыn efir rabitяlяri ilя adenozinin riboza fraqmentindяki hidroksil qruplarыna birlяшmяsindяn alыnыr. Neytral mцhitdя (pH=7) A. t. anion formasыnda olur.

     Adenozinfosfat turшularы (rяnglя ayrыlmыш hissя adenozin molekulunun qalыьыdыr).

       Adenozin-5'-trifosfat (adenozintrifosfat, ATF), adenozin-5'-difosfat (adenozindifosfat, ADF) vя adenozin-5'-monofosfat (adenozinmonofosfat, AMF, adenil turшusu) turшularы anionlarыnыn Mg2+ ionlarы ilя яmяlя gяtirdiyi komplekslяr bцtцn canlы orqanizmlяrdя gedяn enerji mцbadilяsinin яsas aralыq mяhsullarыdыr. ATF vя ADF turшularы suлу mяhlullarda β- vя γ-fosforil [P(O)O2] qruplarыnыn mцxtяlif akseptor molekullara kючцrцlmяsindя yцksяk daшыma qabiliyyяti gяstяrяn termodinamiki davamsыz, kinetik davamlы birlяшmяlяrdir. Mяs., ATF-нin hidrolizindяn (γ-fosfat qalыьыnыn su molekuluna daшыnmasы) ADF vя ortofosfatыn яmяlя gяlmяsi xeyli enerjinin (ATF-нin hidrolizinin sяrbяst enerjisi tяqr. 30 kC/mol) ayrыlmasы ilя mцшayiяt olunur. Hцceyrяlяrdя adenozintrifosfataza fermentlяrinin katalitik tяsiri ilя gedяn bu reaksiya orqanizmdя baш verяn чox bяyцk sayda proseslяri enerji ilя tяmin edir. Hяyati fяaliyyяt prosesindя ATF daim ADF-йя (vя ya AMF-йя) parчalanыr vя yenidяn ADF ilя ortofosfatdan sintez olunur; belяliklя fosforil potensialы vя ya energetik yцk adlanan ATF/ADF+ AMF nisbяti fizioloji vяziyyяtdяn asыlы olaraq sabit qalыr. Adenilatsiklaza fermentinin katalitik tяsiri ilя ATF-dяn tsiklik adenozin-3', 5'-monofosfat яmяlя gяlir. Tsiklik AMF hцceyrяlяrdя gedяn чoxlu sayda fermentativ proseslяrin aktivliyinin mцhцm tяnzimlяyicisidir. Fosfodiesteraza fermentinin tяsiri ilя tsiklik AMF-нin hidrolizindяn AMF яmяlя gяlir. Adenilatkinaza fermentinin iшtiraki ilя ATF-нin AMF-dяn regenerasiyasы iki mяrhяlяdя gedir: ATF+AMF2ADF dяnяр reaksiyasыndan ADF яmяlя gяlir vя sonradan onun ortofosfat ilя qarшыlыqlы tяsirindяn ATF alыnыr. Hцceyrяlяrdя digяr A.t. da olur: tяrkibindя kцkцrd olan чoxlu birlяшmяlяrin sintezindя iшtirak edяn adenozin-5'-fosfo-sulfat (ortofosfat vя sulfat turшularыnыn qarышыq diefiri), 3'-fosfo-5'-fosfosulfat; bir чox fermentlяrin aktivliyini tяnzimlяyяn ribozil-ADF (ADF-riboza); RNT hidrolizinin mяhsullarы olan adenozin-2'- vя adenozin-3'-monofosfatlar vя s.

ABCÇDEƏFG
    ADENOZİNFOSFAT TURŞULARI

    ADENOZИNFOSFAT TURШULARI, adenin nukleotidlяri, adenozinfosfatlar – adenozinin tюrяmяlяri olan tяbii birlяшmяlяr. A.t. ortofosfat vя ya polifosfat turшularыnыn efir rabitяlяri ilя adenozinin riboza fraqmentindяki hidroksil qruplarыna birlяшmяsindяn alыnыr. Neytral mцhitdя (pH=7) A. t. anion formasыnda olur.

     Adenozinfosfat turшularы (rяnglя ayrыlmыш hissя adenozin molekulunun qalыьыdыr).

       Adenozin-5'-trifosfat (adenozintrifosfat, ATF), adenozin-5'-difosfat (adenozindifosfat, ADF) vя adenozin-5'-monofosfat (adenozinmonofosfat, AMF, adenil turшusu) turшularы anionlarыnыn Mg2+ ionlarы ilя яmяlя gяtirdiyi komplekslяr bцtцn canlы orqanizmlяrdя gedяn enerji mцbadilяsinin яsas aralыq mяhsullarыdыr. ATF vя ADF turшularы suлу mяhlullarda β- vя γ-fosforil [P(O)O2] qruplarыnыn mцxtяlif akseptor molekullara kючцrцlmяsindя yцksяk daшыma qabiliyyяti gяstяrяn termodinamiki davamsыz, kinetik davamlы birlяшmяlяrdir. Mяs., ATF-нin hidrolizindяn (γ-fosfat qalыьыnыn su molekuluna daшыnmasы) ADF vя ortofosfatыn яmяlя gяlmяsi xeyli enerjinin (ATF-нin hidrolizinin sяrbяst enerjisi tяqr. 30 kC/mol) ayrыlmasы ilя mцшayiяt olunur. Hцceyrяlяrdя adenozintrifosfataza fermentlяrinin katalitik tяsiri ilя gedяn bu reaksiya orqanizmdя baш verяn чox bяyцk sayda proseslяri enerji ilя tяmin edir. Hяyati fяaliyyяt prosesindя ATF daim ADF-йя (vя ya AMF-йя) parчalanыr vя yenidяn ADF ilя ortofosfatdan sintez olunur; belяliklя fosforil potensialы vя ya energetik yцk adlanan ATF/ADF+ AMF nisbяti fizioloji vяziyyяtdяn asыlы olaraq sabit qalыr. Adenilatsiklaza fermentinin katalitik tяsiri ilя ATF-dяn tsiklik adenozin-3', 5'-monofosfat яmяlя gяlir. Tsiklik AMF hцceyrяlяrdя gedяn чoxlu sayda fermentativ proseslяrin aktivliyinin mцhцm tяnzimlяyicisidir. Fosfodiesteraza fermentinin tяsiri ilя tsiklik AMF-нin hidrolizindяn AMF яmяlя gяlir. Adenilatkinaza fermentinin iшtiraki ilя ATF-нin AMF-dяn regenerasiyasы iki mяrhяlяdя gedir: ATF+AMF2ADF dяnяр reaksiyasыndan ADF яmяlя gяlir vя sonradan onun ortofosfat ilя qarшыlыqlы tяsirindяn ATF alыnыr. Hцceyrяlяrdя digяr A.t. da olur: tяrkibindя kцkцrd olan чoxlu birlяшmяlяrin sintezindя iшtirak edяn adenozin-5'-fosfo-sulfat (ortofosfat vя sulfat turшularыnыn qarышыq diefiri), 3'-fosfo-5'-fosfosulfat; bir чox fermentlяrin aktivliyini tяnzimlяyяn ribozil-ADF (ADF-riboza); RNT hidrolizinin mяhsullarы olan adenozin-2'- vя adenozin-3'-monofosfatlar vя s.



Əlaqə
Bakı, Yasamal rayonu, H.Cavid pr., 111, AZ1143
(+99412) 539 71 58, (+99412) 539 71 59
(+99412) 538 47 67
Copyright © 2017 AMEA İnformasiya Texnologiyaları İnstitutu