ADENOZИNTRИFOSFAT TURШUSU, adenozintrifosfat, ATF – adenozin vя ortofosfat turшusunun bir-biri ilя birlяшmiш 3 qalыьыndan яmяlя gяlяn nukleotid. A.т. fosfat qalыqlarыnы bir-birinя birlяшdirяn iki fosfoanhidrid (pirofosfat) rabitяlяrindя toplanmыш hцceyrяdaxili яsas enerji akkumlyatorudur. A.т. adenozindifosfat (ADF) vя ortofosfatdan fotosintetik (xlorplastlarda) vя tяnяffцs (mitoxondriyalarda) fosforillяшmя sistemlяri vasitяsilя, digяr makroergik birlяшmяlяrdяn (1,3-difosfoqliserat, fosfoenolpiruvat) fosforil qalыьыnы qlikoliz prosesindя (substratыn fosforillяшmяsi) vя kreatinkinaz reaksiyasыnda (kreatinfosfat+ADF
kreatin+ATF) ADF-я kюcцrmяklя yaranыr. Hцceyrяdя, Mg2+ ionlarы ilя adяtяn, birlяшmя яmяlя gяtirяn A.т. elя bu kompleksin tяrkibindя fosfat qruplarыnыn donoru kimi чыxыш edir. A.т. - нуn orqanizmdя яsas vя universal enerji daшыyыcыsы olmasы fikrini ilk dяfя 1941 ildя F.Lipman sюylяmiшdir.
A.т. enerjisi, onun molekulunun adenozintrifosfataza fermentlяri ilя hidrolizindяn ayrыlыr. Bu enerji яzяlя yыьыlmasыnыn baш vermяsi, hцceyrяlяrin vя ya onlarыn orqanellяrinin forma vя hяrяkяtinin dяyiшmяsi, maddя vя ionlarыn qatыlыq qradientinin яksinя daшыnmasы (aktiv nяql), elektrik enerjisinin hasili (mяs., bяzi balыqlarda), хemilцminessensiyaya vя s. sяrf olunur. Katabolizm vя аnabolizm proseslяrini яlaqяlяndirяn metabolik enerjinin universal daшыyыcыsы olan A.т. aminturшularыn, zцlallarыn, lipidlяrin, nukleotidlяrin vя nuklein turшularыnыn чoxsaylы mцbadilя reaksiyalarыnda iшtirak edir. Adenilattsiklaza fermentinin iшtirakы ilя A.т.-нdаn hцceyrяdaxili proseslяri nizamlayan vя bir чox hormonlarыn tяsirinin (effektinin) reallaшmasыnы tяmin edяn tsiklik adenozin-3′,5′-monofosfat (tsиклик AMF) яmяlя gяlir. Hцceyrяlяrin ekzositozаsы vя ya hцceyrяlяrin zяdяlяnmяsi prosesindя ayrыlan hцceyrяdяnxaric A.т. bir sыra hцceyrя funksiyalarыnыn (mяs., DNT sintezinin, hцceyrяlяrin proliferasiyasы vя diferensiasiyasыnыn stimullaшdыrыlmasы), damarlarыn tonusunun vя s. tяnzimlяnmяsindя iшtirak edя bilяr. Bu effektlяr purinergik adlanan P2 reseptorlarыnыn iшtirakы ilя hяyata keчir. Bioloji sistemlяrdя A.т. daim яmяlя gяlir vя istifadя edilir. Mяs., sakit vяziyyяtdя insanda sutka яrzindя tяqr. 40 kq A.т. sяrf olunur. Fiziki fяaliyyяt zamanы A.т.- ндан istifadя sцrяti 0,5 kq ⁄dяq чata bilяr. Tibdя A.т. preparatlarы цrяk-damar vя яzяlя sistemlяri xяstяliklяrinin mцalicяsindя tяtbiq edilir. Bax hяmчinin Adenozinfosfat turшularы.
Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində) |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2007 |
| ISBN: | 978-9952-441-01-7 |
| Səhifələrin sayı: | 881 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2009 |
| ISBN: | 978-9952-441-02-4 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2010 |
| ISBN: | 978-9952-441-05-5 |
| Səhifələrin sayı: | 604 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2011 |
| ISBN: | 978-9952-441-07-9 |
| Səhifələrin sayı: | 604 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində) |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2012 |
| ISBN: | 978-9952-441-01-7 |
| Səhifələrin sayı: | 881 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2013 |
| ISBN: | 978-9952-441-03-1 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2014 |
| ISBN: | 978-9952-441-10-9 |
| Səhifələrin sayı: | 592 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili | 2015 |
| ISBN: | 978-9952-441-11-6 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
ADENOZИNTRИFOSFAT TURШUSU, adenozintrifosfat, ATF – adenozin vя ortofosfat turшusunun bir-biri ilя birlяшmiш 3 qalыьыndan яmяlя gяlяn nukleotid. A.т. fosfat qalыqlarыnы bir-birinя birlяшdirяn iki fosfoanhidrid (pirofosfat) rabitяlяrindя toplanmыш hцceyrяdaxili яsas enerji akkumlyatorudur. A.т. adenozindifosfat (ADF) vя ortofosfatdan fotosintetik (xlorplastlarda) vя tяnяffцs (mitoxondriyalarda) fosforillяшmя sistemlяri vasitяsilя, digяr makroergik birlяшmяlяrdяn (1,3-difosfoqliserat, fosfoenolpiruvat) fosforil qalыьыnы qlikoliz prosesindя (substratыn fosforillяшmяsi) vя kreatinkinaz reaksiyasыnda (kreatinfosfat+ADFkreatin+ATF) ADF-я kюcцrmяklя yaranыr. Hцceyrяdя, Mg2+ ionlarы ilя adяtяn, birlяшmя яmяlя gяtirяn A.т. elя bu kompleksin tяrkibindя fosfat qruplarыnыn donoru kimi чыxыш edir. A.т. - нуn orqanizmdя яsas vя universal enerji daшыyыcыsы olmasы fikrini ilk dяfя 1941 ildя F.Lipman sюylяmiшdir.
A.т. enerjisi, onun molekulunun adenozintrifosfataza fermentlяri ilя hidrolizindяn ayrыlыr. Bu enerji яzяlя yыьыlmasыnыn baш vermяsi, hцceyrяlяrin vя ya onlarыn orqanellяrinin forma vя hяrяkяtinin dяyiшmяsi, maddя vя ionlarыn qatыlыq qradientinin яksinя daшыnmasы (aktiv nяql), elektrik enerjisinin hasili (mяs., bяzi balыqlarda), хemilцminessensiyaya vя s. sяrf olunur. Katabolizm vя аnabolizm proseslяrini яlaqяlяndirяn metabolik enerjinin universal daшыyыcыsы olan A.т. aminturшularыn, zцlallarыn, lipidlяrin, nukleotidlяrin vя nuklein turшularыnыn чoxsaylы mцbadilя reaksiyalarыnda iшtirak edir. Adenilattsiklaza fermentinin iшtirakы ilя A.т.-нdаn hцceyrяdaxili proseslяri nizamlayan vя bir чox hormonlarыn tяsirinin (effektinin) reallaшmasыnы tяmin edяn tsiklik adenozin-3′,5′-monofosfat (tsиклик AMF) яmяlя gяlir. Hцceyrяlяrin ekzositozаsы vя ya hцceyrяlяrin zяdяlяnmяsi prosesindя ayrыlan hцceyrяdяnxaric A.т. bir sыra hцceyrя funksiyalarыnыn (mяs., DNT sintezinin, hцceyrяlяrin proliferasiyasы vя diferensiasiyasыnыn stimullaшdыrыlmasы), damarlarыn tonusunun vя s. tяnzimlяnmяsindя iшtirak edя bilяr. Bu effektlяr purinergik adlanan P2 reseptorlarыnыn iшtirakы ilя hяyata keчir. Bioloji sistemlяrdя A.т. daim яmяlя gяlir vя istifadя edilir. Mяs., sakit vяziyyяtdя insanda sutka яrzindя tяqr. 40 kq A.т. sяrf olunur. Fiziki fяaliyyяt zamanы A.т.- ндан istifadя sцrяti 0,5 kq ⁄dяq чata bilяr. Tibdя A.т. preparatlarы цrяk-damar vя яzяlя sistemlяri xяstяliklяrinin mцalicяsindя tяtbiq edilir. Bax hяmчinin Adenozinfosfat turшularы.
ADENOZИNTRИFOSFAT TURШUSU, adenozintrifosfat, ATF – adenozin vя ortofosfat turшusunun bir-biri ilя birlяшmiш 3 qalыьыndan яmяlя gяlяn nukleotid. A.т. fosfat qalыqlarыnы bir-birinя birlяшdirяn iki fosfoanhidrid (pirofosfat) rabitяlяrindя toplanmыш hцceyrяdaxili яsas enerji akkumlyatorudur. A.т. adenozindifosfat (ADF) vя ortofosfatdan fotosintetik (xlorplastlarda) vя tяnяffцs (mitoxondriyalarda) fosforillяшmя sistemlяri vasitяsilя, digяr makroergik birlяшmяlяrdяn (1,3-difosfoqliserat, fosfoenolpiruvat) fosforil qalыьыnы qlikoliz prosesindя (substratыn fosforillяшmяsi) vя kreatinkinaz reaksiyasыnda (kreatinfosfat+ADFkreatin+ATF) ADF-я kюcцrmяklя yaranыr. Hцceyrяdя, Mg2+ ionlarы ilя adяtяn, birlяшmя яmяlя gяtirяn A.т. elя bu kompleksin tяrkibindя fosfat qruplarыnыn donoru kimi чыxыш edir. A.т. - нуn orqanizmdя яsas vя universal enerji daшыyыcыsы olmasы fikrini ilk dяfя 1941 ildя F.Lipman sюylяmiшdir.
A.т. enerjisi, onun molekulunun adenozintrifosfataza fermentlяri ilя hidrolizindяn ayrыlыr. Bu enerji яzяlя yыьыlmasыnыn baш vermяsi, hцceyrяlяrin vя ya onlarыn orqanellяrinin forma vя hяrяkяtinin dяyiшmяsi, maddя vя ionlarыn qatыlыq qradientinin яksinя daшыnmasы (aktiv nяql), elektrik enerjisinin hasili (mяs., bяzi balыqlarda), хemilцminessensiyaya vя s. sяrf olunur. Katabolizm vя аnabolizm proseslяrini яlaqяlяndirяn metabolik enerjinin universal daшыyыcыsы olan A.т. aminturшularыn, zцlallarыn, lipidlяrin, nukleotidlяrin vя nuklein turшularыnыn чoxsaylы mцbadilя reaksiyalarыnda iшtirak edir. Adenilattsiklaza fermentinin iшtirakы ilя A.т.-нdаn hцceyrяdaxili proseslяri nizamlayan vя bir чox hormonlarыn tяsirinin (effektinin) reallaшmasыnы tяmin edяn tsiklik adenozin-3′,5′-monofosfat (tsиклик AMF) яmяlя gяlir. Hцceyrяlяrin ekzositozаsы vя ya hцceyrяlяrin zяdяlяnmяsi prosesindя ayrыlan hцceyrяdяnxaric A.т. bir sыra hцceyrя funksiyalarыnыn (mяs., DNT sintezinin, hцceyrяlяrin proliferasiyasы vя diferensiasiyasыnыn stimullaшdыrыlmasы), damarlarыn tonusunun vя s. tяnzimlяnmяsindя iшtirak edя bilяr. Bu effektlяr purinergik adlanan P2 reseptorlarыnыn iшtirakы ilя hяyata keчir. Bioloji sistemlяrdя A.т. daim яmяlя gяlir vя istifadя edilir. Mяs., sakit vяziyyяtdя insanda sutka яrzindя tяqr. 40 kq A.т. sяrf olunur. Fiziki fяaliyyяt zamanы A.т.- ндан istifadя sцrяti 0,5 kq ⁄dяq чata bilяr. Tibdя A.т. preparatlarы цrяk-damar vя яzяlя sistemlяri xяstяliklяrinin mцalicяsindя tяtbiq edilir. Bax hяmчinin Adenozinfosfat turшularы.
