АДЫГЛАР (юзлярини адыэе адландырырлар) – РФ-дя (Кабарда-Балкар, Адыэе, Гарачай-Чяркяз респ.-ларында вя Краснодар дийарында) йашайан халглар групунун цмуми ады. Тцркийядя, Йахын Шярг вя Балкан юлкяляриндя, щямчинин АБШ-да йашайырлар. Цмуми сайлары 1 млн. няфярдян чохдур (2000). Бу група адыэеляр, кабардалылар, чяркязляр, шапсуглар дахилдир. Абхаз–адыэе дил групуна дахил олан адыг дилляриндя данышырлар. А.-ын формалашмасында Гара дянизин ш. сащилляриндя вя Кубан чайы щювзясиндя йашамыш зихляр, меотлар, касоглар вя б. тайфалар иштирак етмишдир. 13 ясрдян А. тцркъя “чяркязляр” адландырылыр. 13 ясрин сону – 14 ясрдя А.-ын бир щиссяси Терек чайы щювзясиндя мяскунлашмыш вя бурада аланларын галыглары иля гарышараг кабардалыларын етник тяркибинин ясасыны тяшкил етмишдир. 18 ясрдя кабардалыларын бир щиссясинин Бюйцк вя Кичик Зеленчук чайлары щювзясиня кючмяси вя гярби А.-ла гарышмасы нятиъясиндя чяркязляр формалашмышдыр. Гафгаз мцщарибяси (1817–64) заманы вя даща сонра А. кцтляви шякилдя Османлы империйасынын яразисиня кючцрцлмцшляр. Гафгазда галан гярби А.-дан адыэеляр вя шапсуглар тяшяккцл тапмышдыр. Етник бирлийини дярк едян мцасир А. яняняви сосиал структур, мифолоэийа, фолклор вя с. сащялярдя цмуми ъящятлярини горуйуб сахламышлар. 20 ясрин 80–90-ъы илляриндя мцхтялиф юлкялярдя йашайан А.-ын “Адыэе Хасе” адлы иътимаи-сийаси тяшкилатлары йаранмышдыр. Фолклорларында Нарт епосу, гящряманлыг, тарихи вя ямяк мащнылары ясас йер тутур. Яняняви фолклор, ясасян, сяййар мцьяннилярин сяйляри нятиъясиндя горунуб-сахланылмышдыр.
Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində) |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2007 |
| ISBN: | 978-9952-441-01-7 |
| Səhifələrin sayı: | 881 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2009 |
| ISBN: | 978-9952-441-02-4 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2010 |
| ISBN: | 978-9952-441-05-5 |
| Səhifələrin sayı: | 604 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2011 |
| ISBN: | 978-9952-441-07-9 |
| Səhifələrin sayı: | 604 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində) |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2012 |
| ISBN: | 978-9952-441-01-7 |
| Səhifələrin sayı: | 881 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2013 |
| ISBN: | 978-9952-441-03-1 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2014 |
| ISBN: | 978-9952-441-10-9 |
| Səhifələrin sayı: | 592 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili | 2015 |
| ISBN: | 978-9952-441-11-6 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
АДЫГЛАР (юзлярини адыэе адландырырлар) – РФ-дя (Кабарда-Балкар, Адыэе, Гарачай-Чяркяз респ.-ларында вя Краснодар дийарында) йашайан халглар групунун цмуми ады. Тцркийядя, Йахын Шярг вя Балкан юлкяляриндя, щямчинин АБШ-да йашайырлар. Цмуми сайлары 1 млн. няфярдян чохдур (2000). Бу група адыэеляр, кабардалылар, чяркязляр, шапсуглар дахилдир. Абхаз–адыэе дил групуна дахил олан адыг дилляриндя данышырлар. А.-ын формалашмасында Гара дянизин ш. сащилляриндя вя Кубан чайы щювзясиндя йашамыш зихляр, меотлар, касоглар вя б. тайфалар иштирак етмишдир. 13 ясрдян А. тцркъя “чяркязляр” адландырылыр. 13 ясрин сону – 14 ясрдя А.-ын бир щиссяси Терек чайы щювзясиндя мяскунлашмыш вя бурада аланларын галыглары иля гарышараг кабардалыларын етник тяркибинин ясасыны тяшкил етмишдир. 18 ясрдя кабардалыларын бир щиссясинин Бюйцк вя Кичик Зеленчук чайлары щювзясиня кючмяси вя гярби А.-ла гарышмасы нятиъясиндя чяркязляр формалашмышдыр. Гафгаз мцщарибяси (1817–64) заманы вя даща сонра А. кцтляви шякилдя Османлы империйасынын яразисиня кючцрцлмцшляр. Гафгазда галан гярби А.-дан адыэеляр вя шапсуглар тяшяккцл тапмышдыр. Етник бирлийини дярк едян мцасир А. яняняви сосиал структур, мифолоэийа, фолклор вя с. сащялярдя цмуми ъящятлярини горуйуб сахламышлар. 20 ясрин 80–90-ъы илляриндя мцхтялиф юлкялярдя йашайан А.-ын “Адыэе Хасе” адлы иътимаи-сийаси тяшкилатлары йаранмышдыр. Фолклорларында Нарт епосу, гящряманлыг, тарихи вя ямяк мащнылары ясас йер тутур. Яняняви фолклор, ясасян, сяййар мцьяннилярин сяйляри нятиъясиндя горунуб-сахланылмышдыр.
АДЫГЛАР (юзлярини адыэе адландырырлар) – РФ-дя (Кабарда-Балкар, Адыэе, Гарачай-Чяркяз респ.-ларында вя Краснодар дийарында) йашайан халглар групунун цмуми ады. Тцркийядя, Йахын Шярг вя Балкан юлкяляриндя, щямчинин АБШ-да йашайырлар. Цмуми сайлары 1 млн. няфярдян чохдур (2000). Бу група адыэеляр, кабардалылар, чяркязляр, шапсуглар дахилдир. Абхаз–адыэе дил групуна дахил олан адыг дилляриндя данышырлар. А.-ын формалашмасында Гара дянизин ш. сащилляриндя вя Кубан чайы щювзясиндя йашамыш зихляр, меотлар, касоглар вя б. тайфалар иштирак етмишдир. 13 ясрдян А. тцркъя “чяркязляр” адландырылыр. 13 ясрин сону – 14 ясрдя А.-ын бир щиссяси Терек чайы щювзясиндя мяскунлашмыш вя бурада аланларын галыглары иля гарышараг кабардалыларын етник тяркибинин ясасыны тяшкил етмишдир. 18 ясрдя кабардалыларын бир щиссясинин Бюйцк вя Кичик Зеленчук чайлары щювзясиня кючмяси вя гярби А.-ла гарышмасы нятиъясиндя чяркязляр формалашмышдыр. Гафгаз мцщарибяси (1817–64) заманы вя даща сонра А. кцтляви шякилдя Османлы империйасынын яразисиня кючцрцлмцшляр. Гафгазда галан гярби А.-дан адыэеляр вя шапсуглар тяшяккцл тапмышдыр. Етник бирлийини дярк едян мцасир А. яняняви сосиал структур, мифолоэийа, фолклор вя с. сащялярдя цмуми ъящятлярини горуйуб сахламышлар. 20 ясрин 80–90-ъы илляриндя мцхтялиф юлкялярдя йашайан А.-ын “Адыэе Хасе” адлы иътимаи-сийаси тяшкилатлары йаранмышдыр. Фолклорларында Нарт епосу, гящряманлыг, тарихи вя ямяк мащнылары ясас йер тутур. Яняняви фолклор, ясасян, сяййар мцьяннилярин сяйляри нятиъясиндя горунуб-сахланылмышдыр.
