Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
IV CİLD (BƏZİRXANA - BİNNƏTOVA)
    BİZE Jorj 

    БИЗÉ (Бизет) Жорж (25.10.1838, Парис – 3.6.1875, Парис йахынлыьында, Буживал) – франсыз бястякары. Атасы няьмя мцяллими, анасы пианочу иди (Б.-нин илк мусиги мцяллими олмушдур). 1848–57 иллярдя Парис консерваторийасында А.Ф. Мармонтелин (фп.), Ф. Бенуанын (орган), П. Тсиммерман вя Ш. Гунонун (контрапункт), Ф. Галевинин (комpозисийа; 1869 илдя Б. Галевинин гызы Женевйева иля евлянмишдир) синфиндя охумушдур. Йцксяк истедада малик пианочу олан Б. консерт карйерасындан имтина едяряк, бцтцнлцкля юзцнц мусиги йарадыъылыьына щяср етмишдир. Ъ-дур симфонийасында (1855, илк дяфя 1935 илдя ифа олунмушдур) Гунонун тясири иля бярабяр юзцнцн фярди цслубунун яламятляри дя мейдана чыхырды. Рома мцкафатыны алдыгдан сонра Италийада йашамыш (1857– 60), орада щесабат цчцн тяляб олунан месса явязиня “Дон Прокопио” комик операсыны йазмышдыр (1859, сцжети Ъ. Россининин “Севилйа бярбяри”ня йахындыр). 1860 илдя “Васко да Гама” симфонийа-кантатасыны (Л. Камоенсин “Лузиадлар” епик поемасы ясасында) тамамламышдыр. Щямин илдя Парися гайытмыш, газанъ ялдя етмяк цчцн хцсуси дярсляр вермяйя, рягс мусигиси йазмаьа вя башгаларынын ясярлярини кючцрмяйя мяъбур олмушдур. 1863 илдя Парисдя о вахт дябдя олан ориентал сцжетли “Инъи ахтаранлар” операсы тамашайа гойулмушдур. Айры-айры мелодик ъящятдян мцхтялиф тясирли нюмряляря (1-ъи пярдядя Надирин мяшщур романсы) бахмайараг, бцтцнлцкдя опера уьур газанмады, лакин Щ. Берлиоз она тягдиредиъи ряй верди. Нювбяти “Перт эюзяли” операсы (В. Скоттун ейниадлы романы ясасында, 1867) да сойуг гаршыланды. 1867 илдя Б. бястякардан сямимилик вя инандырыъылыг тяляб едян, бир нюв бядии манифест олан “Мусиги щаггында сющбят” (Гастон де Бетзи тяхяллцсц иля) полемик мягалясини дяръ етдирди.
         “Иван Грозны” (рус тарихи мювзусунда “бюйцк опера”, 1865), “Рома щаггында хатиряляр” (1868) симфоник сцитасы, фп. пйесляри (о ъцмлядян “Хроматик консерт вариасийалары”, 1868) 1860-ъы илляря аиддир. Бястякарын йарадыъылыьынын чичяклянмя дюврц 1870-ъи илляря тясадцф едир. “Ъямиля” операсында (А.де Мцссенин “Намуна” поемасынын сцжети ясасында, тамашасы 1872, Парис) шярти “Шярг” яламятляри йохдур. Б. ясл яряб мелодийаларындан мящарятля истифадя едяряк, милли колоритли ясяр йарада билмишдир (операда щадисяляр Гащирядя баш верир). А. Доденин “Арл гызы” драмына (1872, “Водевил” театры, Парис; онун ясасында Б. сцита йазмышдыр, 1872; “Арл гызы” ясяриндян 2-ъи сцита Б.-нин досту бястякар Е. Эиро тяряфиндян йазылмышдыр, 1885) йаздыьы мусиги вя “Кармен” операсы (либреттосу А. Мелйак вя Л. Галевининдир, П. Мерименин ейниадлы новелласы ясасында, 1875, “Опера-комик”, Парис) Б.йарадыъылыьынын зирвясидир.         
       “Кармен” тамашачылар тяряфиндян сярт 
    гаршыланмышды, онун “рязил” сцжети яхлагсыз, мусигиси ися биабырчы сайылмыш вя тамаша сящнядян чыхарылмышды. Премйерадан 3 ай сонра Б. гяфлятян вяфат етмишдир. Опера 1875 илдя Вйанадакы тамашасындан сонра бюйцк мцвяффягиййят газанды. Е. Эиро диалоглары речитативлярля явяз етмиш, “Арл гызы” вя “Перт эюзяли”нин мусигисиндян истифадя едяряк 4-ъц пярдяйя балет нюмрялярини артырмышды. “Кармен” 1883 илдя йенидян Парисдя ойнанылмышдыр. “Кармен”дя “щядсиз щармоник ъясарят” эюрян П.И.Чайковски Б.-нин пярястишкары олмушдур. “Кармен” бу эцн дя дцнйа опера театрларынын репертуарындан дцшмяйян опера олараг галыр. Бу ясяр узун иллярдир Азярб. Дювлят Опера вя Балет Театрынын сящнясиндя ойнанылыр. Азярб. мцьянниляриндян Ф. Мухтарова Кармен образынын ян йахшы ифачыларындан олмушдур.


Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
BƏZİRXANA – BİNNƏTOVA
    BİZE Jorj 

    БИЗÉ (Бизет) Жорж (25.10.1838, Парис – 3.6.1875, Парис йахынлыьында, Буживал) – франсыз бястякары. Атасы няьмя мцяллими, анасы пианочу иди (Б.-нин илк мусиги мцяллими олмушдур). 1848–57 иллярдя Парис консерваторийасында А.Ф. Мармонтелин (фп.), Ф. Бенуанын (орган), П. Тсиммерман вя Ш. Гунонун (контрапункт), Ф. Галевинин (комpозисийа; 1869 илдя Б. Галевинин гызы Женевйева иля евлянмишдир) синфиндя охумушдур. Йцксяк истедада малик пианочу олан Б. консерт карйерасындан имтина едяряк, бцтцнлцкля юзцнц мусиги йарадыъылыьына щяср етмишдир. Ъ-дур симфонийасында (1855, илк дяфя 1935 илдя ифа олунмушдур) Гунонун тясири иля бярабяр юзцнцн фярди цслубунун яламятляри дя мейдана чыхырды. Рома мцкафатыны алдыгдан сонра Италийада йашамыш (1857– 60), орада щесабат цчцн тяляб олунан месса явязиня “Дон Прокопио” комик операсыны йазмышдыр (1859, сцжети Ъ. Россининин “Севилйа бярбяри”ня йахындыр). 1860 илдя “Васко да Гама” симфонийа-кантатасыны (Л. Камоенсин “Лузиадлар” епик поемасы ясасында) тамамламышдыр. Щямин илдя Парися гайытмыш, газанъ ялдя етмяк цчцн хцсуси дярсляр вермяйя, рягс мусигиси йазмаьа вя башгаларынын ясярлярини кючцрмяйя мяъбур олмушдур. 1863 илдя Парисдя о вахт дябдя олан ориентал сцжетли “Инъи ахтаранлар” операсы тамашайа гойулмушдур. Айры-айры мелодик ъящятдян мцхтялиф тясирли нюмряляря (1-ъи пярдядя Надирин мяшщур романсы) бахмайараг, бцтцнлцкдя опера уьур газанмады, лакин Щ. Берлиоз она тягдиредиъи ряй верди. Нювбяти “Перт эюзяли” операсы (В. Скоттун ейниадлы романы ясасында, 1867) да сойуг гаршыланды. 1867 илдя Б. бястякардан сямимилик вя инандырыъылыг тяляб едян, бир нюв бядии манифест олан “Мусиги щаггында сющбят” (Гастон де Бетзи тяхяллцсц иля) полемик мягалясини дяръ етдирди.
         “Иван Грозны” (рус тарихи мювзусунда “бюйцк опера”, 1865), “Рома щаггында хатиряляр” (1868) симфоник сцитасы, фп. пйесляри (о ъцмлядян “Хроматик консерт вариасийалары”, 1868) 1860-ъы илляря аиддир. Бястякарын йарадыъылыьынын чичяклянмя дюврц 1870-ъи илляря тясадцф едир. “Ъямиля” операсында (А.де Мцссенин “Намуна” поемасынын сцжети ясасында, тамашасы 1872, Парис) шярти “Шярг” яламятляри йохдур. Б. ясл яряб мелодийаларындан мящарятля истифадя едяряк, милли колоритли ясяр йарада билмишдир (операда щадисяляр Гащирядя баш верир). А. Доденин “Арл гызы” драмына (1872, “Водевил” театры, Парис; онун ясасында Б. сцита йазмышдыр, 1872; “Арл гызы” ясяриндян 2-ъи сцита Б.-нин досту бястякар Е. Эиро тяряфиндян йазылмышдыр, 1885) йаздыьы мусиги вя “Кармен” операсы (либреттосу А. Мелйак вя Л. Галевининдир, П. Мерименин ейниадлы новелласы ясасында, 1875, “Опера-комик”, Парис) Б.йарадыъылыьынын зирвясидир.         
       “Кармен” тамашачылар тяряфиндян сярт 
    гаршыланмышды, онун “рязил” сцжети яхлагсыз, мусигиси ися биабырчы сайылмыш вя тамаша сящнядян чыхарылмышды. Премйерадан 3 ай сонра Б. гяфлятян вяфат етмишдир. Опера 1875 илдя Вйанадакы тамашасындан сонра бюйцк мцвяффягиййят газанды. Е. Эиро диалоглары речитативлярля явяз етмиш, “Арл гызы” вя “Перт эюзяли”нин мусигисиндян истифадя едяряк 4-ъц пярдяйя балет нюмрялярини артырмышды. “Кармен” 1883 илдя йенидян Парисдя ойнанылмышдыр. “Кармен”дя “щядсиз щармоник ъясарят” эюрян П.И.Чайковски Б.-нин пярястишкары олмушдур. “Кармен” бу эцн дя дцнйа опера театрларынын репертуарындан дцшмяйян опера олараг галыр. Бу ясяр узун иллярдир Азярб. Дювлят Опера вя Балет Театрынын сящнясиндя ойнанылыр. Азярб. мцьянниляриндян Ф. Мухтарова Кармен образынын ян йахшы ифачыларындан олмушдур.


    BİZE Jorj 

    БИЗÉ (Бизет) Жорж (25.10.1838, Парис – 3.6.1875, Парис йахынлыьында, Буживал) – франсыз бястякары. Атасы няьмя мцяллими, анасы пианочу иди (Б.-нин илк мусиги мцяллими олмушдур). 1848–57 иллярдя Парис консерваторийасында А.Ф. Мармонтелин (фп.), Ф. Бенуанын (орган), П. Тсиммерман вя Ш. Гунонун (контрапункт), Ф. Галевинин (комpозисийа; 1869 илдя Б. Галевинин гызы Женевйева иля евлянмишдир) синфиндя охумушдур. Йцксяк истедада малик пианочу олан Б. консерт карйерасындан имтина едяряк, бцтцнлцкля юзцнц мусиги йарадыъылыьына щяср етмишдир. Ъ-дур симфонийасында (1855, илк дяфя 1935 илдя ифа олунмушдур) Гунонун тясири иля бярабяр юзцнцн фярди цслубунун яламятляри дя мейдана чыхырды. Рома мцкафатыны алдыгдан сонра Италийада йашамыш (1857– 60), орада щесабат цчцн тяляб олунан месса явязиня “Дон Прокопио” комик операсыны йазмышдыр (1859, сцжети Ъ. Россининин “Севилйа бярбяри”ня йахындыр). 1860 илдя “Васко да Гама” симфонийа-кантатасыны (Л. Камоенсин “Лузиадлар” епик поемасы ясасында) тамамламышдыр. Щямин илдя Парися гайытмыш, газанъ ялдя етмяк цчцн хцсуси дярсляр вермяйя, рягс мусигиси йазмаьа вя башгаларынын ясярлярини кючцрмяйя мяъбур олмушдур. 1863 илдя Парисдя о вахт дябдя олан ориентал сцжетли “Инъи ахтаранлар” операсы тамашайа гойулмушдур. Айры-айры мелодик ъящятдян мцхтялиф тясирли нюмряляря (1-ъи пярдядя Надирин мяшщур романсы) бахмайараг, бцтцнлцкдя опера уьур газанмады, лакин Щ. Берлиоз она тягдиредиъи ряй верди. Нювбяти “Перт эюзяли” операсы (В. Скоттун ейниадлы романы ясасында, 1867) да сойуг гаршыланды. 1867 илдя Б. бястякардан сямимилик вя инандырыъылыг тяляб едян, бир нюв бядии манифест олан “Мусиги щаггында сющбят” (Гастон де Бетзи тяхяллцсц иля) полемик мягалясини дяръ етдирди.
         “Иван Грозны” (рус тарихи мювзусунда “бюйцк опера”, 1865), “Рома щаггында хатиряляр” (1868) симфоник сцитасы, фп. пйесляри (о ъцмлядян “Хроматик консерт вариасийалары”, 1868) 1860-ъы илляря аиддир. Бястякарын йарадыъылыьынын чичяклянмя дюврц 1870-ъи илляря тясадцф едир. “Ъямиля” операсында (А.де Мцссенин “Намуна” поемасынын сцжети ясасында, тамашасы 1872, Парис) шярти “Шярг” яламятляри йохдур. Б. ясл яряб мелодийаларындан мящарятля истифадя едяряк, милли колоритли ясяр йарада билмишдир (операда щадисяляр Гащирядя баш верир). А. Доденин “Арл гызы” драмына (1872, “Водевил” театры, Парис; онун ясасында Б. сцита йазмышдыр, 1872; “Арл гызы” ясяриндян 2-ъи сцита Б.-нин досту бястякар Е. Эиро тяряфиндян йазылмышдыр, 1885) йаздыьы мусиги вя “Кармен” операсы (либреттосу А. Мелйак вя Л. Галевининдир, П. Мерименин ейниадлы новелласы ясасында, 1875, “Опера-комик”, Парис) Б.йарадыъылыьынын зирвясидир.         
       “Кармен” тамашачылар тяряфиндян сярт 
    гаршыланмышды, онун “рязил” сцжети яхлагсыз, мусигиси ися биабырчы сайылмыш вя тамаша сящнядян чыхарылмышды. Премйерадан 3 ай сонра Б. гяфлятян вяфат етмишдир. Опера 1875 илдя Вйанадакы тамашасындан сонра бюйцк мцвяффягиййят газанды. Е. Эиро диалоглары речитативлярля явяз етмиш, “Арл гызы” вя “Перт эюзяли”нин мусигисиндян истифадя едяряк 4-ъц пярдяйя балет нюмрялярини артырмышды. “Кармен” 1883 илдя йенидян Парисдя ойнанылмышдыр. “Кармен”дя “щядсиз щармоник ъясарят” эюрян П.И.Чайковски Б.-нин пярястишкары олмушдур. “Кармен” бу эцн дя дцнйа опера театрларынын репертуарындан дцшмяйян опера олараг галыр. Бу ясяр узун иллярдир Азярб. Дювлят Опера вя Балет Театрынын сящнясиндя ойнанылыр. Азярб. мцьянниляриндян Ф. Мухтарова Кармен образынын ян йахшы ифачыларындан олмушдур.