Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
III CİLD (BABİNGER - BAXŞƏLİYEV)
    BALKANŞÜNASLIQ

    БАЛКАНШЦНАСЛЫГ, дилчиликдя – Балкан й.а.-сы дилляринин тарихи кечмишини вя мцасир вязиййятини юйрянян дилчилик сащяси; балкан дилчилийи. Б. Балкан реэиону дилляринин цмуми хцсусиййятлярини, инкишафларындакы охшар тенденсийалары цзя чыхармаг мягсяди иля тарихи, тиположи вя ареал йанашмалары тятбиг едяряк, онларын синхрон вя диахрон планда инкишафыны, гаршылыглы тясирини юйрянир.
    Б. эениш мянада щяр щансы бир эенетик вя ареал бирлийя мянсублуьундан асылы олмайараг Балкан реэиону дилляринин щамысыны юйрянир. Бурайа щинд-Авропа дилляри: славйан дилляри – болгар дили, Македонийа дили, серб-хорват дили, словен дили; албан дили (моногруп); йунан дили (моногруп); роман дилляри – румын дили, молдав дили (шярги-роман йарымгрупу), сефард дили (гярби-роман йарымгрупу); эерман дилляри – шимали Трансилванийанын алман дили; щинд дилляри – Авропа гарачыларынын дили (бах Гарачы дилляри); фин-угор дилляри – маъар дили; тцрк дилляри – тцрк дили, гагауз дили аид едилир. Цмум- балкан дилчилик арашдырмаларына Балкан реэиону сярщядляриндяки диллярин тямас зоналары да ъялб олунур.
    Б. хцсуси ареал дил бирлийинин – Балкан дил иттифагынын (албан, болгар, македонийа, йени йунан, румын диллярини, сербхорват дилинин торлак диалектини бирляшдирир) формалашмасы иля баьлы олан Балкан дилляриндя эедян просесляри арашдырыр. 
    Б. 19 ясрин башланьыъында В. Копитарын албан, болгар вя валаш (румын) дилляринин структурунда бир сыра цмуми ъящятин олдуьуну мцяййянляшдирдикдян сонра мейдана эялмишдир. Ф. Миклошич румын, болгар, албан вя йени йунан дилляринин лексик мцхтялифлийи иля йанашы, онларда охшар грамматик хцсусиййятлярин олдуьуну гейд етмишдир. 18 ясрин сону – 19 ясрин яввялляриндя бир сыра Балкан дилляринин чохдилли лцьятляри йарадылды. Балкан дилляринин системли арашдырылмасына 19 ясрин орталарындан башланылды; щям лексикада, щям дя грамматикада цмуми ъящятляри ашкара чыхармаьа ъящд эюстярилди [Миклошич, Г. Мейер (Алманийа), А. Филиппиде (Румынийа), Б.П. Хашдеу (Румынийа, Молдова)]. 20 ясрин яввялляриндя Балкан дилляриндяки грамматик охшарлыглар мцяййянляшдирилди; Балкан фразеолоэизмляринин мяна вя синтактик охшарлыглары эюстярилди (Т. Папащаъи, Румынийа); йени вя гядим балкан дилляри арашдырылды. Беляликля, 1920-ъи иллярядяк Б.-ын хцсуси ъяряйан кими ясасы гойулду.
    1920-ъи иллярдя К. Сандфелд вя А.М. Селишшевин ясярляри иля Б.-ын инкишафында йени мярщяля башланды. Селишшев дилчилийя Балкан дилляринин цмуми ъящятлярини ифадя едян “балканизм” терминини эятирди, Балкан дилляринин структурунун айры-айры сявиййяляриндя (семантика, синтаксис, морфолоэийа вя фонетика) балканизмлярин фяргляндирилмясини тяклиф етди; Сандфелд бцтцн сявиййяляря аид балканизмлярин илк системли тясвирини верди. Н.С. Трубетской “Балкан дил иттифагы” анлайышыны иряли сцрдц вя онун нцмунясиндя дил иттифагларынын дил груп вя аиляляриндян фяргляндирилмясинин зярурилийини ясасландырды. 20 ясрдя тядгигатлар, ясасян, Балкан дил иттифагынын проблемляриня, йени балканизмлярин юйрянилмясиня, ахтарышына щяср олунмушдур. [Х.Л. Клагстад (АБШ), В. Эеорэийев (Болгарыстан) вя б.]. Щ.В. Шаллер (Алманийа, 1975), онун ардынъа да П. Асенова (Болгарыстан, 1989) биринъи вя икинъи дяряъяли балканизмлярин фяргляндирилмясини тяклиф етдиляр.
    Балкан диллярини 3 група бюлцрляр: бюйцк иттифагйарадыъы яламятляри олан дилляр (бунлар Балкан дил иттифагынын юзяйини тяшкил едян албан, румын, болгар, Македонийа дилляридир), иттифагйарадыъы яламятляри нисбятян аз олан вя иттифагын периферийасыны тяшкил едян дилляр (йени йунан вя серб-хорват дилляри), юз структурунда иттифаг йарадыъы яламятляри олмайан диэяр Балкан дилляри. Балкан дил иттифагы проблеминин арашдырылмасы иля щямчинин Р.О. Йакобсон, П. Скок (Йугославийа), Б. Гавранек, В. Скаличка, А. Росетти (Румынийа), О. Зайдел (Алманийа), Х. Бирнбаум (Исвеч, АБШ), С.Б. Бернштейн (Русийа), М.А. Габински (Молдова) вя б. мяшьул олмушлар.
    Яд.: Сандфелд Кр. Балканфилолоэиен. Кбщ., 1926; идем. Линэуистигуе балъанигуе. Проблемес ет рéсултатс. П., 1930; Същаллер Щ.W. Die Balkansprachen. Hdlb., 1975; Грамматический строй балканских языков. Л., 1976; Нерознак В.П. Палеобалканские языки М., 1978; Основы балканского языкознания. Л.; СПб., 1990–1998.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
BABİNGER – BAXŞƏLİYEV
    BALKANŞÜNASLIQ

    БАЛКАНШЦНАСЛЫГ, дилчиликдя – Балкан й.а.-сы дилляринин тарихи кечмишини вя мцасир вязиййятини юйрянян дилчилик сащяси; балкан дилчилийи. Б. Балкан реэиону дилляринин цмуми хцсусиййятлярини, инкишафларындакы охшар тенденсийалары цзя чыхармаг мягсяди иля тарихи, тиположи вя ареал йанашмалары тятбиг едяряк, онларын синхрон вя диахрон планда инкишафыны, гаршылыглы тясирини юйрянир.
    Б. эениш мянада щяр щансы бир эенетик вя ареал бирлийя мянсублуьундан асылы олмайараг Балкан реэиону дилляринин щамысыны юйрянир. Бурайа щинд-Авропа дилляри: славйан дилляри – болгар дили, Македонийа дили, серб-хорват дили, словен дили; албан дили (моногруп); йунан дили (моногруп); роман дилляри – румын дили, молдав дили (шярги-роман йарымгрупу), сефард дили (гярби-роман йарымгрупу); эерман дилляри – шимали Трансилванийанын алман дили; щинд дилляри – Авропа гарачыларынын дили (бах Гарачы дилляри); фин-угор дилляри – маъар дили; тцрк дилляри – тцрк дили, гагауз дили аид едилир. Цмум- балкан дилчилик арашдырмаларына Балкан реэиону сярщядляриндяки диллярин тямас зоналары да ъялб олунур.
    Б. хцсуси ареал дил бирлийинин – Балкан дил иттифагынын (албан, болгар, македонийа, йени йунан, румын диллярини, сербхорват дилинин торлак диалектини бирляшдирир) формалашмасы иля баьлы олан Балкан дилляриндя эедян просесляри арашдырыр. 
    Б. 19 ясрин башланьыъында В. Копитарын албан, болгар вя валаш (румын) дилляринин структурунда бир сыра цмуми ъящятин олдуьуну мцяййянляшдирдикдян сонра мейдана эялмишдир. Ф. Миклошич румын, болгар, албан вя йени йунан дилляринин лексик мцхтялифлийи иля йанашы, онларда охшар грамматик хцсусиййятлярин олдуьуну гейд етмишдир. 18 ясрин сону – 19 ясрин яввялляриндя бир сыра Балкан дилляринин чохдилли лцьятляри йарадылды. Балкан дилляринин системли арашдырылмасына 19 ясрин орталарындан башланылды; щям лексикада, щям дя грамматикада цмуми ъящятляри ашкара чыхармаьа ъящд эюстярилди [Миклошич, Г. Мейер (Алманийа), А. Филиппиде (Румынийа), Б.П. Хашдеу (Румынийа, Молдова)]. 20 ясрин яввялляриндя Балкан дилляриндяки грамматик охшарлыглар мцяййянляшдирилди; Балкан фразеолоэизмляринин мяна вя синтактик охшарлыглары эюстярилди (Т. Папащаъи, Румынийа); йени вя гядим балкан дилляри арашдырылды. Беляликля, 1920-ъи иллярядяк Б.-ын хцсуси ъяряйан кими ясасы гойулду.
    1920-ъи иллярдя К. Сандфелд вя А.М. Селишшевин ясярляри иля Б.-ын инкишафында йени мярщяля башланды. Селишшев дилчилийя Балкан дилляринин цмуми ъящятлярини ифадя едян “балканизм” терминини эятирди, Балкан дилляринин структурунун айры-айры сявиййяляриндя (семантика, синтаксис, морфолоэийа вя фонетика) балканизмлярин фяргляндирилмясини тяклиф етди; Сандфелд бцтцн сявиййяляря аид балканизмлярин илк системли тясвирини верди. Н.С. Трубетской “Балкан дил иттифагы” анлайышыны иряли сцрдц вя онун нцмунясиндя дил иттифагларынын дил груп вя аиляляриндян фяргляндирилмясинин зярурилийини ясасландырды. 20 ясрдя тядгигатлар, ясасян, Балкан дил иттифагынын проблемляриня, йени балканизмлярин юйрянилмясиня, ахтарышына щяср олунмушдур. [Х.Л. Клагстад (АБШ), В. Эеорэийев (Болгарыстан) вя б.]. Щ.В. Шаллер (Алманийа, 1975), онун ардынъа да П. Асенова (Болгарыстан, 1989) биринъи вя икинъи дяряъяли балканизмлярин фяргляндирилмясини тяклиф етдиляр.
    Балкан диллярини 3 група бюлцрляр: бюйцк иттифагйарадыъы яламятляри олан дилляр (бунлар Балкан дил иттифагынын юзяйини тяшкил едян албан, румын, болгар, Македонийа дилляридир), иттифагйарадыъы яламятляри нисбятян аз олан вя иттифагын периферийасыны тяшкил едян дилляр (йени йунан вя серб-хорват дилляри), юз структурунда иттифаг йарадыъы яламятляри олмайан диэяр Балкан дилляри. Балкан дил иттифагы проблеминин арашдырылмасы иля щямчинин Р.О. Йакобсон, П. Скок (Йугославийа), Б. Гавранек, В. Скаличка, А. Росетти (Румынийа), О. Зайдел (Алманийа), Х. Бирнбаум (Исвеч, АБШ), С.Б. Бернштейн (Русийа), М.А. Габински (Молдова) вя б. мяшьул олмушлар.
    Яд.: Сандфелд Кр. Балканфилолоэиен. Кбщ., 1926; идем. Линэуистигуе балъанигуе. Проблемес ет рéсултатс. П., 1930; Същаллер Щ.W. Die Balkansprachen. Hdlb., 1975; Грамматический строй балканских языков. Л., 1976; Нерознак В.П. Палеобалканские языки М., 1978; Основы балканского языкознания. Л.; СПб., 1990–1998.

    BALKANŞÜNASLIQ

    БАЛКАНШЦНАСЛЫГ, дилчиликдя – Балкан й.а.-сы дилляринин тарихи кечмишини вя мцасир вязиййятини юйрянян дилчилик сащяси; балкан дилчилийи. Б. Балкан реэиону дилляринин цмуми хцсусиййятлярини, инкишафларындакы охшар тенденсийалары цзя чыхармаг мягсяди иля тарихи, тиположи вя ареал йанашмалары тятбиг едяряк, онларын синхрон вя диахрон планда инкишафыны, гаршылыглы тясирини юйрянир.
    Б. эениш мянада щяр щансы бир эенетик вя ареал бирлийя мянсублуьундан асылы олмайараг Балкан реэиону дилляринин щамысыны юйрянир. Бурайа щинд-Авропа дилляри: славйан дилляри – болгар дили, Македонийа дили, серб-хорват дили, словен дили; албан дили (моногруп); йунан дили (моногруп); роман дилляри – румын дили, молдав дили (шярги-роман йарымгрупу), сефард дили (гярби-роман йарымгрупу); эерман дилляри – шимали Трансилванийанын алман дили; щинд дилляри – Авропа гарачыларынын дили (бах Гарачы дилляри); фин-угор дилляри – маъар дили; тцрк дилляри – тцрк дили, гагауз дили аид едилир. Цмум- балкан дилчилик арашдырмаларына Балкан реэиону сярщядляриндяки диллярин тямас зоналары да ъялб олунур.
    Б. хцсуси ареал дил бирлийинин – Балкан дил иттифагынын (албан, болгар, македонийа, йени йунан, румын диллярини, сербхорват дилинин торлак диалектини бирляшдирир) формалашмасы иля баьлы олан Балкан дилляриндя эедян просесляри арашдырыр. 
    Б. 19 ясрин башланьыъында В. Копитарын албан, болгар вя валаш (румын) дилляринин структурунда бир сыра цмуми ъящятин олдуьуну мцяййянляшдирдикдян сонра мейдана эялмишдир. Ф. Миклошич румын, болгар, албан вя йени йунан дилляринин лексик мцхтялифлийи иля йанашы, онларда охшар грамматик хцсусиййятлярин олдуьуну гейд етмишдир. 18 ясрин сону – 19 ясрин яввялляриндя бир сыра Балкан дилляринин чохдилли лцьятляри йарадылды. Балкан дилляринин системли арашдырылмасына 19 ясрин орталарындан башланылды; щям лексикада, щям дя грамматикада цмуми ъящятляри ашкара чыхармаьа ъящд эюстярилди [Миклошич, Г. Мейер (Алманийа), А. Филиппиде (Румынийа), Б.П. Хашдеу (Румынийа, Молдова)]. 20 ясрин яввялляриндя Балкан дилляриндяки грамматик охшарлыглар мцяййянляшдирилди; Балкан фразеолоэизмляринин мяна вя синтактик охшарлыглары эюстярилди (Т. Папащаъи, Румынийа); йени вя гядим балкан дилляри арашдырылды. Беляликля, 1920-ъи иллярядяк Б.-ын хцсуси ъяряйан кими ясасы гойулду.
    1920-ъи иллярдя К. Сандфелд вя А.М. Селишшевин ясярляри иля Б.-ын инкишафында йени мярщяля башланды. Селишшев дилчилийя Балкан дилляринин цмуми ъящятлярини ифадя едян “балканизм” терминини эятирди, Балкан дилляринин структурунун айры-айры сявиййяляриндя (семантика, синтаксис, морфолоэийа вя фонетика) балканизмлярин фяргляндирилмясини тяклиф етди; Сандфелд бцтцн сявиййяляря аид балканизмлярин илк системли тясвирини верди. Н.С. Трубетской “Балкан дил иттифагы” анлайышыны иряли сцрдц вя онун нцмунясиндя дил иттифагларынын дил груп вя аиляляриндян фяргляндирилмясинин зярурилийини ясасландырды. 20 ясрдя тядгигатлар, ясасян, Балкан дил иттифагынын проблемляриня, йени балканизмлярин юйрянилмясиня, ахтарышына щяср олунмушдур. [Х.Л. Клагстад (АБШ), В. Эеорэийев (Болгарыстан) вя б.]. Щ.В. Шаллер (Алманийа, 1975), онун ардынъа да П. Асенова (Болгарыстан, 1989) биринъи вя икинъи дяряъяли балканизмлярин фяргляндирилмясини тяклиф етдиляр.
    Балкан диллярини 3 група бюлцрляр: бюйцк иттифагйарадыъы яламятляри олан дилляр (бунлар Балкан дил иттифагынын юзяйини тяшкил едян албан, румын, болгар, Македонийа дилляридир), иттифагйарадыъы яламятляри нисбятян аз олан вя иттифагын периферийасыны тяшкил едян дилляр (йени йунан вя серб-хорват дилляри), юз структурунда иттифаг йарадыъы яламятляри олмайан диэяр Балкан дилляри. Балкан дил иттифагы проблеминин арашдырылмасы иля щямчинин Р.О. Йакобсон, П. Скок (Йугославийа), Б. Гавранек, В. Скаличка, А. Росетти (Румынийа), О. Зайдел (Алманийа), Х. Бирнбаум (Исвеч, АБШ), С.Б. Бернштейн (Русийа), М.А. Габински (Молдова) вя б. мяшьул олмушлар.
    Яд.: Сандфелд Кр. Балканфилолоэиен. Кбщ., 1926; идем. Линэуистигуе балъанигуе. Проблемес ет рéсултатс. П., 1930; Същаллер Щ.W. Die Balkansprachen. Hdlb., 1975; Грамматический строй балканских языков. Л., 1976; Нерознак В.П. Палеобалканские языки М., 1978; Основы балканского языкознания. Л.; СПб., 1990–1998.