Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
IV CİLD (BƏZİRXANA - BİNNƏTOVA)
    BOLTSMAN KİNETİK TƏNLİYİ

    БÓЛТСМАНЫН КИНЕТИК ТЯНЛИЙИ – газ молекулларынын υ сцрятляриня вя р координатларына эюря f(υ, р, т) пайланма функсийасы цчцн кичик сыхлыглы газларда гейри-таразлыг просеслярини т заманындан асылы олараг тясвир едян тянлик. 1872 илдя Болтсман иряли сцрмцшдир. Б.к.т. – газларын кинетик нязяриййясинин ясас тянлийидир. f функсийасы υ-дян υ +Δυ-йя вя р-дян р+Δр-я гядяр олан кичик интервалдакы сцрятляря вя координатлара малик молекулларын орта сайыны тяйин едир. Яэяр пайланма функсийасы йалныз х координатындан вя сцрятин υх топлананындан асылыдырса, онда Б.к.т. бу шякилдя олур:

    ∂f ⁄ ∂t+ υх ∂f ⁄ ∂х+(F/m) ∂f ⁄∂υх= (∂f ⁄∂t)тог


    (м – молекулун кцтлясидир). Пайланма функсийасынын замандан асылы олараг дяйишмя сцряти ∂f/∂t хцсуси тюрямяси иля характеризя олунур; тянлийин сол тяряфиндя пайланма функсийасынын координата эюря хцсуси тюрямясиля мцтянасиб олан икинъи щядд фязада зярряъиклярин йердяйишмяси нятиъясиндя f-ин дяйишмясини нязяря алыр; цчцнъц щядд пайланма функсийасынын Ф хариъи гцввялярин тясири иля шяртлянян дяйишмясини тяйин едир. Тянлийин саь тяряфиндя дуран вя зярряъиклярин тоггушмасы щесабына пайланма функсийасынын дяйишмя сцрятини характеризя едян щядд f-дян вя зярряъикляр арасындакы гаршылыглы тясир гцввяляринин характериндян асылыдыр. Б.к.т. йалныз молекуллар арасындакы ъцт-ъцт тоггушмалары нязяря алыр. Бу тянлик о шярт дахилиндя доьрудур ки, молекулларын сярбяст гачыш йолунун узунлуьу тоггушманын баш вердийи областын хятти юлчцляриндян хейли бюйцк олсун. Она эюря дя Б.к.т. чох да сых олмайан газлара тятбиг олуна билир. 

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
BƏZİRXANA – BİNNƏTOVA
    BOLTSMAN KİNETİK TƏNLİYİ

    БÓЛТСМАНЫН КИНЕТИК ТЯНЛИЙИ – газ молекулларынын υ сцрятляриня вя р координатларына эюря f(υ, р, т) пайланма функсийасы цчцн кичик сыхлыглы газларда гейри-таразлыг просеслярини т заманындан асылы олараг тясвир едян тянлик. 1872 илдя Болтсман иряли сцрмцшдир. Б.к.т. – газларын кинетик нязяриййясинин ясас тянлийидир. f функсийасы υ-дян υ +Δυ-йя вя р-дян р+Δр-я гядяр олан кичик интервалдакы сцрятляря вя координатлара малик молекулларын орта сайыны тяйин едир. Яэяр пайланма функсийасы йалныз х координатындан вя сцрятин υх топлананындан асылыдырса, онда Б.к.т. бу шякилдя олур:

    ∂f ⁄ ∂t+ υх ∂f ⁄ ∂х+(F/m) ∂f ⁄∂υх= (∂f ⁄∂t)тог


    (м – молекулун кцтлясидир). Пайланма функсийасынын замандан асылы олараг дяйишмя сцряти ∂f/∂t хцсуси тюрямяси иля характеризя олунур; тянлийин сол тяряфиндя пайланма функсийасынын координата эюря хцсуси тюрямясиля мцтянасиб олан икинъи щядд фязада зярряъиклярин йердяйишмяси нятиъясиндя f-ин дяйишмясини нязяря алыр; цчцнъц щядд пайланма функсийасынын Ф хариъи гцввялярин тясири иля шяртлянян дяйишмясини тяйин едир. Тянлийин саь тяряфиндя дуран вя зярряъиклярин тоггушмасы щесабына пайланма функсийасынын дяйишмя сцрятини характеризя едян щядд f-дян вя зярряъикляр арасындакы гаршылыглы тясир гцввяляринин характериндян асылыдыр. Б.к.т. йалныз молекуллар арасындакы ъцт-ъцт тоггушмалары нязяря алыр. Бу тянлик о шярт дахилиндя доьрудур ки, молекулларын сярбяст гачыш йолунун узунлуьу тоггушманын баш вердийи областын хятти юлчцляриндян хейли бюйцк олсун. Она эюря дя Б.к.т. чох да сых олмайан газлара тятбиг олуна билир. 

    BOLTSMAN KİNETİK TƏNLİYİ

    БÓЛТСМАНЫН КИНЕТИК ТЯНЛИЙИ – газ молекулларынын υ сцрятляриня вя р координатларына эюря f(υ, р, т) пайланма функсийасы цчцн кичик сыхлыглы газларда гейри-таразлыг просеслярини т заманындан асылы олараг тясвир едян тянлик. 1872 илдя Болтсман иряли сцрмцшдир. Б.к.т. – газларын кинетик нязяриййясинин ясас тянлийидир. f функсийасы υ-дян υ +Δυ-йя вя р-дян р+Δр-я гядяр олан кичик интервалдакы сцрятляря вя координатлара малик молекулларын орта сайыны тяйин едир. Яэяр пайланма функсийасы йалныз х координатындан вя сцрятин υх топлананындан асылыдырса, онда Б.к.т. бу шякилдя олур:

    ∂f ⁄ ∂t+ υх ∂f ⁄ ∂х+(F/m) ∂f ⁄∂υх= (∂f ⁄∂t)тог


    (м – молекулун кцтлясидир). Пайланма функсийасынын замандан асылы олараг дяйишмя сцряти ∂f/∂t хцсуси тюрямяси иля характеризя олунур; тянлийин сол тяряфиндя пайланма функсийасынын координата эюря хцсуси тюрямясиля мцтянасиб олан икинъи щядд фязада зярряъиклярин йердяйишмяси нятиъясиндя f-ин дяйишмясини нязяря алыр; цчцнъц щядд пайланма функсийасынын Ф хариъи гцввялярин тясири иля шяртлянян дяйишмясини тяйин едир. Тянлийин саь тяряфиндя дуран вя зярряъиклярин тоггушмасы щесабына пайланма функсийасынын дяйишмя сцрятини характеризя едян щядд f-дян вя зярряъикляр арасындакы гаршылыглы тясир гцввяляринин характериндян асылыдыр. Б.к.т. йалныз молекуллар арасындакы ъцт-ъцт тоггушмалары нязяря алыр. Бу тянлик о шярт дахилиндя доьрудур ки, молекулларын сярбяст гачыш йолунун узунлуьу тоггушманын баш вердийи областын хятти юлчцляриндян хейли бюйцк олсун. Она эюря дя Б.к.т. чох да сых олмайан газлара тятбиг олуна билир.