АСТЕНОСФEР (лат. астщеноспаера, йун. άδσενής – зяиф + σφατρα – кцря) – Йер мантийасынын литосферин алтында йеляшян аз бярклийя вя юзлцлцйя малик цст гаты. Илк дяфя 1914 илдя щипотетик олараг Америка эеофизики Ъ. Баррелл тяряфиндян айрылмышдыр. 1951 илдя Б. Гутенберг А.ин мювъудлуьуну сейсмоложи ъящятдян сцбут етмишдир. А.-ин таваны океан дибиндя тягр. 100 км, материклярин алтында ися тягр. 200 км дяринлийя уйьундур. Бурада изотермик градийент 1200– 1300°Ъ тяшкил едир. А.-ин галынлыьы тягр. 150–200 км-дир. Ашаьы сярщяди айдын сечилмир; тягр. 1500–1600°Ъ изотерминя уйьун эялир. А. Йер габыьында эедян ендоэен просеслярин (магматизм, метаморфизм) ясас мянбяйидир; литосфер блокларынын тектоник щярякятляриндя мцщцм рол ойнайыр. Ендоэен типли файдалы газынты йатаглары мящз А.-дян Йер габыьына дахил олан магмаларла ялагядардыр.
Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində) |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2007 |
| ISBN: | 978-9952-441-01-7 |
| Səhifələrin sayı: | 881 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2009 |
| ISBN: | 978-9952-441-02-4 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2010 |
| ISBN: | 978-9952-441-05-5 |
| Səhifələrin sayı: | 604 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2011 |
| ISBN: | 978-9952-441-07-9 |
| Səhifələrin sayı: | 604 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində) |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2012 |
| ISBN: | 978-9952-441-01-7 |
| Səhifələrin sayı: | 881 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2013 |
| ISBN: | 978-9952-441-03-1 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2014 |
| ISBN: | 978-9952-441-10-9 |
| Səhifələrin sayı: | 592 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili | 2015 |
| ISBN: | 978-9952-441-11-6 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
АСТЕНОСФEР (лат. астщеноспаера, йун. άδσενής – зяиф + σφατρα – кцря) – Йер мантийасынын литосферин алтында йеляшян аз бярклийя вя юзлцлцйя малик цст гаты. Илк дяфя 1914 илдя щипотетик олараг Америка эеофизики Ъ. Баррелл тяряфиндян айрылмышдыр. 1951 илдя Б. Гутенберг А.ин мювъудлуьуну сейсмоложи ъящятдян сцбут етмишдир. А.-ин таваны океан дибиндя тягр. 100 км, материклярин алтында ися тягр. 200 км дяринлийя уйьундур. Бурада изотермик градийент 1200– 1300°Ъ тяшкил едир. А.-ин галынлыьы тягр. 150–200 км-дир. Ашаьы сярщяди айдын сечилмир; тягр. 1500–1600°Ъ изотерминя уйьун эялир. А. Йер габыьында эедян ендоэен просеслярин (магматизм, метаморфизм) ясас мянбяйидир; литосфер блокларынын тектоник щярякятляриндя мцщцм рол ойнайыр. Ендоэен типли файдалы газынты йатаглары мящз А.-дян Йер габыьына дахил олан магмаларла ялагядардыр.
АСТЕНОСФEР (лат. астщеноспаера, йун. άδσενής – зяиф + σφατρα – кцря) – Йер мантийасынын литосферин алтында йеляшян аз бярклийя вя юзлцлцйя малик цст гаты. Илк дяфя 1914 илдя щипотетик олараг Америка эеофизики Ъ. Баррелл тяряфиндян айрылмышдыр. 1951 илдя Б. Гутенберг А.ин мювъудлуьуну сейсмоложи ъящятдян сцбут етмишдир. А.-ин таваны океан дибиндя тягр. 100 км, материклярин алтында ися тягр. 200 км дяринлийя уйьундур. Бурада изотермик градийент 1200– 1300°Ъ тяшкил едир. А.-ин галынлыьы тягр. 150–200 км-дир. Ашаьы сярщяди айдын сечилмир; тягр. 1500–1600°Ъ изотерминя уйьун эялир. А. Йер габыьында эедян ендоэен просеслярин (магматизм, метаморфизм) ясас мянбяйидир; литосфер блокларынын тектоник щярякятляриндя мцщцм рол ойнайыр. Ендоэен типли файдалы газынты йатаглары мящз А.-дян Йер габыьына дахил олан магмаларла ялагядардыр.
