Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
IV CİLD (BƏZİRXANA - BİNNƏTOVA)
    BORİDLƏR

    БОРИДЛЯР – борун металларла бирляшмяляри. Дюври системин Ы–ВЫЫЫ групларынын бир чох елементляринин вя Ал-ун боридляри мялумдур. Синтез шяраитиндян асылы олараг, ейни бир метал тяркиби мцхтялиф Б. (мяс., хром цчцн Ър4Б, Ър2Б, Ър5Б3, ЪрБ, Ър3Б4, ЪрБ2 мялумдур) ямяля эятирир. Металла зянэин кичикмолекуллу Б., ясасян, металын кристаллик гурулушуну, борла зянэин ян йцксякмолекуллу Б. борун гурулушуну сахлайыр. Борун мигдарынын артмасы иля бярклик, яримя темп-ру, истилик- вя електриккечириъилийи йцксялир, кимйяви давамлылыг артыр. Б.-ин яксяриййяти су (Бе вя Мэ боридляриндян башга) ЩЪл, ЩФ вя карбон туршуларынын тясириня гаршы давамлыдыр, ЩНО3 вя Щ2СО4-ля гыздырылдыгда парчаланыр, ТаБ2 щятта гайнар чар араьы иля дя гаршылыглы тясирдя олмур. +1 вя +2 оксидляшмя дяряъяли металларын боридляри йарымкечириъилярдир. Зр, Щф, W Б.-ри ян чятинярийян бирляшмялярдир (ЩфБ2 цчцн тяр. 3380°Ъ). ЫВ груп металлары Б.-инин електриккечириъилийи мцвафиг металларынкындан хейли чохдур. Б. металларын Б-ла гыздырыб битишдирилмясиндян, метал оксидляринин Б вя Ъ гарышыьы иля редуксийасындан, борат яринтиляринин електролизиндян алыныр. Б. щярарятядавамлы яринтилярин, йцксяктемпературлу вя одадавамлы материалларын компоненти (мяс., Мо2Б5, ТиБ2, ЪрБ2, ЗнБ2, ЩфБ2), инструментал (Мо2Б5, ЗрБ2) вя абразив материаллар (АлБ12), йейилмяйя давамлы юртцкляр (ЪрБ2), термоион шцаландырыъылары (надир торпаг елементлярин щексаборидляри), йцксяктемпературлу йарымкечириъиляр (ЪаБ6), даими магнитляр (Нб2Фе14Б), нцвя реакторларынын удуъу материалы (ЗрБ2, ЪаБ2) кими, цзви синтездя (Ни2Б, АлБ12), борщидроэенляр (МэБ2) алынмасы цчцн катализатор гисминдя истифадя едилир вя с.
    Яд.: Самсонов Г. В., Серебрякова Т. И., Неронов В. А. Бориды. М.,1975; Materials science of carbides, nitrides and borides. Boston, 1999.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
BƏZİRXANA – BİNNƏTOVA
    BORİDLƏR

    БОРИДЛЯР – борун металларла бирляшмяляри. Дюври системин Ы–ВЫЫЫ групларынын бир чох елементляринин вя Ал-ун боридляри мялумдур. Синтез шяраитиндян асылы олараг, ейни бир метал тяркиби мцхтялиф Б. (мяс., хром цчцн Ър4Б, Ър2Б, Ър5Б3, ЪрБ, Ър3Б4, ЪрБ2 мялумдур) ямяля эятирир. Металла зянэин кичикмолекуллу Б., ясасян, металын кристаллик гурулушуну, борла зянэин ян йцксякмолекуллу Б. борун гурулушуну сахлайыр. Борун мигдарынын артмасы иля бярклик, яримя темп-ру, истилик- вя електриккечириъилийи йцксялир, кимйяви давамлылыг артыр. Б.-ин яксяриййяти су (Бе вя Мэ боридляриндян башга) ЩЪл, ЩФ вя карбон туршуларынын тясириня гаршы давамлыдыр, ЩНО3 вя Щ2СО4-ля гыздырылдыгда парчаланыр, ТаБ2 щятта гайнар чар араьы иля дя гаршылыглы тясирдя олмур. +1 вя +2 оксидляшмя дяряъяли металларын боридляри йарымкечириъилярдир. Зр, Щф, W Б.-ри ян чятинярийян бирляшмялярдир (ЩфБ2 цчцн тяр. 3380°Ъ). ЫВ груп металлары Б.-инин електриккечириъилийи мцвафиг металларынкындан хейли чохдур. Б. металларын Б-ла гыздырыб битишдирилмясиндян, метал оксидляринин Б вя Ъ гарышыьы иля редуксийасындан, борат яринтиляринин електролизиндян алыныр. Б. щярарятядавамлы яринтилярин, йцксяктемпературлу вя одадавамлы материалларын компоненти (мяс., Мо2Б5, ТиБ2, ЪрБ2, ЗнБ2, ЩфБ2), инструментал (Мо2Б5, ЗрБ2) вя абразив материаллар (АлБ12), йейилмяйя давамлы юртцкляр (ЪрБ2), термоион шцаландырыъылары (надир торпаг елементлярин щексаборидляри), йцксяктемпературлу йарымкечириъиляр (ЪаБ6), даими магнитляр (Нб2Фе14Б), нцвя реакторларынын удуъу материалы (ЗрБ2, ЪаБ2) кими, цзви синтездя (Ни2Б, АлБ12), борщидроэенляр (МэБ2) алынмасы цчцн катализатор гисминдя истифадя едилир вя с.
    Яд.: Самсонов Г. В., Серебрякова Т. И., Неронов В. А. Бориды. М.,1975; Materials science of carbides, nitrides and borides. Boston, 1999.

    BORİDLƏR

    БОРИДЛЯР – борун металларла бирляшмяляри. Дюври системин Ы–ВЫЫЫ групларынын бир чох елементляринин вя Ал-ун боридляри мялумдур. Синтез шяраитиндян асылы олараг, ейни бир метал тяркиби мцхтялиф Б. (мяс., хром цчцн Ър4Б, Ър2Б, Ър5Б3, ЪрБ, Ър3Б4, ЪрБ2 мялумдур) ямяля эятирир. Металла зянэин кичикмолекуллу Б., ясасян, металын кристаллик гурулушуну, борла зянэин ян йцксякмолекуллу Б. борун гурулушуну сахлайыр. Борун мигдарынын артмасы иля бярклик, яримя темп-ру, истилик- вя електриккечириъилийи йцксялир, кимйяви давамлылыг артыр. Б.-ин яксяриййяти су (Бе вя Мэ боридляриндян башга) ЩЪл, ЩФ вя карбон туршуларынын тясириня гаршы давамлыдыр, ЩНО3 вя Щ2СО4-ля гыздырылдыгда парчаланыр, ТаБ2 щятта гайнар чар араьы иля дя гаршылыглы тясирдя олмур. +1 вя +2 оксидляшмя дяряъяли металларын боридляри йарымкечириъилярдир. Зр, Щф, W Б.-ри ян чятинярийян бирляшмялярдир (ЩфБ2 цчцн тяр. 3380°Ъ). ЫВ груп металлары Б.-инин електриккечириъилийи мцвафиг металларынкындан хейли чохдур. Б. металларын Б-ла гыздырыб битишдирилмясиндян, метал оксидляринин Б вя Ъ гарышыьы иля редуксийасындан, борат яринтиляринин електролизиндян алыныр. Б. щярарятядавамлы яринтилярин, йцксяктемпературлу вя одадавамлы материалларын компоненти (мяс., Мо2Б5, ТиБ2, ЪрБ2, ЗнБ2, ЩфБ2), инструментал (Мо2Б5, ЗрБ2) вя абразив материаллар (АлБ12), йейилмяйя давамлы юртцкляр (ЪрБ2), термоион шцаландырыъылары (надир торпаг елементлярин щексаборидляри), йцксяктемпературлу йарымкечириъиляр (ЪаБ6), даими магнитляр (Нб2Фе14Б), нцвя реакторларынын удуъу материалы (ЗрБ2, ЪаБ2) кими, цзви синтездя (Ни2Б, АлБ12), борщидроэенляр (МэБ2) алынмасы цчцн катализатор гисминдя истифадя едилир вя с.
    Яд.: Самсонов Г. В., Серебрякова Т. И., Неронов В. А. Бориды. М.,1975; Materials science of carbides, nitrides and borides. Boston, 1999.