Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
I CİLD (A, a - ALLAHVERDİYEV Süleyman)
    AĞ CIRTDANLAR

    AĞ CIRTDANЛАР – улдуз тякамцлцнцн сон мярщялясиндя юлчцляри планетлярля мцгайися едиля билян вя еффектив темп-ру чох бюйцк олан улдузлар. А.ъ.-ын кцтляси Эцняшин кцтляси (М) тяртибиндядир, радиуслары ися Эцняшин радиусундан тяхминян 100 дяфя кичикдир. А.ъ. маддясинин орта сыхлыьы тягр. 108–109 кг/м3-дир. А.ъ.-ын сайы бцтцн Галактика улдузларынын бир нечя фаизини тяшкил едир. Онларын чоху гоша улдузлар системиня дахилдир. А.ъ.-а аид едилмиш илк улдуз 1862 илдя Америка астроному А.Кларкын кяшф етдийи Сириус Б (Сириусун пейки) улдузу олмушдур. 1910-ъу иллярдя А.ъ. хцсуси улдузлар синфи кими айрылмышдыр; ады илк тямсилчиляринин рянэиня уйьун мцяййян едилмишдир.
         А.ъ. башланьыъ кцтляси 8М-дан аз олан ади улдузлардан, онларда истилик-нцвя йанаъаьынын тцкянмясиндян сонракы тякамцлцн сонунъу мярщялясиндя йараныр. Бу мярщялядя улдуз, гырмызы нящянэ вя планетар думанлыг мярщялялярини кечмякля юзцнцн хариъи гатларыны кянара атыр вя чох йцксяк темп-ра малик нцвясини чылпаглашдырыр. Улдузун нцвяси тядриъян сойуйараг А.ъ. щалына кечир вя нцвясиндя топланмыш истилик енержисинин щесабына узун мцддят ишыг сачмагда давам едир. Вахт кечдикъя А.ъ.-ын ишыглыьы азалыр. Тядгиг едилмиш А.ъ. сятщинин истилийи 5·103К-дян 105К-дяк темп-р интервалындадыр. А.ъ.-ын тяхминян 3%-дя спектр шцаларынын чох эцълц полйарлашмасы вя йа спектрал хятлярин Зейеман парчаланмасы мцшащидя олунур; бу факт щямин улдузларда магнит индуксийасы 3·105 Тл ъиварында олан магнит сащяляринин мювъуд олдуьуну эюстярир.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
A, a – ALLAHVERDİYEV Süleyman
    AĞ CIRTDANLAR

    AĞ CIRTDANЛАР – улдуз тякамцлцнцн сон мярщялясиндя юлчцляри планетлярля мцгайися едиля билян вя еффектив темп-ру чох бюйцк олан улдузлар. А.ъ.-ын кцтляси Эцняшин кцтляси (М) тяртибиндядир, радиуслары ися Эцняшин радиусундан тяхминян 100 дяфя кичикдир. А.ъ. маддясинин орта сыхлыьы тягр. 108–109 кг/м3-дир. А.ъ.-ын сайы бцтцн Галактика улдузларынын бир нечя фаизини тяшкил едир. Онларын чоху гоша улдузлар системиня дахилдир. А.ъ.-а аид едилмиш илк улдуз 1862 илдя Америка астроному А.Кларкын кяшф етдийи Сириус Б (Сириусун пейки) улдузу олмушдур. 1910-ъу иллярдя А.ъ. хцсуси улдузлар синфи кими айрылмышдыр; ады илк тямсилчиляринин рянэиня уйьун мцяййян едилмишдир.
         А.ъ. башланьыъ кцтляси 8М-дан аз олан ади улдузлардан, онларда истилик-нцвя йанаъаьынын тцкянмясиндян сонракы тякамцлцн сонунъу мярщялясиндя йараныр. Бу мярщялядя улдуз, гырмызы нящянэ вя планетар думанлыг мярщялялярини кечмякля юзцнцн хариъи гатларыны кянара атыр вя чох йцксяк темп-ра малик нцвясини чылпаглашдырыр. Улдузун нцвяси тядриъян сойуйараг А.ъ. щалына кечир вя нцвясиндя топланмыш истилик енержисинин щесабына узун мцддят ишыг сачмагда давам едир. Вахт кечдикъя А.ъ.-ын ишыглыьы азалыр. Тядгиг едилмиш А.ъ. сятщинин истилийи 5·103К-дян 105К-дяк темп-р интервалындадыр. А.ъ.-ын тяхминян 3%-дя спектр шцаларынын чох эцълц полйарлашмасы вя йа спектрал хятлярин Зейеман парчаланмасы мцшащидя олунур; бу факт щямин улдузларда магнит индуксийасы 3·105 Тл ъиварында олан магнит сащяляринин мювъуд олдуьуну эюстярир.

    AĞ CIRTDANLAR

    AĞ CIRTDANЛАР – улдуз тякамцлцнцн сон мярщялясиндя юлчцляри планетлярля мцгайися едиля билян вя еффектив темп-ру чох бюйцк олан улдузлар. А.ъ.-ын кцтляси Эцняшин кцтляси (М) тяртибиндядир, радиуслары ися Эцняшин радиусундан тяхминян 100 дяфя кичикдир. А.ъ. маддясинин орта сыхлыьы тягр. 108–109 кг/м3-дир. А.ъ.-ын сайы бцтцн Галактика улдузларынын бир нечя фаизини тяшкил едир. Онларын чоху гоша улдузлар системиня дахилдир. А.ъ.-а аид едилмиш илк улдуз 1862 илдя Америка астроному А.Кларкын кяшф етдийи Сириус Б (Сириусун пейки) улдузу олмушдур. 1910-ъу иллярдя А.ъ. хцсуси улдузлар синфи кими айрылмышдыр; ады илк тямсилчиляринин рянэиня уйьун мцяййян едилмишдир.
         А.ъ. башланьыъ кцтляси 8М-дан аз олан ади улдузлардан, онларда истилик-нцвя йанаъаьынын тцкянмясиндян сонракы тякамцлцн сонунъу мярщялясиндя йараныр. Бу мярщялядя улдуз, гырмызы нящянэ вя планетар думанлыг мярщялялярини кечмякля юзцнцн хариъи гатларыны кянара атыр вя чох йцксяк темп-ра малик нцвясини чылпаглашдырыр. Улдузун нцвяси тядриъян сойуйараг А.ъ. щалына кечир вя нцвясиндя топланмыш истилик енержисинин щесабына узун мцддят ишыг сачмагда давам едир. Вахт кечдикъя А.ъ.-ын ишыглыьы азалыр. Тядгиг едилмиш А.ъ. сятщинин истилийи 5·103К-дян 105К-дяк темп-р интервалындадыр. А.ъ.-ын тяхминян 3%-дя спектр шцаларынын чох эцълц полйарлашмасы вя йа спектрал хятлярин Зейеман парчаланмасы мцшащидя олунур; бу факт щямин улдузларда магнит индуксийасы 3·105 Тл ъиварында олан магнит сащяляринин мювъуд олдуьуну эюстярир.