AĞ CIRTDANЛАР – улдуз тякамцлцнцн сон мярщялясиндя юлчцляри планетлярля мцгайися едиля билян вя еффектив темп-ру чох бюйцк олан улдузлар. А.ъ.-ын кцтляси Эцняшин кцтляси (М☉) тяртибиндядир, радиуслары ися Эцняшин радиусундан тяхминян 100 дяфя кичикдир. А.ъ. маддясинин орта сыхлыьы тягр. 108–109 кг/м3-дир. А.ъ.-ын сайы бцтцн Галактика улдузларынын бир нечя фаизини тяшкил едир. Онларын чоху гоша улдузлар системиня дахилдир. А.ъ.-а аид едилмиш илк улдуз 1862 илдя Америка астроному А.Кларкын кяшф етдийи Сириус Б (Сириусун пейки) улдузу олмушдур. 1910-ъу иллярдя А.ъ. хцсуси улдузлар синфи кими айрылмышдыр; ады илк тямсилчиляринин рянэиня уйьун мцяййян едилмишдир.
А.ъ. башланьыъ кцтляси 8М☉-дан аз олан ади улдузлардан, онларда истилик-нцвя йанаъаьынын тцкянмясиндян сонракы тякамцлцн сонунъу мярщялясиндя йараныр. Бу мярщялядя улдуз, гырмызы нящянэ вя планетар думанлыг мярщялялярини кечмякля юзцнцн хариъи гатларыны кянара атыр вя чох йцксяк темп-ра малик нцвясини чылпаглашдырыр. Улдузун нцвяси тядриъян сойуйараг А.ъ. щалына кечир вя нцвясиндя топланмыш истилик енержисинин щесабына узун мцддят ишыг сачмагда давам едир. Вахт кечдикъя А.ъ.-ын ишыглыьы азалыр. Тядгиг едилмиш А.ъ. сятщинин истилийи 5·103К-дян 105К-дяк темп-р интервалындадыр. А.ъ.-ын тяхминян 3%-дя спектр шцаларынын чох эцълц полйарлашмасы вя йа спектрал хятлярин Зейеман парчаланмасы мцшащидя олунур; бу факт щямин улдузларда магнит индуксийасы 3·105 Тл ъиварында олан магнит сащяляринин мювъуд олдуьуну эюстярир.
Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində) |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2007 |
| ISBN: | 978-9952-441-01-7 |
| Səhifələrin sayı: | 881 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2009 |
| ISBN: | 978-9952-441-02-4 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2010 |
| ISBN: | 978-9952-441-05-5 |
| Səhifələrin sayı: | 604 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2011 |
| ISBN: | 978-9952-441-07-9 |
| Səhifələrin sayı: | 604 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində) |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2012 |
| ISBN: | 978-9952-441-01-7 |
| Səhifələrin sayı: | 881 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2013 |
| ISBN: | 978-9952-441-03-1 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2014 |
| ISBN: | 978-9952-441-10-9 |
| Səhifələrin sayı: | 592 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili | 2015 |
| ISBN: | 978-9952-441-11-6 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
AĞ CIRTDANЛАР – улдуз тякамцлцнцн сон мярщялясиндя юлчцляри планетлярля мцгайися едиля билян вя еффектив темп-ру чох бюйцк олан улдузлар. А.ъ.-ын кцтляси Эцняшин кцтляси (М☉) тяртибиндядир, радиуслары ися Эцняшин радиусундан тяхминян 100 дяфя кичикдир. А.ъ. маддясинин орта сыхлыьы тягр. 108–109 кг/м3-дир. А.ъ.-ын сайы бцтцн Галактика улдузларынын бир нечя фаизини тяшкил едир. Онларын чоху гоша улдузлар системиня дахилдир. А.ъ.-а аид едилмиш илк улдуз 1862 илдя Америка астроному А.Кларкын кяшф етдийи Сириус Б (Сириусун пейки) улдузу олмушдур. 1910-ъу иллярдя А.ъ. хцсуси улдузлар синфи кими айрылмышдыр; ады илк тямсилчиляринин рянэиня уйьун мцяййян едилмишдир.
А.ъ. башланьыъ кцтляси 8М☉-дан аз олан ади улдузлардан, онларда истилик-нцвя йанаъаьынын тцкянмясиндян сонракы тякамцлцн сонунъу мярщялясиндя йараныр. Бу мярщялядя улдуз, гырмызы нящянэ вя планетар думанлыг мярщялялярини кечмякля юзцнцн хариъи гатларыны кянара атыр вя чох йцксяк темп-ра малик нцвясини чылпаглашдырыр. Улдузун нцвяси тядриъян сойуйараг А.ъ. щалына кечир вя нцвясиндя топланмыш истилик енержисинин щесабына узун мцддят ишыг сачмагда давам едир. Вахт кечдикъя А.ъ.-ын ишыглыьы азалыр. Тядгиг едилмиш А.ъ. сятщинин истилийи 5·103К-дян 105К-дяк темп-р интервалындадыр. А.ъ.-ын тяхминян 3%-дя спектр шцаларынын чох эцълц полйарлашмасы вя йа спектрал хятлярин Зейеман парчаланмасы мцшащидя олунур; бу факт щямин улдузларда магнит индуксийасы 3·105 Тл ъиварында олан магнит сащяляринин мювъуд олдуьуну эюстярир.
AĞ CIRTDANЛАР – улдуз тякамцлцнцн сон мярщялясиндя юлчцляри планетлярля мцгайися едиля билян вя еффектив темп-ру чох бюйцк олан улдузлар. А.ъ.-ын кцтляси Эцняшин кцтляси (М☉) тяртибиндядир, радиуслары ися Эцняшин радиусундан тяхминян 100 дяфя кичикдир. А.ъ. маддясинин орта сыхлыьы тягр. 108–109 кг/м3-дир. А.ъ.-ын сайы бцтцн Галактика улдузларынын бир нечя фаизини тяшкил едир. Онларын чоху гоша улдузлар системиня дахилдир. А.ъ.-а аид едилмиш илк улдуз 1862 илдя Америка астроному А.Кларкын кяшф етдийи Сириус Б (Сириусун пейки) улдузу олмушдур. 1910-ъу иллярдя А.ъ. хцсуси улдузлар синфи кими айрылмышдыр; ады илк тямсилчиляринин рянэиня уйьун мцяййян едилмишдир.
А.ъ. башланьыъ кцтляси 8М☉-дан аз олан ади улдузлардан, онларда истилик-нцвя йанаъаьынын тцкянмясиндян сонракы тякамцлцн сонунъу мярщялясиндя йараныр. Бу мярщялядя улдуз, гырмызы нящянэ вя планетар думанлыг мярщялялярини кечмякля юзцнцн хариъи гатларыны кянара атыр вя чох йцксяк темп-ра малик нцвясини чылпаглашдырыр. Улдузун нцвяси тядриъян сойуйараг А.ъ. щалына кечир вя нцвясиндя топланмыш истилик енержисинин щесабына узун мцддят ишыг сачмагда давам едир. Вахт кечдикъя А.ъ.-ын ишыглыьы азалыр. Тядгиг едилмиш А.ъ. сятщинин истилийи 5·103К-дян 105К-дяк темп-р интервалындадыр. А.ъ.-ын тяхминян 3%-дя спектр шцаларынын чох эцълц полйарлашмасы вя йа спектрал хятлярин Зейеман парчаланмасы мцшащидя олунур; бу факт щямин улдузларда магнит индуксийасы 3·105 Тл ъиварында олан магнит сащяляринин мювъуд олдуьуну эюстярир.
