BOTANИKИ COЬRAFИYA, fitocoьrafiya, bitki coьrafiyasы – bitki vя bitki qruplarыnыn yayыlma qanunauyьunluqlarыnы, elяcя dя bitki alяmi mцxtяlifliklяrinin Yer kцrяsindя paylanmasыnы юyrяnяn botanika bюlmяsi; B.c. biol. obyektlяri, hяm biol. (tipoloji, mцqayisяli, ekoloji, tarixi), hяm dя coьrafi (kartoqrafiya, юlkяшцnaslыq, rayonlaшdыrma) metodlardan istifadя eдяряк populyasiya-nюv (populyasiyalar, nюvlяr, yarыmnюvlяr, cinslяr, fяsilяlяr vя daha ali taksonomik dяrяcяlяr), senotik (bitki qruplarы vя ya fitosenozлар) vя biotik (mяhяlli vя ya daha bюyцk юlчцдя bitkilik, florа komplekslяri tяшkil sяviyyяlяrindя tяdqiq edir. B.c.-нын meydana gяlmяsi e.я. 4 яsrin sonlarыna tяsadцf edir (Feofrastыn “Bit- kilяr haqqыnda tяdqiqatlar” adlы 4-cц ki- tabы). Mцstяqil elm kimi 18 яsrin sonu – 19 яsrin яvvяllяrindя formalaшmышdыr. Alman botaniki K.L.Vildenov, onun tяlяbяsi A.Humbolдt, Иsveчrя botaniki O.Dekandol vя danimarkalы alim Y.Skou – Б.ъ.-нын banilяridir. B.c.-йа dair faktiki materiallarыn toplanmasы bir чox gюrkяmli botaniklяrin ekspedisiya tяdqiqatlarы ilя baьlыdыr. 19 яsrdя ingilis bioloqu E.Forbs, botaniklяr D.D. Huker, A. De- kandol, A. Qrizebax, A. Enqler, 20 яsrdя ingilis botaniki D.Villis vя amerikalы
bioloq L. Kruaza B.c. nяzяriyyяsini xeyli zяnginlяшdirmiшlяr. Mцasir B.c. areal haqqыnda (bitkilяrin xorologiyasы); bitkilяrin hяyati formalarы vя onlarыn Yer kцrяsindя paylanmasы gцnяш enerjisinin mяnimsяnilmяsindя, цzvi maddяlяrin яmяlяgяlmяsindя, oksigenin, karbonun vя bцtюvlцkdя Yer kцrяsindя bir чox digяr hяyati яhяmiyyяtли birlяшmяlяrin mцxtяlif яrazilяrdя vя mцxtяlif landшaftlarda dюvranыnda, biomlarыn цmumi mяhsuldarlыьыnda bitkilяrin rolu (bitkilяrin ekoloji coьrafiyasы); yaшayыш mцhitinin mцxtяlifliyi шяraitindя bitkilяrin mяskunlaшmasы (bitkilяrin dinamik coьrafiyasы); bitki alяminin Yer kцrяsindя paylanmasыnы mцяyyяn edяn zonallыq, sektorluq, hцndцrlцk qurшaqlarы vя s. kimi qlobal qanunauyьunluqlar (bitki юrtцyцnцn coьrafiyasы); bitki qrupлашмаlarыnыn mцxtяlifliyini шяrtlяndirяn coьrafi qanunauyьunluqlar, o cцmlяdяn bitkilik tiplяri (bitki coьrafiyasы); floralar; Yer kцrяsinin bitki юrtцyцnцn coьrafi xцsusiyyяtlяrinin vaxt baxыmыndan dяyiшmя qanunauyьunluqlarы, bitkilяrin цmumi tяkamцl prosesindя nюvцn filogenezi ilя sыx baьlы olan filosenogenez vя florogenez proseslяri haqqыnda (floro- genetika) tяlimlяrи ящатя едир. Yer kцrяsindя bitki mцxtяlifliyinin qeyri-bяrabяr paylanmasы vя bununla baьlы biotanы tяшkil edяn mikroorqanizmlяr, gюbяlяklяr vя heyvanlar kimi bцtцn digяr mцxtяlifliklяrin qeyri-bяrabяrliyi; bitki mцxtяlifliyinin mяkan vя zaman baxыmыndan dinamikasыnыn onlarыn yaшadыqlarы mцhitdяki dяyiшikliklяrlя sыx яlaqяsi; bitkilяrin (hяmчinin bцtцn canlы orqanizmlяrin) tяkamцlц, biotik sяviyyяdя чox hallarda coьrafi amillяrlя mцяyyяn edilяn proseslяrin чoxsяviyyяli xarakteri – B.c.-нын яsas postulatlarыdыr. B.c. bitki biomцxtяlifliyi mцhafizяsinin praktiki tяшkili, tяbii qorunan яrazilяrin beynяlxalq sisteminin yaradыlmasы цчцn dяyяrli mяlumatlar verir. B.c.-нын mцxtяlif istiqamяtlяrin rolu da bitki introduksiyasы tяcrцbяsi, torpaq sahяlяrini qiymяtlяndirmя kadastrы vя torpaqдан istifadяnin planlaшdыrыlmasы, юlkя vя qitяlяrin hissя-hissя kompleks rayonlaшdыrыlmasы цчцn олдугъа ваъибдир. Йалныз Yer kцrяsiнин, yaхуд onun ayrы-ayrы regionlarыnыn bitki coьrafiyasыnы юyrяnяn biлик sahяsi kimi “Б.ъ.” термини daha dar мянада баша дцшцлцр. Bu halda bяzi alimlяr (xцsusilя яcnяbi) “B.c.” terminini “geobotanika” terminiнин sinonиmи сайыр, digяrlяri onu geobotanikaya qarшы qoyaraq B.c.-ны Yer kцrяsinin bitki юrtцyцnцn (zonallыq, hцndцrlцk qurшaqlarы) цmumi qanunauyьunluqlarына даир elм щесаб едирляр.
Яd.: Толмачов А.И. Введение в географию растений. Л., 1974; Good R. The geography of the flowering plants. 4th ed. L., 1974.