AЬ CИYЯR ИLTИHABI, sяtяlcяm, pnevmoniya – aь ciyяrin tez-tez tяsadцf edilяn xяstяliyi. Gediшinя gюrя kяskin vя xroniki, klinik vя morfoloji яlamяtlяrinя gюrя krupoz (pay, fibrinoz), оcaqlы (paycыq, bronxopnevmoniya), interstisial, qarышыq, aьыrlыq dяrяcяsinя gюrя hяddяn artыq aьыr, aьыr, orta aьыr, yцngцl вя абортив A.c.i. olur. Krupoz pnevmoniya aь ciyяrin kяskin iltihabi xяstяliyidir. Яksяr hallarda soyuqlamadan sonra pnevmokokklar tюrяdir. Хяstяliyin яmяlя gяlmяsindя digяr mikroorqanizmlяrin, xцsusilя stafilokokklarыn, enterokokklarыn, baьыrsaq чюplяrinin vя s. rolu да ola bilяr. Krupoz pnevmoniyada aь ciyяrin bir, bяzяn dя bir neчя payыnda patoloji dяyiшiklik olur. Xяstяlik birdяn-birя bяdяn temp-runun 39–40°C-йя qяdяr yцksяlmяsi, цшцtmя, titrяtmя яlamяtlяri ilя baшlayыr. Bяzяn plevranыn diafraqma hissяsi iltihaba qoшulur vя bu vaxt aьrы qarnыn yuxarы nahiyяlяrindя mцшahidя edilir. Xяstяlik baшlayandan bir neчя gцn sonra юskцrяklя xaric olan bяlьяm yapышqanlы olдуьундан чяtin ifraz едилир. Еritrositlяrин qяhvяyi-qыrmыzы (“paslы”) рянэ вердийи бяльямин ifrazы 6–7 gцn, бяzi hallarda isя iki hяftяyя qяdяr davam edir. Krupoz pnevmоniyada xяstяnin цmumi halы aьыr olur, bяzяn sayыqlama, hallyusinasiyalar baш verir. Qыzdыrma ilя яlaqяdar yanaqlarы, xцsusяn iltihab olan tяrяf qыzarыr, hiperemiyalы olur, burun pяrlяri qabarыr, titrяyir, бязян dodaqlarda vя burunda uчuqlar яmяlя gяlir, тяnяffцs sяthi олур, гanda neytrofil leykositoz, eozinofiliya, limfopeniya qeyd edilir. Aьыr hallarda anezinofiliya mцшahidя olunur. Eritrositlяrin чюkmя sцrяti 30 mm/saat-dan artыq olur. Sidikdя zцlal, eritrositlяr, bяzяn urobilin tapыlыr. Krupoz pnevmoniyaда tяnяffцs vя цrяk-damar чatышmazlыьы nяticяsindя юlцm baш verя биляр. Xяstяlik para- vя metаpnevmonik plevrit, aь ciyяr absesi, plevranыn empiemasы, infeksion-toksiki шok ilя aьыrlaшa bilяr.
   Ocaqlы pnevmоniyada iltihab prosesi bronxlardan baшlayыb alveollara keчir. Buna gюrя dя bяzяn bronxopnevmoniya da adlanыr. Ocaqlы pnevmoniyanы stafiokokklar, streptokokklar, Fridlender чюplяri vя s. tюrяdir. Qыzыlca, gюyюskцrяk, qarыn yatalaьы vя s. infeksion xяstяliklяr, elяcя dя bяzi viruslar ocaqlы pnevmоniyaya sяbяb ola bilяr. Soyuqdяymя, yorьunluq vя s. xяstяliyin baш vermяsinя шяrait yaradыr. Xяstяlik яksяrяn kяskinyцksяk temp-r, цшцtmя, titrяmя ilя baшlayыr. Axшamlar temp-r 38°C-йя, bяzяn 39°C, чox az hallarda 40°C-йя qяdяr qalxыr. Yцksяk temp-r 3 gцndяn 10 gцnя kimi, bяzяn isя daha uzun mцddяt davam edir. Yцksяk temp-rla yanaшы xяstяlяrdя цmumi zяiflik, baшaьrыsы, dюш qяfяsindя vя kцrяklяrin altыnda aьrы, quru vя ya bяlьяmli юskцrяk olur. Xяstяlяrдя sakit halda tяngnяfяslik, tяk-tяk hallarda qanhayxыrma мцшащидя едилир. Bitiшmiш pnevmoniya ocaьы bюyцk sahяni tutduqda sianoz яmяlя gяlir vя tяngnяfяslik artыr. Xяstяlяrin bяzisindя dяridя solьunluq, akrosianoz, yanaqda hiperemiya vя dodaqlarda uчuqlar, дюш qяfяsinin yan tяrяfindя aьrы вя хяstяliyin baшlanьыc dюvrцndя, бяzяn дя 3–4-cц gцnц юskцrяk (selikli vя ya selikli-irinli bяlьяmля) olur. Ocaqlы pnevmoniya zamanы яksяr xяstяlяrdя qanda leykositlяrin sayы normalдыr. Xяstяlяrin тягр. 25%-индя leykositoz, бяzilяrинdя isя leykopeniya mцшahidя edilir. Xяstяliyin kяskin dюvrцndя qanda albumin azalыr, qlobulin чoxalыr. Ocaqlы pnevmоniyanыn яn чox rast gяlиняn aьыrlaшmasы serozfibroz vя ya irinli plevritdir. Az hallarda tяnяffцs чatышmazlыьы, aь ciyяr юdemi, kяskin aь ciyяr цrяyi, aь ciyяr absesi vя qanqreni, plevranыn empiemasы qeyd edilir. Иnterstisial pnevmоniyada iltihab prosesi aь ciyяrin birlяшdirici ara toxumasыnda gedir. Bu forma A.c.i.-nыn digяr formalarыna nisbяtяn uzun sцrцr.
   M ц a l i c я s i: йцksяk hяrarяt vя aydыn nяzяrя чarpan intoksikasiya яlamяtlяri zamanы xяstя yataq rejimindя olmalы, чoxlu maye vя asan mяnimsяnilяn pяhriz xюrяklяri qяbul etmяlidir. Kompleks mцalicяdя antibakterial preparatlarыn (antibiotiklяr, sulfanilamidlяr vя s.) adekvat istifadяsi bюyцk яhяmiyyяt kяsb edir. Mцalicя kompleksindя iltihab яleyhinя olan preparatlardan aspirin vя kalsium-xlorid dя istifadя edilir. Xцsusilя pnevmoniyanыn saьalma mяrhяlяsindя bяlьяmgяtirici vя mukolitik дярманлар verilmяlidir. Bяdяn hяrarяti normallaшdыqdan sonra iltihabi ocaqlarыn yaxшы sorulmasы цчцn qыzышdыrыcы kompreslяr, kamfora vя s. istifadя edilir.
   P r o f i l a k t i k a s ы: orqanizmin цmumi qeyri-spesifik rezistentliyinin yцksяldilmяsi цчцn tяbii mюhkяmlяndirici vasitяlяrdяn geniш istifadя etmяk, idmanla mяшьul olmaq, yuxarы tяnяffцs yollarы xяstяliklяrini vaxtыnda mцalicя etdirmяk vя s.