Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
IV CİLD (BƏZİRXANA - BİNNƏTOVA)
    BÖHTAN

    БЮЩТАН – инсанын шяряф вя ляйагятини лякяляйян, йахуд онун ишэцзар нцфузуна хялял эятирян йалан мялуматларын гясдян йайылмасы.
       Б. щаггында щцгугун йаранма тарихи антик дюврлярдян башлайыр. Рома щцгугунда Б. даща цмуми “инъиклик” (инжуриа) анлайышынын тяркиб щиссяси олуб, хцсуси иdдиа щцгугу верирди. Рома щцгугунун ресепсийасы заманы яксяр юлкяляр тяряфиндян яхз олунан Б. анлайышы сонралар мцлки деликтин вя ъинайятин хцсуси нювц кими тякамцля уьрамышдыр.
       Мцасир мярщялядя инсан шяхсиййятинин, о ъцмлядян онун гейри-мадди дяйярляринин горунмасы щцгуги системин приоритет вязифясидир. Мцлки вя сийаси щцгуглар щаггында бейнялхалг пакт вя Инсан щцгуглары вя ясас азадлыгларынын мцдафияси щаггында Авропа конвенсийасы щяр кясин юз шяряф вя ляйагятиня, щямчинин нцфузуна гейри-гануни гясддян мцдафияолунма щцгугуну тясбит едир. Азярб. Респ.-нын Конститусийасына ясасян щяр кясин шяхси тохунулмазлыг, шяхси вя аиля щяйатынын сиррини сахламаг щцгугу вардыр. Ганунла нязярдя тутулан щаллардан башга, шяхси щяйата мцдахиля етмяк гадаьандыр (маддя 32). Диэяр шяхсин шяряф вя ляйагятини лякяляйян, йахуд нцфузуна хялял эятирян йалан мялуматларын гясдян йайылмасы шяхсиййят ялейщиня ъинайят сайылыр. Иътимаи ряйдя, йахуд айры-айры шяхслярин ряйиндя вятяндашын шяряф вя ляйагятиня хялял эятиря биляъяк (мяс., щцгуги, яхлаги, йахуд етик нормаларын позулмасы щаггында) мялуматлар лякяляйиъи мялуматлардыр. Щягигятя уйьун олмайан мялуматлар еля фактлар вя щадисяляр щаггында иддиалардыр ки, онлар реаллыгда иддиа едилдийи заманда баш вермямишдир. Йалан мялуматларын мятбуатда няшри, радио вя телевизийада транслйасийасы, Интернет шябякясиндя йайылмасы, хидмяти хасиййятнамялярдя, кцтляви чыхышларда, вязифяли шяхсляря цнванланмыш бяйанатларда якс олунмасы, истянилян, о ъцмлядян шифащи формада тякъя бир адама беля билдирилмяси Б. кими баша дцшцлцр. Б. щаггында ишляр хцсуси иттищам гайдасында ачылан ишлярдир, йяни йалныз зяряр чякмиш шяхсин истяйи иля ачылыр вя онун мцттящимля барышмасы щалында баьланыр. Б.-а эюря ъинайят мясулиййятиня нисбятян аз щалларда ъялб олунурлар. Б.- дан зяряр чякмиш вятяндашлар шяряф вя ляйагятляринин, ишэцзар нцфузларынын мцдафияси цчцн яксяр щалларда мцлки мцщакимя иърааты гайдасында мцраъият едирляр.
       Вятяндаш, яэяр онун шяряф вя ляйагятиня, йахуд ишэцзар нцфузуна хялял эятирян мялуматлары йайан шяхс щямин мялуматларын щягигилийини сцбут едя билмязся, онларын тякзиб олунмасы щаггында иддиа галдырмаг щцгугуна маликдир. Щаггында Б. мялуматлар йайылан вятяндаш тякзибля йанашы, щямин мялуматларын йайылмасы сябябиндян она дяймиш мадди вя мяняви зярярин юдянилмясини тяляб етмяк щцгугуна да маликдир. Бу гайдалар щцгуги шяхслярин ишэцзар нцфузларынын мцдафиясиня дя тятбиг едилир.
       Б. хариъи юлкялярин ганунвериъилийиндя дя щям мцлки деликт, щям дя (надир щалларда) ъинайятдир. Б. характерли мялуматларын шифащи, йахуд йазылы шякилдя йайылма формаларындан асылы олараг, Б.-а эюря диференсасийалы мясулиййят эениш тятбиг едилир (мяс., АФР-дя). Инэилис-американ щцгугунда мцлки деликт, бязи щалларда ися ъинайят кими гябул едилян Б. (дефаматион) сландер (шифащи Б.) вя либел (йазылы Б.) олараг ики йеря бюлцнцр. Азярб. Республикасы Ъинайят Мяъяллясинин 19-ъу фяслиндя (“Шяхсиййят азадлыьы вя ляйагяти ялейщиня олан ъинайятляр”) Б.-а аид маддя нязярдя тутулмушдур (147 маддя).

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
BƏZİRXANA – BİNNƏTOVA
    BÖHTAN

    БЮЩТАН – инсанын шяряф вя ляйагятини лякяляйян, йахуд онун ишэцзар нцфузуна хялял эятирян йалан мялуматларын гясдян йайылмасы.
       Б. щаггында щцгугун йаранма тарихи антик дюврлярдян башлайыр. Рома щцгугунда Б. даща цмуми “инъиклик” (инжуриа) анлайышынын тяркиб щиссяси олуб, хцсуси иdдиа щцгугу верирди. Рома щцгугунун ресепсийасы заманы яксяр юлкяляр тяряфиндян яхз олунан Б. анлайышы сонралар мцлки деликтин вя ъинайятин хцсуси нювц кими тякамцля уьрамышдыр.
       Мцасир мярщялядя инсан шяхсиййятинин, о ъцмлядян онун гейри-мадди дяйярляринин горунмасы щцгуги системин приоритет вязифясидир. Мцлки вя сийаси щцгуглар щаггында бейнялхалг пакт вя Инсан щцгуглары вя ясас азадлыгларынын мцдафияси щаггында Авропа конвенсийасы щяр кясин юз шяряф вя ляйагятиня, щямчинин нцфузуна гейри-гануни гясддян мцдафияолунма щцгугуну тясбит едир. Азярб. Респ.-нын Конститусийасына ясасян щяр кясин шяхси тохунулмазлыг, шяхси вя аиля щяйатынын сиррини сахламаг щцгугу вардыр. Ганунла нязярдя тутулан щаллардан башга, шяхси щяйата мцдахиля етмяк гадаьандыр (маддя 32). Диэяр шяхсин шяряф вя ляйагятини лякяляйян, йахуд нцфузуна хялял эятирян йалан мялуматларын гясдян йайылмасы шяхсиййят ялейщиня ъинайят сайылыр. Иътимаи ряйдя, йахуд айры-айры шяхслярин ряйиндя вятяндашын шяряф вя ляйагятиня хялял эятиря биляъяк (мяс., щцгуги, яхлаги, йахуд етик нормаларын позулмасы щаггында) мялуматлар лякяляйиъи мялуматлардыр. Щягигятя уйьун олмайан мялуматлар еля фактлар вя щадисяляр щаггында иддиалардыр ки, онлар реаллыгда иддиа едилдийи заманда баш вермямишдир. Йалан мялуматларын мятбуатда няшри, радио вя телевизийада транслйасийасы, Интернет шябякясиндя йайылмасы, хидмяти хасиййятнамялярдя, кцтляви чыхышларда, вязифяли шяхсляря цнванланмыш бяйанатларда якс олунмасы, истянилян, о ъцмлядян шифащи формада тякъя бир адама беля билдирилмяси Б. кими баша дцшцлцр. Б. щаггында ишляр хцсуси иттищам гайдасында ачылан ишлярдир, йяни йалныз зяряр чякмиш шяхсин истяйи иля ачылыр вя онун мцттящимля барышмасы щалында баьланыр. Б.-а эюря ъинайят мясулиййятиня нисбятян аз щалларда ъялб олунурлар. Б.- дан зяряр чякмиш вятяндашлар шяряф вя ляйагятляринин, ишэцзар нцфузларынын мцдафияси цчцн яксяр щалларда мцлки мцщакимя иърааты гайдасында мцраъият едирляр.
       Вятяндаш, яэяр онун шяряф вя ляйагятиня, йахуд ишэцзар нцфузуна хялял эятирян мялуматлары йайан шяхс щямин мялуматларын щягигилийини сцбут едя билмязся, онларын тякзиб олунмасы щаггында иддиа галдырмаг щцгугуна маликдир. Щаггында Б. мялуматлар йайылан вятяндаш тякзибля йанашы, щямин мялуматларын йайылмасы сябябиндян она дяймиш мадди вя мяняви зярярин юдянилмясини тяляб етмяк щцгугуна да маликдир. Бу гайдалар щцгуги шяхслярин ишэцзар нцфузларынын мцдафиясиня дя тятбиг едилир.
       Б. хариъи юлкялярин ганунвериъилийиндя дя щям мцлки деликт, щям дя (надир щалларда) ъинайятдир. Б. характерли мялуматларын шифащи, йахуд йазылы шякилдя йайылма формаларындан асылы олараг, Б.-а эюря диференсасийалы мясулиййят эениш тятбиг едилир (мяс., АФР-дя). Инэилис-американ щцгугунда мцлки деликт, бязи щалларда ися ъинайят кими гябул едилян Б. (дефаматион) сландер (шифащи Б.) вя либел (йазылы Б.) олараг ики йеря бюлцнцр. Азярб. Республикасы Ъинайят Мяъяллясинин 19-ъу фяслиндя (“Шяхсиййят азадлыьы вя ляйагяти ялейщиня олан ъинайятляр”) Б.-а аид маддя нязярдя тутулмушдур (147 маддя).

    BÖHTAN

    БЮЩТАН – инсанын шяряф вя ляйагятини лякяляйян, йахуд онун ишэцзар нцфузуна хялял эятирян йалан мялуматларын гясдян йайылмасы.
       Б. щаггында щцгугун йаранма тарихи антик дюврлярдян башлайыр. Рома щцгугунда Б. даща цмуми “инъиклик” (инжуриа) анлайышынын тяркиб щиссяси олуб, хцсуси иdдиа щцгугу верирди. Рома щцгугунун ресепсийасы заманы яксяр юлкяляр тяряфиндян яхз олунан Б. анлайышы сонралар мцлки деликтин вя ъинайятин хцсуси нювц кими тякамцля уьрамышдыр.
       Мцасир мярщялядя инсан шяхсиййятинин, о ъцмлядян онун гейри-мадди дяйярляринин горунмасы щцгуги системин приоритет вязифясидир. Мцлки вя сийаси щцгуглар щаггында бейнялхалг пакт вя Инсан щцгуглары вя ясас азадлыгларынын мцдафияси щаггында Авропа конвенсийасы щяр кясин юз шяряф вя ляйагятиня, щямчинин нцфузуна гейри-гануни гясддян мцдафияолунма щцгугуну тясбит едир. Азярб. Респ.-нын Конститусийасына ясасян щяр кясин шяхси тохунулмазлыг, шяхси вя аиля щяйатынын сиррини сахламаг щцгугу вардыр. Ганунла нязярдя тутулан щаллардан башга, шяхси щяйата мцдахиля етмяк гадаьандыр (маддя 32). Диэяр шяхсин шяряф вя ляйагятини лякяляйян, йахуд нцфузуна хялял эятирян йалан мялуматларын гясдян йайылмасы шяхсиййят ялейщиня ъинайят сайылыр. Иътимаи ряйдя, йахуд айры-айры шяхслярин ряйиндя вятяндашын шяряф вя ляйагятиня хялял эятиря биляъяк (мяс., щцгуги, яхлаги, йахуд етик нормаларын позулмасы щаггында) мялуматлар лякяляйиъи мялуматлардыр. Щягигятя уйьун олмайан мялуматлар еля фактлар вя щадисяляр щаггында иддиалардыр ки, онлар реаллыгда иддиа едилдийи заманда баш вермямишдир. Йалан мялуматларын мятбуатда няшри, радио вя телевизийада транслйасийасы, Интернет шябякясиндя йайылмасы, хидмяти хасиййятнамялярдя, кцтляви чыхышларда, вязифяли шяхсляря цнванланмыш бяйанатларда якс олунмасы, истянилян, о ъцмлядян шифащи формада тякъя бир адама беля билдирилмяси Б. кими баша дцшцлцр. Б. щаггында ишляр хцсуси иттищам гайдасында ачылан ишлярдир, йяни йалныз зяряр чякмиш шяхсин истяйи иля ачылыр вя онун мцттящимля барышмасы щалында баьланыр. Б.-а эюря ъинайят мясулиййятиня нисбятян аз щалларда ъялб олунурлар. Б.- дан зяряр чякмиш вятяндашлар шяряф вя ляйагятляринин, ишэцзар нцфузларынын мцдафияси цчцн яксяр щалларда мцлки мцщакимя иърааты гайдасында мцраъият едирляр.
       Вятяндаш, яэяр онун шяряф вя ляйагятиня, йахуд ишэцзар нцфузуна хялял эятирян мялуматлары йайан шяхс щямин мялуматларын щягигилийини сцбут едя билмязся, онларын тякзиб олунмасы щаггында иддиа галдырмаг щцгугуна маликдир. Щаггында Б. мялуматлар йайылан вятяндаш тякзибля йанашы, щямин мялуматларын йайылмасы сябябиндян она дяймиш мадди вя мяняви зярярин юдянилмясини тяляб етмяк щцгугуна да маликдир. Бу гайдалар щцгуги шяхслярин ишэцзар нцфузларынын мцдафиясиня дя тятбиг едилир.
       Б. хариъи юлкялярин ганунвериъилийиндя дя щям мцлки деликт, щям дя (надир щалларда) ъинайятдир. Б. характерли мялуматларын шифащи, йахуд йазылы шякилдя йайылма формаларындан асылы олараг, Б.-а эюря диференсасийалы мясулиййят эениш тятбиг едилир (мяс., АФР-дя). Инэилис-американ щцгугунда мцлки деликт, бязи щалларда ися ъинайят кими гябул едилян Б. (дефаматион) сландер (шифащи Б.) вя либел (йазылы Б.) олараг ики йеря бюлцнцр. Азярб. Республикасы Ъинайят Мяъяллясинин 19-ъу фяслиндя (“Шяхсиййят азадлыьы вя ляйагяти ялейщиня олан ъинайятляр”) Б.-а аид маддя нязярдя тутулмушдур (147 маддя).