Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
II CİLD (ARGENTİT - AŞURBƏYOV)
    AŞINMA QABIĞI

    АШЫНМА ГАБЫЬЫ – литосферин цст щиссясиндя, ана сцхурларын олдуьу йердя физики, кимйяви, биоложи вя биокимйяви ашынмадан ямяля эялян кювряк чюкцнтц тябягяси. А.г.-нын формалашмасы цчцн исти, рцтубятли иглим шяраити вя тектоник сакитлик дюврц даща ялверишлидир. А.г., ясасян, аерасийа зонасында формалашыр. Сятщ суларынын даща дяриня сцзцлмяси (филтрасийасы) цчцн мцнасиб шяраит (мцхтялиф тяркибли сцхурларын контакты, парчаланма зоналары вя с.) олдугда, А.г.-нын алт сярщяди аерасийа зонасындан ашаьы енир. А.г. анлайышына илкин сцхурларын структур яламятлярини сахлайан типик елцвиумдан башга, щямчинин ашынмыш материалын шагули йердяйишмяси нятиъясиндя бу яламятляри итирмиш елцвиум тюрямяляри дя (мяс., ящянэдашылары, щалоэен сцхурларын ашынмасы нятиъясиндя ямяля эялян елцвиум, щямчинин бязи инфилтрасийа тюрямяляри) аид едилир. Илкин сцхурларын дяйишмя дяряъяси вя хцсусиййятиндян асылы олараг бир сыра  эеокимйяви габыг типляри (латерит, сиалит, оксидляшмиш филиз, гырынты вя с.) айрылыр: Ян чох йайылмыш минераложи А.г. нювляриня ъиббсит, каолинит, монтмориллонит, оксидляшмиш сулфид филизляри, сулфат вя с. аиддир.

    Йерин эеоложи инкишаф тарихиндя бир нечя А.г.-нын йаранма епохасы (кембрийягядярки, Цст Палеозой, Триас–Йура, Табашир–Палеоэен, Плиосен–Дюрдцнъц дювр) мювъуд олмушдур. Галын чюкцнтц гатлары иля юртцлмцш бу А.г.-лары бязи йерлярдя сятщя чыхыр; галынлыьы 30–60 м-дир, бязян 250–300 м-я чатыр. А.г. иля бир сыра файдалы газынты йатаглары ялагядардыр. Бах Ашынма йатаьы.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
ARGENTİT – AŞURBƏYOV
    AŞINMA QABIĞI

    АШЫНМА ГАБЫЬЫ – литосферин цст щиссясиндя, ана сцхурларын олдуьу йердя физики, кимйяви, биоложи вя биокимйяви ашынмадан ямяля эялян кювряк чюкцнтц тябягяси. А.г.-нын формалашмасы цчцн исти, рцтубятли иглим шяраити вя тектоник сакитлик дюврц даща ялверишлидир. А.г., ясасян, аерасийа зонасында формалашыр. Сятщ суларынын даща дяриня сцзцлмяси (филтрасийасы) цчцн мцнасиб шяраит (мцхтялиф тяркибли сцхурларын контакты, парчаланма зоналары вя с.) олдугда, А.г.-нын алт сярщяди аерасийа зонасындан ашаьы енир. А.г. анлайышына илкин сцхурларын структур яламятлярини сахлайан типик елцвиумдан башга, щямчинин ашынмыш материалын шагули йердяйишмяси нятиъясиндя бу яламятляри итирмиш елцвиум тюрямяляри дя (мяс., ящянэдашылары, щалоэен сцхурларын ашынмасы нятиъясиндя ямяля эялян елцвиум, щямчинин бязи инфилтрасийа тюрямяляри) аид едилир. Илкин сцхурларын дяйишмя дяряъяси вя хцсусиййятиндян асылы олараг бир сыра  эеокимйяви габыг типляри (латерит, сиалит, оксидляшмиш филиз, гырынты вя с.) айрылыр: Ян чох йайылмыш минераложи А.г. нювляриня ъиббсит, каолинит, монтмориллонит, оксидляшмиш сулфид филизляри, сулфат вя с. аиддир.

    Йерин эеоложи инкишаф тарихиндя бир нечя А.г.-нын йаранма епохасы (кембрийягядярки, Цст Палеозой, Триас–Йура, Табашир–Палеоэен, Плиосен–Дюрдцнъц дювр) мювъуд олмушдур. Галын чюкцнтц гатлары иля юртцлмцш бу А.г.-лары бязи йерлярдя сятщя чыхыр; галынлыьы 30–60 м-дир, бязян 250–300 м-я чатыр. А.г. иля бир сыра файдалы газынты йатаглары ялагядардыр. Бах Ашынма йатаьы.

    AŞINMA QABIĞI

    АШЫНМА ГАБЫЬЫ – литосферин цст щиссясиндя, ана сцхурларын олдуьу йердя физики, кимйяви, биоложи вя биокимйяви ашынмадан ямяля эялян кювряк чюкцнтц тябягяси. А.г.-нын формалашмасы цчцн исти, рцтубятли иглим шяраити вя тектоник сакитлик дюврц даща ялверишлидир. А.г., ясасян, аерасийа зонасында формалашыр. Сятщ суларынын даща дяриня сцзцлмяси (филтрасийасы) цчцн мцнасиб шяраит (мцхтялиф тяркибли сцхурларын контакты, парчаланма зоналары вя с.) олдугда, А.г.-нын алт сярщяди аерасийа зонасындан ашаьы енир. А.г. анлайышына илкин сцхурларын структур яламятлярини сахлайан типик елцвиумдан башга, щямчинин ашынмыш материалын шагули йердяйишмяси нятиъясиндя бу яламятляри итирмиш елцвиум тюрямяляри дя (мяс., ящянэдашылары, щалоэен сцхурларын ашынмасы нятиъясиндя ямяля эялян елцвиум, щямчинин бязи инфилтрасийа тюрямяляри) аид едилир. Илкин сцхурларын дяйишмя дяряъяси вя хцсусиййятиндян асылы олараг бир сыра  эеокимйяви габыг типляри (латерит, сиалит, оксидляшмиш филиз, гырынты вя с.) айрылыр: Ян чох йайылмыш минераложи А.г. нювляриня ъиббсит, каолинит, монтмориллонит, оксидляшмиш сулфид филизляри, сулфат вя с. аиддир.

    Йерин эеоложи инкишаф тарихиндя бир нечя А.г.-нын йаранма епохасы (кембрийягядярки, Цст Палеозой, Триас–Йура, Табашир–Палеоэен, Плиосен–Дюрдцнъц дювр) мювъуд олмушдур. Галын чюкцнтц гатлары иля юртцлмцш бу А.г.-лары бязи йерлярдя сятщя чыхыр; галынлыьы 30–60 м-дир, бязян 250–300 м-я чатыр. А.г. иля бир сыра файдалы газынты йатаглары ялагядардыр. Бах Ашынма йатаьы.