Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
II CİLD (ARGENTİT - AŞURBƏYOV)
    AŞQAR SƏVİYYƏLƏRİ

    АШГАР СЯВИЙЙЯЛЯРИ – йарымкечириъилярдя ашгарларын вя кристал гяфясин гурулушундакы дефектлярин гадаьан олунмуш зонада йаратдыьы енержи щаллары. А.с.-ндян йолверилян ян йахын зонайа гядяр (гадаьан олунмуш зонанын ениндян аз вя йа онунла мцгайися едиля  билян) мясафядян асылы олараг дайаз вя дярин А.с. фяргляндирилир. Ашгар атомунун кечириъи зонайа електронвермя вя йа валент зонасындан електрон гябулетмя габилиййятиня уйьун А.с. донор вя аксептор типли олур. Кристал гяфясин дцйцнцндяки атому явяз едян ашгар атомунун валентлийи ясас кристал атомларынын валентлийиндян бюйцк олдугда донор хассяляри, якс щалда ися аксептор хассяляри юзцнц бирузя верир. Ашгар атомларынын валентлийи явяз етдийи матрис атомларынын валентлийиндян 1-дян чох фяргляндикдя онлар, бир гайда олараг, дярин А.с. йарадыр. Беля ашгарлар бязян мцхтялиф йцк щалларына уйьун бир нечя (мяс., Эе-дя Ъу атомлары Ъу, Ъу2–,Ъу3– ионларына уйьун олан цч А.с. йарадыр) А.с. ямяля эятиря билир. Мцхтялиф ионлара уйьун олараг дярин А.с. мцхтялиф типли – донор вя аксептор типли ола билир.

    Дахил едилян вя кристал гяфяс атомларынын арасында гярар тутан ашгар атомларынын йаратдыьы А.с.-нин донор вя йа аксептор типли олмасы онларын валентлийи иля дейил, електромянфилик гиймяти иля тяйин олунур. Яэяр ашгар атомларынын електромянфилийи матрис атомларынкындан бюйцкдцрся, А.с. аксептор типли олур, якс щалда ися донор типли олур. Ейни ашгар атомлары явязетмя  вязиййятиндя  донор, дахиледилмя вязиййятиндя ися аксептор ола биляр (мяс., Си-да О) вя йа яксиня.

    А.с. дефектлярин йахынлыьында локаллашыр. Ашгарларын чох бюйцк  консентрасийасында А.с.-ня уйьун дальа функсийаларынын чарпазлашмасы А.с.-нин   ашгар зонасына чеврилмясиня сябяб олур.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
ARGENTİT – AŞURBƏYOV
    AŞQAR SƏVİYYƏLƏRİ

    АШГАР СЯВИЙЙЯЛЯРИ – йарымкечириъилярдя ашгарларын вя кристал гяфясин гурулушундакы дефектлярин гадаьан олунмуш зонада йаратдыьы енержи щаллары. А.с.-ндян йолверилян ян йахын зонайа гядяр (гадаьан олунмуш зонанын ениндян аз вя йа онунла мцгайися едиля  билян) мясафядян асылы олараг дайаз вя дярин А.с. фяргляндирилир. Ашгар атомунун кечириъи зонайа електронвермя вя йа валент зонасындан електрон гябулетмя габилиййятиня уйьун А.с. донор вя аксептор типли олур. Кристал гяфясин дцйцнцндяки атому явяз едян ашгар атомунун валентлийи ясас кристал атомларынын валентлийиндян бюйцк олдугда донор хассяляри, якс щалда ися аксептор хассяляри юзцнц бирузя верир. Ашгар атомларынын валентлийи явяз етдийи матрис атомларынын валентлийиндян 1-дян чох фяргляндикдя онлар, бир гайда олараг, дярин А.с. йарадыр. Беля ашгарлар бязян мцхтялиф йцк щалларына уйьун бир нечя (мяс., Эе-дя Ъу атомлары Ъу, Ъу2–,Ъу3– ионларына уйьун олан цч А.с. йарадыр) А.с. ямяля эятиря билир. Мцхтялиф ионлара уйьун олараг дярин А.с. мцхтялиф типли – донор вя аксептор типли ола билир.

    Дахил едилян вя кристал гяфяс атомларынын арасында гярар тутан ашгар атомларынын йаратдыьы А.с.-нин донор вя йа аксептор типли олмасы онларын валентлийи иля дейил, електромянфилик гиймяти иля тяйин олунур. Яэяр ашгар атомларынын електромянфилийи матрис атомларынкындан бюйцкдцрся, А.с. аксептор типли олур, якс щалда ися донор типли олур. Ейни ашгар атомлары явязетмя  вязиййятиндя  донор, дахиледилмя вязиййятиндя ися аксептор ола биляр (мяс., Си-да О) вя йа яксиня.

    А.с. дефектлярин йахынлыьында локаллашыр. Ашгарларын чох бюйцк  консентрасийасында А.с.-ня уйьун дальа функсийаларынын чарпазлашмасы А.с.-нин   ашгар зонасына чеврилмясиня сябяб олур.

    AŞQAR SƏVİYYƏLƏRİ

    АШГАР СЯВИЙЙЯЛЯРИ – йарымкечириъилярдя ашгарларын вя кристал гяфясин гурулушундакы дефектлярин гадаьан олунмуш зонада йаратдыьы енержи щаллары. А.с.-ндян йолверилян ян йахын зонайа гядяр (гадаьан олунмуш зонанын ениндян аз вя йа онунла мцгайися едиля  билян) мясафядян асылы олараг дайаз вя дярин А.с. фяргляндирилир. Ашгар атомунун кечириъи зонайа електронвермя вя йа валент зонасындан електрон гябулетмя габилиййятиня уйьун А.с. донор вя аксептор типли олур. Кристал гяфясин дцйцнцндяки атому явяз едян ашгар атомунун валентлийи ясас кристал атомларынын валентлийиндян бюйцк олдугда донор хассяляри, якс щалда ися аксептор хассяляри юзцнц бирузя верир. Ашгар атомларынын валентлийи явяз етдийи матрис атомларынын валентлийиндян 1-дян чох фяргляндикдя онлар, бир гайда олараг, дярин А.с. йарадыр. Беля ашгарлар бязян мцхтялиф йцк щалларына уйьун бир нечя (мяс., Эе-дя Ъу атомлары Ъу, Ъу2–,Ъу3– ионларына уйьун олан цч А.с. йарадыр) А.с. ямяля эятиря билир. Мцхтялиф ионлара уйьун олараг дярин А.с. мцхтялиф типли – донор вя аксептор типли ола билир.

    Дахил едилян вя кристал гяфяс атомларынын арасында гярар тутан ашгар атомларынын йаратдыьы А.с.-нин донор вя йа аксептор типли олмасы онларын валентлийи иля дейил, електромянфилик гиймяти иля тяйин олунур. Яэяр ашгар атомларынын електромянфилийи матрис атомларынкындан бюйцкдцрся, А.с. аксептор типли олур, якс щалда ися донор типли олур. Ейни ашгар атомлары явязетмя  вязиййятиндя  донор, дахиледилмя вязиййятиндя ися аксептор ола биляр (мяс., Си-да О) вя йа яксиня.

    А.с. дефектлярин йахынлыьында локаллашыр. Ашгарларын чох бюйцк  консентрасийасында А.с.-ня уйьун дальа функсийаларынын чарпазлашмасы А.с.-нин   ашгар зонасына чеврилмясиня сябяб олур.