Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
IV CİLD (BƏZİRXANA - BİNNƏTOVA)
    BRAHMAPUTRA


    БРАЩМАПÚТРА, Брамапутра (санскритъя – аллащ Бращманын оьлу) – дцнйанын ян бюйцк чайларындан бири; Чин, Щиндистан вя Бангладеш яразисиндя ахыр. Уз. 2900 км, щювзясинин сащ. 540 мин км2. Щималай д-рынын шм. вя Кайлас силсилясинин (Тибет йайласы) ъ. йамаъларындан, 5000 м-дян йухары йцксякликлярдян башланыр. Матсанг вя Сангпо ады иля 1125 км мясафядя (йатаьынын ени 30–60 м-дир) Щималай д-рына паралел, ш.-я ахыр, чохсайлы голлар гябул едир; 650 км мясафядя эямичилийя йарарлыдыр. Сонра чай кяскин ъ.-а дюнцр вя Дищанг дяряси иля Щималай д-рынын ш. голларындан кечяряк Бенгал дцзянлийиня чыхыр. Бурда Б. Щималай д-рынын ъ. ятякляри бойу дайаныгсыз йатагла ъ.-г.-я ахыр; голлар, йерини дяйишян гум адалары вя сайлар ямяля эятирир. Шиллонг йайласыны дюврялямякля Щиндистан вя Бангладеш сярщядиндя ъ.-а истигамятлянир. Ганг вя Мекщна чайлары бирляшдикдян сонра сащ. 80–100 мин км2 олан цмуми делта ямяля эятиряряк Бенгал кюрфязиня тюкцлцр. Делта щцдудларында Б. Ъамуна (Б.-нын давамы) вя Кющня Б. голларына айрылыр. Ясас голлары: Нйанг-Чу, Субансири, Каменг, Манас, Тиста (саьдан), Лщаса, Ионг-Дзангбо, Парлунг-Дзангбо, Лущит, Копили (солдан). Йаьыш, гар вя бузлаг сулары иля гидаланыр. Муссон йаьышлары дюврцндя (ийун – октйабр) эурсулудур (иллик ахымын 70%-индян чоху бу дювря дцшцр); ийул – август айларында (даьларда гарларын интенсив яридийи дюврдя) ашаьы ахынында суйун сявиййяси 10–12 м галхыр, дашгынлар олур. Ян азсулу дюврц феврал айыдыр. Ортаиллик су сярфи делтанын йухары сярщядиндя тягр. 21 мин м3/сан-дир (макс. 100 мин м3/сан, минимал 3100 м3/сан). Ахымын ортаиллик щяъми делтайа эиришдя 660 км3-дир (Асийа чайлары арасында ян йцксяк сулулуг). Б. вя онун голлары Бенгал дцзянлийиня бюйцк мигдарда чюкцнтцляр (610 млн. т) эятирир. Б. вя голларынын суйундан сувармада истифадя олунур. Дяниздян 1290 км мясафядя (Дибругарщ ш.-нядяк) эямичилийя йарарлыдыр. Дашгынларла мцбаризя мягсядиля цмуми уз. 350 км-дян чох олан дренаж каналлары чякилмишдир. Шигадзе (Чин), Дибругарщ, Диспур, Гаущати (Щиндистан), Дяккя (Бангладеш) ш.-ляри Б. сащилиндядир. Дцнйанын ян йаьышлы йери – Черапунъи гяс. Б.-нын щювзясиндя йерляшир (йаьынтыларын иллик мигдары тягр. 12 мин мм, макс. 22,9 мин мм, 1856 илдя); 1954 илдяки фялакятли дашгындан сонра чайын ахымына мцнтязям нязарят етмяк цчцн Панду вя Бащадурабад-Гщат мянтягяляри йарадылмышдыр. 

    Бращмапутра чайы Тибет йайласында.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
BƏZİRXANA – BİNNƏTOVA
    BRAHMAPUTRA


    БРАЩМАПÚТРА, Брамапутра (санскритъя – аллащ Бращманын оьлу) – дцнйанын ян бюйцк чайларындан бири; Чин, Щиндистан вя Бангладеш яразисиндя ахыр. Уз. 2900 км, щювзясинин сащ. 540 мин км2. Щималай д-рынын шм. вя Кайлас силсилясинин (Тибет йайласы) ъ. йамаъларындан, 5000 м-дян йухары йцксякликлярдян башланыр. Матсанг вя Сангпо ады иля 1125 км мясафядя (йатаьынын ени 30–60 м-дир) Щималай д-рына паралел, ш.-я ахыр, чохсайлы голлар гябул едир; 650 км мясафядя эямичилийя йарарлыдыр. Сонра чай кяскин ъ.-а дюнцр вя Дищанг дяряси иля Щималай д-рынын ш. голларындан кечяряк Бенгал дцзянлийиня чыхыр. Бурда Б. Щималай д-рынын ъ. ятякляри бойу дайаныгсыз йатагла ъ.-г.-я ахыр; голлар, йерини дяйишян гум адалары вя сайлар ямяля эятирир. Шиллонг йайласыны дюврялямякля Щиндистан вя Бангладеш сярщядиндя ъ.-а истигамятлянир. Ганг вя Мекщна чайлары бирляшдикдян сонра сащ. 80–100 мин км2 олан цмуми делта ямяля эятиряряк Бенгал кюрфязиня тюкцлцр. Делта щцдудларында Б. Ъамуна (Б.-нын давамы) вя Кющня Б. голларына айрылыр. Ясас голлары: Нйанг-Чу, Субансири, Каменг, Манас, Тиста (саьдан), Лщаса, Ионг-Дзангбо, Парлунг-Дзангбо, Лущит, Копили (солдан). Йаьыш, гар вя бузлаг сулары иля гидаланыр. Муссон йаьышлары дюврцндя (ийун – октйабр) эурсулудур (иллик ахымын 70%-индян чоху бу дювря дцшцр); ийул – август айларында (даьларда гарларын интенсив яридийи дюврдя) ашаьы ахынында суйун сявиййяси 10–12 м галхыр, дашгынлар олур. Ян азсулу дюврц феврал айыдыр. Ортаиллик су сярфи делтанын йухары сярщядиндя тягр. 21 мин м3/сан-дир (макс. 100 мин м3/сан, минимал 3100 м3/сан). Ахымын ортаиллик щяъми делтайа эиришдя 660 км3-дир (Асийа чайлары арасында ян йцксяк сулулуг). Б. вя онун голлары Бенгал дцзянлийиня бюйцк мигдарда чюкцнтцляр (610 млн. т) эятирир. Б. вя голларынын суйундан сувармада истифадя олунур. Дяниздян 1290 км мясафядя (Дибругарщ ш.-нядяк) эямичилийя йарарлыдыр. Дашгынларла мцбаризя мягсядиля цмуми уз. 350 км-дян чох олан дренаж каналлары чякилмишдир. Шигадзе (Чин), Дибругарщ, Диспур, Гаущати (Щиндистан), Дяккя (Бангладеш) ш.-ляри Б. сащилиндядир. Дцнйанын ян йаьышлы йери – Черапунъи гяс. Б.-нын щювзясиндя йерляшир (йаьынтыларын иллик мигдары тягр. 12 мин мм, макс. 22,9 мин мм, 1856 илдя); 1954 илдяки фялакятли дашгындан сонра чайын ахымына мцнтязям нязарят етмяк цчцн Панду вя Бащадурабад-Гщат мянтягяляри йарадылмышдыр. 

    Бращмапутра чайы Тибет йайласында.

    BRAHMAPUTRA


    БРАЩМАПÚТРА, Брамапутра (санскритъя – аллащ Бращманын оьлу) – дцнйанын ян бюйцк чайларындан бири; Чин, Щиндистан вя Бангладеш яразисиндя ахыр. Уз. 2900 км, щювзясинин сащ. 540 мин км2. Щималай д-рынын шм. вя Кайлас силсилясинин (Тибет йайласы) ъ. йамаъларындан, 5000 м-дян йухары йцксякликлярдян башланыр. Матсанг вя Сангпо ады иля 1125 км мясафядя (йатаьынын ени 30–60 м-дир) Щималай д-рына паралел, ш.-я ахыр, чохсайлы голлар гябул едир; 650 км мясафядя эямичилийя йарарлыдыр. Сонра чай кяскин ъ.-а дюнцр вя Дищанг дяряси иля Щималай д-рынын ш. голларындан кечяряк Бенгал дцзянлийиня чыхыр. Бурда Б. Щималай д-рынын ъ. ятякляри бойу дайаныгсыз йатагла ъ.-г.-я ахыр; голлар, йерини дяйишян гум адалары вя сайлар ямяля эятирир. Шиллонг йайласыны дюврялямякля Щиндистан вя Бангладеш сярщядиндя ъ.-а истигамятлянир. Ганг вя Мекщна чайлары бирляшдикдян сонра сащ. 80–100 мин км2 олан цмуми делта ямяля эятиряряк Бенгал кюрфязиня тюкцлцр. Делта щцдудларында Б. Ъамуна (Б.-нын давамы) вя Кющня Б. голларына айрылыр. Ясас голлары: Нйанг-Чу, Субансири, Каменг, Манас, Тиста (саьдан), Лщаса, Ионг-Дзангбо, Парлунг-Дзангбо, Лущит, Копили (солдан). Йаьыш, гар вя бузлаг сулары иля гидаланыр. Муссон йаьышлары дюврцндя (ийун – октйабр) эурсулудур (иллик ахымын 70%-индян чоху бу дювря дцшцр); ийул – август айларында (даьларда гарларын интенсив яридийи дюврдя) ашаьы ахынында суйун сявиййяси 10–12 м галхыр, дашгынлар олур. Ян азсулу дюврц феврал айыдыр. Ортаиллик су сярфи делтанын йухары сярщядиндя тягр. 21 мин м3/сан-дир (макс. 100 мин м3/сан, минимал 3100 м3/сан). Ахымын ортаиллик щяъми делтайа эиришдя 660 км3-дир (Асийа чайлары арасында ян йцксяк сулулуг). Б. вя онун голлары Бенгал дцзянлийиня бюйцк мигдарда чюкцнтцляр (610 млн. т) эятирир. Б. вя голларынын суйундан сувармада истифадя олунур. Дяниздян 1290 км мясафядя (Дибругарщ ш.-нядяк) эямичилийя йарарлыдыр. Дашгынларла мцбаризя мягсядиля цмуми уз. 350 км-дян чох олан дренаж каналлары чякилмишдир. Шигадзе (Чин), Дибругарщ, Диспур, Гаущати (Щиндистан), Дяккя (Бангладеш) ш.-ляри Б. сащилиндядир. Дцнйанын ян йаьышлы йери – Черапунъи гяс. Б.-нын щювзясиндя йерляшир (йаьынтыларын иллик мигдары тягр. 12 мин мм, макс. 22,9 мин мм, 1856 илдя); 1954 илдяки фялакятли дашгындан сонра чайын ахымына мцнтязям нязарят етмяк цчцн Панду вя Бащадурабад-Гщат мянтягяляри йарадылмышдыр. 

    Бращмапутра чайы Тибет йайласында.