Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
IV CİLD (BƏZİRXANA - BİNNƏTOVA)
    BRAMS Iohannes

    БРАМС (Бращмс) Иощаннес (7.5.1833, Щамбург – 3.4.1897, Вйана) – алман бястякары, пианочу вя дирижор. Йохсул мусигичи аилясиндя доьулмушдур. Мцяллимляри атасы, сонралар О. Коссел (фп.) вя Б.-ы И.С. Бах, Л. Ван Бетщовен, Ф. Шуберт вя Ф. Менделсонун мусиги нцмуняляри ясасында юйрятмиш пианочу, бястякар, нязяриййячи Е. Марксен олмушдур. 9 йашындан консертлярдя мцвяффягиййятля чыхыш етмиш, 13 йашындан кичик лиман йемякханаларында тапйор, сонра театрда консертмейстер ишлямиш, юзял дярсляр вермиш, популйар мащны вя рягсляри аранжиман етмишдир. Илк сахланылмыш композисийалары (скерсо есмол оп. 4, фп. цчцн фисмолл оп.2, Ъ-дур оп. 1 ф-молл оп. 5 сонаталары; мащнылар оп. 3,6,7) 1851–53 илляря аиддир. 1853 илдя маъар скрипкачысы Е. Ременйи иля Алманийанын шящярляриня гастрол сяфяриня чыхмышдыр; Ф. Лист, Й. Иоахим вя Р. Шуманла таныш олмушдур.
       Цч мювсцм Детмолдда кнйаз сарайында чалышмыш, Щамбургда щявяскар гадын хорунун рящбяри олмушдур. 1862 илдя Вйанайа эялмиш вя 1863/64 илляр мювсцмцндя Вокал академийасы хоруна башчылыг етмишдир. Вйанайа мцнтязям сяфярляри тядриъян она пианочу, сонра ися щявяскар мусигичиляр цчцн йаздыьы ясярляря эюря (Валслар оп. 39 вя фп. цчцн Маъар рягсляри, Валслар – мящяббят мащнылары оп. 52 вя Йени валслар – фп. иля вокал квартети цчцн мящяббят мащнылары оп. 65) бястякар кими дя шющрят газандырмышдыр. Б. силсиля вариасийалар (о ъцмлядян Р. Шуман, Э.Ф. Щендел вя Н. Паганининин ясярляри мювзусунда) йазыр, ейни заманда камера-ансамбл йазы техникасына йийялянирди (2 трио – оп. 8, 1854, 2-ъи ред. 1889 вя оп. 40, валторна иля, 1895; 2 симли секстет оп. 18, 1860 вя оп. 36, 1865).
       Сопрано, баритон, хор вя оркестр цчцн Библийадан фрагментлярин мятниня (М. Лцтерин тяръцмясиндя, 1857–68) йазылмыш Алман реквийеми Б.-ын йарадыъылыьында ясас мярщяля олмуш, она вятяниндя вя хариъдя шющрят эятирмишдир. Вйанада Мусиги Достлары Ъямиййятинин оркестр вя хоруна рящбярлик (1872–75) Б.-ын нцфузуну артырмыш вя о, 1871 илдя щямишялик олараг Вйанайа кючмцшдцр. Щайднын ясярляри мювзусунда оркестр Вариасийалары оп. 56 а (1873), симли квартетляр оп. 51 (ъ-молл, а-молл, 1873) вя оп. 67 (Б-дур, 1875) йарадыъылыьынын зирвяси олан 4 симфонийаны (ъ-молл, 1876, Д-дур, 1877, Ф-дур, 1883, е-молл, 1885) йаратмаг цчцн зямин щазырламышды; 2-ъи симфонийанын ифасы (Вйана, 1877) Б.-а бюйцк уьур эятирмишди. Скрипка (Д-дур, 1878) вя фп. иля оркестр цчцн 2- ъи (Б-дур, 1881, 4 щиссяли) консертляри Италийайа сяфярлярдян сонра йазылмышдыр. Б.-ын симфоник ясярляри апарыъы дирижорлардан Щ. Рихтер вя Щ. фон Бцловун диггятини ъялб етмишди.

       Б. 1894 илдя “49 алман халг мащнысы” топлусуну няшр етдирмишдир.
       Операдан башга, демяк олар ки, бцтцн мусиги жанрларында ясярляр йаратмыш Б. классик-романтик дюврцн йекуну олан йарадыъылыьында бцтцн инструментал (соло, ансамбл, хор) жанрларын (мусигили театрдан башга) чохясрлик инкишафыны цмумиляшдирмишдир. Хор мусигисиндя – протестант хоралы, 16–17 яср бястякарларынын, И.С. Бах вя Э.Ф. Щенделин ясярляри, вокал лирикада – халг мащнылары, Ф. Шуберт вя Р. Шуманын йарадыъылыьы, инструментал жанрларда – Вйана классикляринин (хцсусиля Л. ван Бетщовенин), Шуберт, Ф. Менделсон вя Шуманын ясярляри онун цчцн юрняк олмушдур. О, щямчинин алман, славйан, маъар вя гарачы мелодийаларындан да эениш истифадя етмишдир. Б.-ын бир чох ясяри классик вя романтик алман ядябиййатынын образлары иля баьлыдыр (солистляр, хор вя оркестр цчцн И.В. Эюте, Ф. Шиллер, Ф. Эюлдерлинин мятнляриня йазылмыш ясярляр, Л. Тикин “Маэелона”сындан 15 романс вя с.).
       Б. мусиги материалыны сон дяряъя мящарятля инкишаф етдирян бястякар олмуш, вариасийалара хцсуси мейил (онлара щям айрыъа ясяр кими, щям дя соната-симфоник силсилянин дахилиндя – 3-ъц квартетин, 4-ъц симфонийанын, кларнетля Квинтет финалларында раст эялинир) эюстярмишдир. Мювзу иля инкишаф арасындакы щядди силмяк тенденсийасы, ясяр бойу мювзу елементляринин гырмызы хятт кими кечмяси 20 ясрдя, о ъцмлядян Н.К. Метнерин, Б. Бартокун, Йени Вйана мяктяби бястякарларынын (мяс., Б.-ын сяняткарлыьыны йцксяк гиймятляндирян А. Шюнбергин) мусигисиндя давам етдирилмишдир. Ютян ясрлярин цслубларына мцраъият едян Б. мусигидя неоклассисизми габагламышдыр.
    Яд.: Грасбергер Ф. И. Брамс. М. 1980; Царева Е. И. Брамс. М., 1986; Галь Г. Брамс. Вагнер. Верди. Три мастера – три мира. М., 1986; Kross S. J. Brahms: Versuch einer kritischen Dokumentar-Biographie. Bonn, 1997. Bd 1–2.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
BƏZİRXANA – BİNNƏTOVA
    BRAMS Iohannes

    БРАМС (Бращмс) Иощаннес (7.5.1833, Щамбург – 3.4.1897, Вйана) – алман бястякары, пианочу вя дирижор. Йохсул мусигичи аилясиндя доьулмушдур. Мцяллимляри атасы, сонралар О. Коссел (фп.) вя Б.-ы И.С. Бах, Л. Ван Бетщовен, Ф. Шуберт вя Ф. Менделсонун мусиги нцмуняляри ясасында юйрятмиш пианочу, бястякар, нязяриййячи Е. Марксен олмушдур. 9 йашындан консертлярдя мцвяффягиййятля чыхыш етмиш, 13 йашындан кичик лиман йемякханаларында тапйор, сонра театрда консертмейстер ишлямиш, юзял дярсляр вермиш, популйар мащны вя рягсляри аранжиман етмишдир. Илк сахланылмыш композисийалары (скерсо есмол оп. 4, фп. цчцн фисмолл оп.2, Ъ-дур оп. 1 ф-молл оп. 5 сонаталары; мащнылар оп. 3,6,7) 1851–53 илляря аиддир. 1853 илдя маъар скрипкачысы Е. Ременйи иля Алманийанын шящярляриня гастрол сяфяриня чыхмышдыр; Ф. Лист, Й. Иоахим вя Р. Шуманла таныш олмушдур.
       Цч мювсцм Детмолдда кнйаз сарайында чалышмыш, Щамбургда щявяскар гадын хорунун рящбяри олмушдур. 1862 илдя Вйанайа эялмиш вя 1863/64 илляр мювсцмцндя Вокал академийасы хоруна башчылыг етмишдир. Вйанайа мцнтязям сяфярляри тядриъян она пианочу, сонра ися щявяскар мусигичиляр цчцн йаздыьы ясярляря эюря (Валслар оп. 39 вя фп. цчцн Маъар рягсляри, Валслар – мящяббят мащнылары оп. 52 вя Йени валслар – фп. иля вокал квартети цчцн мящяббят мащнылары оп. 65) бястякар кими дя шющрят газандырмышдыр. Б. силсиля вариасийалар (о ъцмлядян Р. Шуман, Э.Ф. Щендел вя Н. Паганининин ясярляри мювзусунда) йазыр, ейни заманда камера-ансамбл йазы техникасына йийялянирди (2 трио – оп. 8, 1854, 2-ъи ред. 1889 вя оп. 40, валторна иля, 1895; 2 симли секстет оп. 18, 1860 вя оп. 36, 1865).
       Сопрано, баритон, хор вя оркестр цчцн Библийадан фрагментлярин мятниня (М. Лцтерин тяръцмясиндя, 1857–68) йазылмыш Алман реквийеми Б.-ын йарадыъылыьында ясас мярщяля олмуш, она вятяниндя вя хариъдя шющрят эятирмишдир. Вйанада Мусиги Достлары Ъямиййятинин оркестр вя хоруна рящбярлик (1872–75) Б.-ын нцфузуну артырмыш вя о, 1871 илдя щямишялик олараг Вйанайа кючмцшдцр. Щайднын ясярляри мювзусунда оркестр Вариасийалары оп. 56 а (1873), симли квартетляр оп. 51 (ъ-молл, а-молл, 1873) вя оп. 67 (Б-дур, 1875) йарадыъылыьынын зирвяси олан 4 симфонийаны (ъ-молл, 1876, Д-дур, 1877, Ф-дур, 1883, е-молл, 1885) йаратмаг цчцн зямин щазырламышды; 2-ъи симфонийанын ифасы (Вйана, 1877) Б.-а бюйцк уьур эятирмишди. Скрипка (Д-дур, 1878) вя фп. иля оркестр цчцн 2- ъи (Б-дур, 1881, 4 щиссяли) консертляри Италийайа сяфярлярдян сонра йазылмышдыр. Б.-ын симфоник ясярляри апарыъы дирижорлардан Щ. Рихтер вя Щ. фон Бцловун диггятини ъялб етмишди.

       Б. 1894 илдя “49 алман халг мащнысы” топлусуну няшр етдирмишдир.
       Операдан башга, демяк олар ки, бцтцн мусиги жанрларында ясярляр йаратмыш Б. классик-романтик дюврцн йекуну олан йарадыъылыьында бцтцн инструментал (соло, ансамбл, хор) жанрларын (мусигили театрдан башга) чохясрлик инкишафыны цмумиляшдирмишдир. Хор мусигисиндя – протестант хоралы, 16–17 яср бястякарларынын, И.С. Бах вя Э.Ф. Щенделин ясярляри, вокал лирикада – халг мащнылары, Ф. Шуберт вя Р. Шуманын йарадыъылыьы, инструментал жанрларда – Вйана классикляринин (хцсусиля Л. ван Бетщовенин), Шуберт, Ф. Менделсон вя Шуманын ясярляри онун цчцн юрняк олмушдур. О, щямчинин алман, славйан, маъар вя гарачы мелодийаларындан да эениш истифадя етмишдир. Б.-ын бир чох ясяри классик вя романтик алман ядябиййатынын образлары иля баьлыдыр (солистляр, хор вя оркестр цчцн И.В. Эюте, Ф. Шиллер, Ф. Эюлдерлинин мятнляриня йазылмыш ясярляр, Л. Тикин “Маэелона”сындан 15 романс вя с.).
       Б. мусиги материалыны сон дяряъя мящарятля инкишаф етдирян бястякар олмуш, вариасийалара хцсуси мейил (онлара щям айрыъа ясяр кими, щям дя соната-симфоник силсилянин дахилиндя – 3-ъц квартетин, 4-ъц симфонийанын, кларнетля Квинтет финалларында раст эялинир) эюстярмишдир. Мювзу иля инкишаф арасындакы щядди силмяк тенденсийасы, ясяр бойу мювзу елементляринин гырмызы хятт кими кечмяси 20 ясрдя, о ъцмлядян Н.К. Метнерин, Б. Бартокун, Йени Вйана мяктяби бястякарларынын (мяс., Б.-ын сяняткарлыьыны йцксяк гиймятляндирян А. Шюнбергин) мусигисиндя давам етдирилмишдир. Ютян ясрлярин цслубларына мцраъият едян Б. мусигидя неоклассисизми габагламышдыр.
    Яд.: Грасбергер Ф. И. Брамс. М. 1980; Царева Е. И. Брамс. М., 1986; Галь Г. Брамс. Вагнер. Верди. Три мастера – три мира. М., 1986; Kross S. J. Brahms: Versuch einer kritischen Dokumentar-Biographie. Bonn, 1997. Bd 1–2.

    BRAMS Iohannes

    БРАМС (Бращмс) Иощаннес (7.5.1833, Щамбург – 3.4.1897, Вйана) – алман бястякары, пианочу вя дирижор. Йохсул мусигичи аилясиндя доьулмушдур. Мцяллимляри атасы, сонралар О. Коссел (фп.) вя Б.-ы И.С. Бах, Л. Ван Бетщовен, Ф. Шуберт вя Ф. Менделсонун мусиги нцмуняляри ясасында юйрятмиш пианочу, бястякар, нязяриййячи Е. Марксен олмушдур. 9 йашындан консертлярдя мцвяффягиййятля чыхыш етмиш, 13 йашындан кичик лиман йемякханаларында тапйор, сонра театрда консертмейстер ишлямиш, юзял дярсляр вермиш, популйар мащны вя рягсляри аранжиман етмишдир. Илк сахланылмыш композисийалары (скерсо есмол оп. 4, фп. цчцн фисмолл оп.2, Ъ-дур оп. 1 ф-молл оп. 5 сонаталары; мащнылар оп. 3,6,7) 1851–53 илляря аиддир. 1853 илдя маъар скрипкачысы Е. Ременйи иля Алманийанын шящярляриня гастрол сяфяриня чыхмышдыр; Ф. Лист, Й. Иоахим вя Р. Шуманла таныш олмушдур.
       Цч мювсцм Детмолдда кнйаз сарайында чалышмыш, Щамбургда щявяскар гадын хорунун рящбяри олмушдур. 1862 илдя Вйанайа эялмиш вя 1863/64 илляр мювсцмцндя Вокал академийасы хоруна башчылыг етмишдир. Вйанайа мцнтязям сяфярляри тядриъян она пианочу, сонра ися щявяскар мусигичиляр цчцн йаздыьы ясярляря эюря (Валслар оп. 39 вя фп. цчцн Маъар рягсляри, Валслар – мящяббят мащнылары оп. 52 вя Йени валслар – фп. иля вокал квартети цчцн мящяббят мащнылары оп. 65) бястякар кими дя шющрят газандырмышдыр. Б. силсиля вариасийалар (о ъцмлядян Р. Шуман, Э.Ф. Щендел вя Н. Паганининин ясярляри мювзусунда) йазыр, ейни заманда камера-ансамбл йазы техникасына йийялянирди (2 трио – оп. 8, 1854, 2-ъи ред. 1889 вя оп. 40, валторна иля, 1895; 2 симли секстет оп. 18, 1860 вя оп. 36, 1865).
       Сопрано, баритон, хор вя оркестр цчцн Библийадан фрагментлярин мятниня (М. Лцтерин тяръцмясиндя, 1857–68) йазылмыш Алман реквийеми Б.-ын йарадыъылыьында ясас мярщяля олмуш, она вятяниндя вя хариъдя шющрят эятирмишдир. Вйанада Мусиги Достлары Ъямиййятинин оркестр вя хоруна рящбярлик (1872–75) Б.-ын нцфузуну артырмыш вя о, 1871 илдя щямишялик олараг Вйанайа кючмцшдцр. Щайднын ясярляри мювзусунда оркестр Вариасийалары оп. 56 а (1873), симли квартетляр оп. 51 (ъ-молл, а-молл, 1873) вя оп. 67 (Б-дур, 1875) йарадыъылыьынын зирвяси олан 4 симфонийаны (ъ-молл, 1876, Д-дур, 1877, Ф-дур, 1883, е-молл, 1885) йаратмаг цчцн зямин щазырламышды; 2-ъи симфонийанын ифасы (Вйана, 1877) Б.-а бюйцк уьур эятирмишди. Скрипка (Д-дур, 1878) вя фп. иля оркестр цчцн 2- ъи (Б-дур, 1881, 4 щиссяли) консертляри Италийайа сяфярлярдян сонра йазылмышдыр. Б.-ын симфоник ясярляри апарыъы дирижорлардан Щ. Рихтер вя Щ. фон Бцловун диггятини ъялб етмишди.

       Б. 1894 илдя “49 алман халг мащнысы” топлусуну няшр етдирмишдир.
       Операдан башга, демяк олар ки, бцтцн мусиги жанрларында ясярляр йаратмыш Б. классик-романтик дюврцн йекуну олан йарадыъылыьында бцтцн инструментал (соло, ансамбл, хор) жанрларын (мусигили театрдан башга) чохясрлик инкишафыны цмумиляшдирмишдир. Хор мусигисиндя – протестант хоралы, 16–17 яср бястякарларынын, И.С. Бах вя Э.Ф. Щенделин ясярляри, вокал лирикада – халг мащнылары, Ф. Шуберт вя Р. Шуманын йарадыъылыьы, инструментал жанрларда – Вйана классикляринин (хцсусиля Л. ван Бетщовенин), Шуберт, Ф. Менделсон вя Шуманын ясярляри онун цчцн юрняк олмушдур. О, щямчинин алман, славйан, маъар вя гарачы мелодийаларындан да эениш истифадя етмишдир. Б.-ын бир чох ясяри классик вя романтик алман ядябиййатынын образлары иля баьлыдыр (солистляр, хор вя оркестр цчцн И.В. Эюте, Ф. Шиллер, Ф. Эюлдерлинин мятнляриня йазылмыш ясярляр, Л. Тикин “Маэелона”сындан 15 романс вя с.).
       Б. мусиги материалыны сон дяряъя мящарятля инкишаф етдирян бястякар олмуш, вариасийалара хцсуси мейил (онлара щям айрыъа ясяр кими, щям дя соната-симфоник силсилянин дахилиндя – 3-ъц квартетин, 4-ъц симфонийанын, кларнетля Квинтет финалларында раст эялинир) эюстярмишдир. Мювзу иля инкишаф арасындакы щядди силмяк тенденсийасы, ясяр бойу мювзу елементляринин гырмызы хятт кими кечмяси 20 ясрдя, о ъцмлядян Н.К. Метнерин, Б. Бартокун, Йени Вйана мяктяби бястякарларынын (мяс., Б.-ын сяняткарлыьыны йцксяк гиймятляндирян А. Шюнбергин) мусигисиндя давам етдирилмишдир. Ютян ясрлярин цслубларына мцраъият едян Б. мусигидя неоклассисизми габагламышдыр.
    Яд.: Грасбергер Ф. И. Брамс. М. 1980; Царева Е. И. Брамс. М., 1986; Галь Г. Брамс. Вагнер. Верди. Три мастера – три мира. М., 1986; Kross S. J. Brahms: Versuch einer kritischen Dokumentar-Biographie. Bonn, 1997. Bd 1–2.