Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
IV CİLD (BƏZİRXANA - BİNNƏTOVA)
    BRİLLÜEN ZONALARI

    БРИЛЛЦÉН ЗОНАЛАРЫ – кристалын тярс гяфясиндя мцяййян гайдалар цзря гурулмуш чохцзлцляр. Б.з.-на квазиимпулс фязасында йолверилян енержилярин зоналары уйьундур (бах Зона нязяриййяси). Б.з. анлайышыны 1930 илдя Л. Бриллцен иряли сцрмцшдцр. Б.з.-нын формасы кристалын симметрийасы иля тяйин едилир вя кристалы ямяля эятирян зярряъиклярин нювцндян вя онларын гаршылыглы тясириндян асылы дейилдир. Б.з.-нын сярщядляри, Г башланьыъ щесаблама нюгтясини она транслйасийа-еквивалент олан тярс гяфяс нюгтяляри иля бирляшдирян парчаларын ортасындан кечян вя бу парчалара перпендикулйар олан мцстявилярдян ибарятдир (шякил а). Бу ъцр гурулма заманы ейни бир зонанын щиссяляри бир-бириндян узаг дцшцр (шякил б). Эятирилмиш Б.з. дейилян зонайа кечид заманы бир Б.з- нын мцхтялиф щиссяляри тярс гяфясин транслйасийа векторлары гядяр йерини дяйишир вя зона бирялагяли олур (шякил ъ). Беля “эятирилмя” нятиъясиндя щяр бир зона тярс гяфясин щям дя биринъи Б.з. олан елементар юзякля –Вигнер – Зейтс юзяйи иля цст-цстя дцшцр. Б.з. сярщядлярини тяйин едян шярт, кристалда рентэен шцаларынын сяпилмяси заманы дифраксийа максимумлары цчцн олан Брегг–Вулф шяртиня еквивалентдир. Бу, кристалын Б.з-ны онун рентэенограмына эюря гурмаьа имкан верир. Б.з. кристалда квазизярряъиклярин (електронларын, фононларын, магнонларын вя с.) дисперсийа ганунуну тяйин етмяк цчцн истифадя олунур.

    Бриллцен зоналары: а – бирюлчцлц кристал цчцн (Бриллцен зоналарынын нюмряси рягямлярля ишаря едилмишдир); б – мцстяви квадратик кристал гяфяс цчцн (2а, 2б,… вя 3а, 3б,… – ейни зонанын щиссяляри); ъ – эятирилмиш зоналарын схеминдя мцстяви квадратик кристал гяфяс цчцн.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
BƏZİRXANA – BİNNƏTOVA
    BRİLLÜEN ZONALARI

    БРИЛЛЦÉН ЗОНАЛАРЫ – кристалын тярс гяфясиндя мцяййян гайдалар цзря гурулмуш чохцзлцляр. Б.з.-на квазиимпулс фязасында йолверилян енержилярин зоналары уйьундур (бах Зона нязяриййяси). Б.з. анлайышыны 1930 илдя Л. Бриллцен иряли сцрмцшдцр. Б.з.-нын формасы кристалын симметрийасы иля тяйин едилир вя кристалы ямяля эятирян зярряъиклярин нювцндян вя онларын гаршылыглы тясириндян асылы дейилдир. Б.з.-нын сярщядляри, Г башланьыъ щесаблама нюгтясини она транслйасийа-еквивалент олан тярс гяфяс нюгтяляри иля бирляшдирян парчаларын ортасындан кечян вя бу парчалара перпендикулйар олан мцстявилярдян ибарятдир (шякил а). Бу ъцр гурулма заманы ейни бир зонанын щиссяляри бир-бириндян узаг дцшцр (шякил б). Эятирилмиш Б.з. дейилян зонайа кечид заманы бир Б.з- нын мцхтялиф щиссяляри тярс гяфясин транслйасийа векторлары гядяр йерини дяйишир вя зона бирялагяли олур (шякил ъ). Беля “эятирилмя” нятиъясиндя щяр бир зона тярс гяфясин щям дя биринъи Б.з. олан елементар юзякля –Вигнер – Зейтс юзяйи иля цст-цстя дцшцр. Б.з. сярщядлярини тяйин едян шярт, кристалда рентэен шцаларынын сяпилмяси заманы дифраксийа максимумлары цчцн олан Брегг–Вулф шяртиня еквивалентдир. Бу, кристалын Б.з-ны онун рентэенограмына эюря гурмаьа имкан верир. Б.з. кристалда квазизярряъиклярин (електронларын, фононларын, магнонларын вя с.) дисперсийа ганунуну тяйин етмяк цчцн истифадя олунур.

    Бриллцен зоналары: а – бирюлчцлц кристал цчцн (Бриллцен зоналарынын нюмряси рягямлярля ишаря едилмишдир); б – мцстяви квадратик кристал гяфяс цчцн (2а, 2б,… вя 3а, 3б,… – ейни зонанын щиссяляри); ъ – эятирилмиш зоналарын схеминдя мцстяви квадратик кристал гяфяс цчцн.

    BRİLLÜEN ZONALARI

    БРИЛЛЦÉН ЗОНАЛАРЫ – кристалын тярс гяфясиндя мцяййян гайдалар цзря гурулмуш чохцзлцляр. Б.з.-на квазиимпулс фязасында йолверилян енержилярин зоналары уйьундур (бах Зона нязяриййяси). Б.з. анлайышыны 1930 илдя Л. Бриллцен иряли сцрмцшдцр. Б.з.-нын формасы кристалын симметрийасы иля тяйин едилир вя кристалы ямяля эятирян зярряъиклярин нювцндян вя онларын гаршылыглы тясириндян асылы дейилдир. Б.з.-нын сярщядляри, Г башланьыъ щесаблама нюгтясини она транслйасийа-еквивалент олан тярс гяфяс нюгтяляри иля бирляшдирян парчаларын ортасындан кечян вя бу парчалара перпендикулйар олан мцстявилярдян ибарятдир (шякил а). Бу ъцр гурулма заманы ейни бир зонанын щиссяляри бир-бириндян узаг дцшцр (шякил б). Эятирилмиш Б.з. дейилян зонайа кечид заманы бир Б.з- нын мцхтялиф щиссяляри тярс гяфясин транслйасийа векторлары гядяр йерини дяйишир вя зона бирялагяли олур (шякил ъ). Беля “эятирилмя” нятиъясиндя щяр бир зона тярс гяфясин щям дя биринъи Б.з. олан елементар юзякля –Вигнер – Зейтс юзяйи иля цст-цстя дцшцр. Б.з. сярщядлярини тяйин едян шярт, кристалда рентэен шцаларынын сяпилмяси заманы дифраксийа максимумлары цчцн олан Брегг–Вулф шяртиня еквивалентдир. Бу, кристалын Б.з-ны онун рентэенограмына эюря гурмаьа имкан верир. Б.з. кристалда квазизярряъиклярин (електронларын, фононларын, магнонларын вя с.) дисперсийа ганунуну тяйин етмяк цчцн истифадя олунур.

    Бриллцен зоналары: а – бирюлчцлц кристал цчцн (Бриллцен зоналарынын нюмряси рягямлярля ишаря едилмишдир); б – мцстяви квадратик кристал гяфяс цчцн (2а, 2б,… вя 3а, 3б,… – ейни зонанын щиссяляри); ъ – эятирилмиш зоналарын схеминдя мцстяви квадратик кристал гяфяс цчцн.