Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
III CİLD (BABİNGER - BAXŞƏLİYEV)
    BATIRŞA


    БАТЫРШÁ Я л и й е в, А б д у л л а  А л е й е в (тягр. 1710 вя йа 1715, индики Башгырдыстанын Карышбаш к. – 24.8.1762, Слисселбург галасы) – башгырд маарифчиси, ахунд. 1755–56 илляр башгырд цсйанынын идеологу вя башчысы. Мяншяъя татар (мишяр) иди. 1755 илин яввялляриндя башгырд, татар, газах вя диэяр мцсялман халгларына цнванланан Мцраъиятнамяни (“Тящрирнамя”) тяртиб етмишдир. Мцраъиятнамядя Б. чаризмин ишьалчылыг вя мцстямлякячилик сийасятини, йерли мусял- ман ящалисинин зорла христианлашдырылмасыны, мясъидлярин даьыдылмасыны, мцсялманлара гаршы даща йцксяк верэилярин тятбиг олунмасыны, онларын йарарсыз хам торпаглара кючцрцлмясини вя с. кяскин тянгид едир, мцсялманлары рус ишьалчыларына гаршы ачыг силащлы цсйана – ъищада чаьырырды. Мцраъиятнамя тезликля цсйанын програмына чеврилди. Лакин цсйанын тяйин олунмуш вахтдан тез башламасы, бюлэяйя ири гошун щиссяляринин йеридилмяси, бир чох йерли феодалларын руслар тяряфиндя вурушмасы цсйанын йатырылмасыны тезляшдирди. Цсйанын фяал иштиракчылары вя Б.-нын йахын силащдашлары щябс едилди. Бир иля йахын шаэирдляри иля бирликдя щюкумят гцввяляри тяряфиндян тягиб едилян Б. 1756 илин августунда тутулараг юмцрлцк щябс ъязасына мящкум олунду вя Шлисселбург галасына эюндярилди. Бурада олмазын ишэянъяляря мяруз галан Б. 1762 илин ийулунда эюзятчилярля ялбяйаха дюйцшдя щялак олду. Б. цсйаны нятиъясиз галмады. Чар щюкумяти мцсялманлара гаршы гяддар курсундан ял чякмяли олду: торпагларын зорла мцсадиряси вя христианлыьы гябул етмяйян мцсялманларын кючцрцлмяси дайанадырылды, ящалинин зорла христианлашмасына сон гойулду, мясъидлярин тикилмясиня иъазя верилди.

    Яд.: Ислаев Ф.Г. Православные миссионеры в Поволжье. Казань, 1999.

                                                                                                                           

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
BABİNGER – BAXŞƏLİYEV
    BATIRŞA


    БАТЫРШÁ Я л и й е в, А б д у л л а  А л е й е в (тягр. 1710 вя йа 1715, индики Башгырдыстанын Карышбаш к. – 24.8.1762, Слисселбург галасы) – башгырд маарифчиси, ахунд. 1755–56 илляр башгырд цсйанынын идеологу вя башчысы. Мяншяъя татар (мишяр) иди. 1755 илин яввялляриндя башгырд, татар, газах вя диэяр мцсялман халгларына цнванланан Мцраъиятнамяни (“Тящрирнамя”) тяртиб етмишдир. Мцраъиятнамядя Б. чаризмин ишьалчылыг вя мцстямлякячилик сийасятини, йерли мусял- ман ящалисинин зорла христианлашдырылмасыны, мясъидлярин даьыдылмасыны, мцсялманлара гаршы даща йцксяк верэилярин тятбиг олунмасыны, онларын йарарсыз хам торпаглара кючцрцлмясини вя с. кяскин тянгид едир, мцсялманлары рус ишьалчыларына гаршы ачыг силащлы цсйана – ъищада чаьырырды. Мцраъиятнамя тезликля цсйанын програмына чеврилди. Лакин цсйанын тяйин олунмуш вахтдан тез башламасы, бюлэяйя ири гошун щиссяляринин йеридилмяси, бир чох йерли феодалларын руслар тяряфиндя вурушмасы цсйанын йатырылмасыны тезляшдирди. Цсйанын фяал иштиракчылары вя Б.-нын йахын силащдашлары щябс едилди. Бир иля йахын шаэирдляри иля бирликдя щюкумят гцввяляри тяряфиндян тягиб едилян Б. 1756 илин августунда тутулараг юмцрлцк щябс ъязасына мящкум олунду вя Шлисселбург галасына эюндярилди. Бурада олмазын ишэянъяляря мяруз галан Б. 1762 илин ийулунда эюзятчилярля ялбяйаха дюйцшдя щялак олду. Б. цсйаны нятиъясиз галмады. Чар щюкумяти мцсялманлара гаршы гяддар курсундан ял чякмяли олду: торпагларын зорла мцсадиряси вя христианлыьы гябул етмяйян мцсялманларын кючцрцлмяси дайанадырылды, ящалинин зорла христианлашмасына сон гойулду, мясъидлярин тикилмясиня иъазя верилди.

    Яд.: Ислаев Ф.Г. Православные миссионеры в Поволжье. Казань, 1999.

                                                                                                                           

    BATIRŞA


    БАТЫРШÁ Я л и й е в, А б д у л л а  А л е й е в (тягр. 1710 вя йа 1715, индики Башгырдыстанын Карышбаш к. – 24.8.1762, Слисселбург галасы) – башгырд маарифчиси, ахунд. 1755–56 илляр башгырд цсйанынын идеологу вя башчысы. Мяншяъя татар (мишяр) иди. 1755 илин яввялляриндя башгырд, татар, газах вя диэяр мцсялман халгларына цнванланан Мцраъиятнамяни (“Тящрирнамя”) тяртиб етмишдир. Мцраъиятнамядя Б. чаризмин ишьалчылыг вя мцстямлякячилик сийасятини, йерли мусял- ман ящалисинин зорла христианлашдырылмасыны, мясъидлярин даьыдылмасыны, мцсялманлара гаршы даща йцксяк верэилярин тятбиг олунмасыны, онларын йарарсыз хам торпаглара кючцрцлмясини вя с. кяскин тянгид едир, мцсялманлары рус ишьалчыларына гаршы ачыг силащлы цсйана – ъищада чаьырырды. Мцраъиятнамя тезликля цсйанын програмына чеврилди. Лакин цсйанын тяйин олунмуш вахтдан тез башламасы, бюлэяйя ири гошун щиссяляринин йеридилмяси, бир чох йерли феодалларын руслар тяряфиндя вурушмасы цсйанын йатырылмасыны тезляшдирди. Цсйанын фяал иштиракчылары вя Б.-нын йахын силащдашлары щябс едилди. Бир иля йахын шаэирдляри иля бирликдя щюкумят гцввяляри тяряфиндян тягиб едилян Б. 1756 илин августунда тутулараг юмцрлцк щябс ъязасына мящкум олунду вя Шлисселбург галасына эюндярилди. Бурада олмазын ишэянъяляря мяруз галан Б. 1762 илин ийулунда эюзятчилярля ялбяйаха дюйцшдя щялак олду. Б. цсйаны нятиъясиз галмады. Чар щюкумяти мцсялманлара гаршы гяддар курсундан ял чякмяли олду: торпагларын зорла мцсадиряси вя христианлыьы гябул етмяйян мцсялманларын кючцрцлмяси дайанадырылды, ящалинин зорла христианлашмасына сон гойулду, мясъидлярин тикилмясиня иъазя верилди.

    Яд.: Ислаев Ф.Г. Православные миссионеры в Поволжье. Казань, 1999.