Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
V CİLD (BRYÁNKA - ÇƏRMƏDİL NEKROPOLU)
    CAQQALAR

    ЪАГГАЛАР, ч агала р, чаггалар, ва чаггалар – Танзанийанын шм.-ш.- индя бантулар групундан халг. Юлкянин сайъа цчцнъц халгыдыр. Килиманъаро д.- нын йамаъларында йашайырлар. Тяркибиня Ъ.-ын юзляри (кичагга вя мочи дилляриндя данышырлар), мачамбеляр (машамиляр), мерулар (руолар, руа дилиндя данышырлар), вунъолар, ромболар (усериляр), рушалар, кащеляр, гвенолар адлы гощум етник груплар дахилдир. Сайлары 2 млн. няфярдян чохдур (2006). Банту дилляринин чага групуна (Е 60) аид диллярдя данышырлар; 20 ясрдян онларын чохунун латын графикасы ясасында йазылары вар. Суащили вя инэилис дилляри дя йайылмышдыр. Диндарларын 95 %- и христиандыр, мцсялманлар да вар. Ъ.-ын яъдадлары е.я. 2-ъи миниллийинин орталарында ъ.-дан – Паре даьларындан Килиманъаройа эяляряк йерли куши ящалисини ассимилйасийайа уьратмышлар. Шярги Африканын бантудилли халглары цчцн сяъиййяви олан яняняви мядяниййятляри кушилярин вя Нилбойу халгларын да тясириня мяруз галмышдыр. Терраслы тоха якинчилийи (банан, дары, йамс) вя малдарлыгла мяшьулдурлар. Банан киши йемяйи, сцд вя йамс ися гадын йемяйи щесаб олунур. Банан вя дарыдан пивя (мбеэе) щазырлайырлар. 18 ясрдян Ъ. сащилйаны яразилярля тиъаряти (Пангани чайынын делтасы васитясиля) нязарятляри алтында сахлайыр, бу тиъарятдя монополийа уьрунда дахили мцщарибяляр апарырдылар. 19 ясрин сонларында щазырда ясас ихраъ мящсулу олан гящвя йетишдирмяйя башламышдылар. Ъ.-ын бир щиссяси шящярлярдя (Аруша, Дарцссялам) йашайыр, бизнес, туризм вя хидмят сащясиндя чалышырлар. Аьаъ цзяриндя ойма (габ-гаъаг, галханлар) вя дямирчилик инкишаф етмишдир. Яняняви эейимляри иняк дярисиндян олан тикишсиз палтарлар вя рянэарянэ парчалардан (канга, китенге) щазырланан бцрцнъяклярдир. Дябилгяформалы евлярин цстц отла юртцлцр. Иъмалар иъма башчылары (манэи) тяряфиндян идаря олунурду, 20 ясрин яв- вялляриндя онларын яксяриййяти али башчынын (манэи мкуу) щакимиййяти алтында бирляшдирилди; бу титуллар мцасир Ъ.-да сахланылыр. Торпаьын ирсян кечмяси (кищамба) вя патрилиниъляря бюлэц галмагдадыр. Кишиляр цчцн ян мцнасиб никащ онун ана линиъиндян, йахуд ата няняси линиъиндян олан гадынла евлянмякдир. 20 ясрин яввялляринядяк киши (нгаси) вя гадын (шиъа) инисиасийалары кечирилирди. Яняняви инанълары яъдадларын, Эцняш аллащынын (Рува) вя с. култларыдыр. Ясатирляри, тарихи яфсаняляри, няьмяляри вар. Ясас мусиги алятляри флейта вя тябиллярдир.

    Ъаггаларын яняняви еви.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
BRYÁNKA – ÇƏRMƏDİL NEKROPOLU
    CAQQALAR

    ЪАГГАЛАР, ч агала р, чаггалар, ва чаггалар – Танзанийанын шм.-ш.- индя бантулар групундан халг. Юлкянин сайъа цчцнъц халгыдыр. Килиманъаро д.- нын йамаъларында йашайырлар. Тяркибиня Ъ.-ын юзляри (кичагга вя мочи дилляриндя данышырлар), мачамбеляр (машамиляр), мерулар (руолар, руа дилиндя данышырлар), вунъолар, ромболар (усериляр), рушалар, кащеляр, гвенолар адлы гощум етник груплар дахилдир. Сайлары 2 млн. няфярдян чохдур (2006). Банту дилляринин чага групуна (Е 60) аид диллярдя данышырлар; 20 ясрдян онларын чохунун латын графикасы ясасында йазылары вар. Суащили вя инэилис дилляри дя йайылмышдыр. Диндарларын 95 %- и христиандыр, мцсялманлар да вар. Ъ.-ын яъдадлары е.я. 2-ъи миниллийинин орталарында ъ.-дан – Паре даьларындан Килиманъаройа эяляряк йерли куши ящалисини ассимилйасийайа уьратмышлар. Шярги Африканын бантудилли халглары цчцн сяъиййяви олан яняняви мядяниййятляри кушилярин вя Нилбойу халгларын да тясириня мяруз галмышдыр. Терраслы тоха якинчилийи (банан, дары, йамс) вя малдарлыгла мяшьулдурлар. Банан киши йемяйи, сцд вя йамс ися гадын йемяйи щесаб олунур. Банан вя дарыдан пивя (мбеэе) щазырлайырлар. 18 ясрдян Ъ. сащилйаны яразилярля тиъаряти (Пангани чайынын делтасы васитясиля) нязарятляри алтында сахлайыр, бу тиъарятдя монополийа уьрунда дахили мцщарибяляр апарырдылар. 19 ясрин сонларында щазырда ясас ихраъ мящсулу олан гящвя йетишдирмяйя башламышдылар. Ъ.-ын бир щиссяси шящярлярдя (Аруша, Дарцссялам) йашайыр, бизнес, туризм вя хидмят сащясиндя чалышырлар. Аьаъ цзяриндя ойма (габ-гаъаг, галханлар) вя дямирчилик инкишаф етмишдир. Яняняви эейимляри иняк дярисиндян олан тикишсиз палтарлар вя рянэарянэ парчалардан (канга, китенге) щазырланан бцрцнъяклярдир. Дябилгяформалы евлярин цстц отла юртцлцр. Иъмалар иъма башчылары (манэи) тяряфиндян идаря олунурду, 20 ясрин яв- вялляриндя онларын яксяриййяти али башчынын (манэи мкуу) щакимиййяти алтында бирляшдирилди; бу титуллар мцасир Ъ.-да сахланылыр. Торпаьын ирсян кечмяси (кищамба) вя патрилиниъляря бюлэц галмагдадыр. Кишиляр цчцн ян мцнасиб никащ онун ана линиъиндян, йахуд ата няняси линиъиндян олан гадынла евлянмякдир. 20 ясрин яввялляринядяк киши (нгаси) вя гадын (шиъа) инисиасийалары кечирилирди. Яняняви инанълары яъдадларын, Эцняш аллащынын (Рува) вя с. култларыдыр. Ясатирляри, тарихи яфсаняляри, няьмяляри вар. Ясас мусиги алятляри флейта вя тябиллярдир.

    Ъаггаларын яняняви еви.

    CAQQALAR

    ЪАГГАЛАР, ч агала р, чаггалар, ва чаггалар – Танзанийанын шм.-ш.- индя бантулар групундан халг. Юлкянин сайъа цчцнъц халгыдыр. Килиманъаро д.- нын йамаъларында йашайырлар. Тяркибиня Ъ.-ын юзляри (кичагга вя мочи дилляриндя данышырлар), мачамбеляр (машамиляр), мерулар (руолар, руа дилиндя данышырлар), вунъолар, ромболар (усериляр), рушалар, кащеляр, гвенолар адлы гощум етник груплар дахилдир. Сайлары 2 млн. няфярдян чохдур (2006). Банту дилляринин чага групуна (Е 60) аид диллярдя данышырлар; 20 ясрдян онларын чохунун латын графикасы ясасында йазылары вар. Суащили вя инэилис дилляри дя йайылмышдыр. Диндарларын 95 %- и христиандыр, мцсялманлар да вар. Ъ.-ын яъдадлары е.я. 2-ъи миниллийинин орталарында ъ.-дан – Паре даьларындан Килиманъаройа эяляряк йерли куши ящалисини ассимилйасийайа уьратмышлар. Шярги Африканын бантудилли халглары цчцн сяъиййяви олан яняняви мядяниййятляри кушилярин вя Нилбойу халгларын да тясириня мяруз галмышдыр. Терраслы тоха якинчилийи (банан, дары, йамс) вя малдарлыгла мяшьулдурлар. Банан киши йемяйи, сцд вя йамс ися гадын йемяйи щесаб олунур. Банан вя дарыдан пивя (мбеэе) щазырлайырлар. 18 ясрдян Ъ. сащилйаны яразилярля тиъаряти (Пангани чайынын делтасы васитясиля) нязарятляри алтында сахлайыр, бу тиъарятдя монополийа уьрунда дахили мцщарибяляр апарырдылар. 19 ясрин сонларында щазырда ясас ихраъ мящсулу олан гящвя йетишдирмяйя башламышдылар. Ъ.-ын бир щиссяси шящярлярдя (Аруша, Дарцссялам) йашайыр, бизнес, туризм вя хидмят сащясиндя чалышырлар. Аьаъ цзяриндя ойма (габ-гаъаг, галханлар) вя дямирчилик инкишаф етмишдир. Яняняви эейимляри иняк дярисиндян олан тикишсиз палтарлар вя рянэарянэ парчалардан (канга, китенге) щазырланан бцрцнъяклярдир. Дябилгяформалы евлярин цстц отла юртцлцр. Иъмалар иъма башчылары (манэи) тяряфиндян идаря олунурду, 20 ясрин яв- вялляриндя онларын яксяриййяти али башчынын (манэи мкуу) щакимиййяти алтында бирляшдирилди; бу титуллар мцасир Ъ.-да сахланылыр. Торпаьын ирсян кечмяси (кищамба) вя патрилиниъляря бюлэц галмагдадыр. Кишиляр цчцн ян мцнасиб никащ онун ана линиъиндян, йахуд ата няняси линиъиндян олан гадынла евлянмякдир. 20 ясрин яввялляринядяк киши (нгаси) вя гадын (шиъа) инисиасийалары кечирилирди. Яняняви инанълары яъдадларын, Эцняш аллащынын (Рува) вя с. култларыдыр. Ясатирляри, тарихи яфсаняляри, няьмяляри вар. Ясас мусиги алятляри флейта вя тябиллярдир.

    Ъаггаларын яняняви еви.