Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
II CİLD (ARGENTİT - AŞURBƏYOV)
    ARIKİMİLƏR

    АРЫКИМИЛЯР  (Апоидеа),  арылар – щяшяратлар синфинин пярдяганадлылар дястясиня аид фясиля; фясиляйя гысахортумлулар (Андренидае),   ясл   арылар   (Апидае),   йарпагкясянляр   (Меэаъщилидае)   вя   с.   дахилдир.  20  миня  йахын  нювц  мялумдур.  Уз. 1,5  мм – 5  см-дир  (яксяр  нювляри  1–1,5 см). Аьыз апараты соруъу вя йа йалайыъыэямириъидир.  Яксяр  нювляри  тцкъцкля  юртцлмцшдцр.   Адятян,   тцнд   рянэли,   бязян метал парылтылы, эюй, йахуд йашыл олур. Бир чох арыларын (коллетидляр вя паразит арылардан  башга)   арха   ятрафынын   юн   буьуму бюйцйяряк  тозъуг  топламаг  цчцн  сябятя чеврилмишдир (ясл А.). Дишилярин гарын (абдомен)  щиссясинин   сонунъу   сегментиндя йумуртагойан  вя  йа  санъма  цзвц  (нештяр) вар.

     

    Арыкимиляр (диши арылар): 1 – Andrena haemorrhoa;

    2 – Nomia diversipes; 3 — Melitta leporina;

    4 – Megahile argenata; 5 – Heriades sp.; 6 – Coelioxys sogdiana; 7 – Nоmada Fedtschenkoi;

    8 – Eucera clypeata;

    9 – Melecta  fascipennis.

         А.-дян олан бал арыларынын нештяри мишарвары олдуьундан санъан заман гырылыр вя анъаг бир дяфя, диэяр арыларын нештяри щамар олдуьу цчцн бир нечя дяфя санъа билир. А. тякйашайан, аиля иля йашайан вя тцфейли щяйат сцрянляря айрылыр. Ян тякмил аиля бал арыларында олур. Чохалма заманы ана ары эцндя цч миня гядяр йумурта гойур. Йумурталардан еркяк, диши вя йа ишчи арылар чыхыр. Тцфейли щяйат сцрянляр, бязи ары нювляринин дцзялтдийи йуваларда йумурта гойур вя онларын сцрфяляри йувадакы йем ещтийаты щесабына инкишаф едир. А. йуваларыны торпагда, кютцкдя,  аьаъ  коьушунда,  будагларда,  гайаларда, эцняш ишыьы дцшян йерлярдя гурур; тозъуг вя нектарла гидаланыр. А. чох хейирлидир. Бцтцн нювляри биткилярин тозланмасында фяал иштирак едир. А.-и, онларын балаларыны вя мящсулуну мум эцвяси, сичан, айы, арыгапан, арыйейян, саьсаьан, тойуг, юрдяк, газ вя с. мящв едир.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
ARGENTİT – AŞURBƏYOV
    ARIKİMİLƏR

    АРЫКИМИЛЯР  (Апоидеа),  арылар – щяшяратлар синфинин пярдяганадлылар дястясиня аид фясиля; фясиляйя гысахортумлулар (Андренидае),   ясл   арылар   (Апидае),   йарпагкясянляр   (Меэаъщилидае)   вя   с.   дахилдир.  20  миня  йахын  нювц  мялумдур.  Уз. 1,5  мм – 5  см-дир  (яксяр  нювляри  1–1,5 см). Аьыз апараты соруъу вя йа йалайыъыэямириъидир.  Яксяр  нювляри  тцкъцкля  юртцлмцшдцр.   Адятян,   тцнд   рянэли,   бязян метал парылтылы, эюй, йахуд йашыл олур. Бир чох арыларын (коллетидляр вя паразит арылардан  башга)   арха   ятрафынын   юн   буьуму бюйцйяряк  тозъуг  топламаг  цчцн  сябятя чеврилмишдир (ясл А.). Дишилярин гарын (абдомен)  щиссясинин   сонунъу   сегментиндя йумуртагойан  вя  йа  санъма  цзвц  (нештяр) вар.

     

    Арыкимиляр (диши арылар): 1 – Andrena haemorrhoa;

    2 – Nomia diversipes; 3 — Melitta leporina;

    4 – Megahile argenata; 5 – Heriades sp.; 6 – Coelioxys sogdiana; 7 – Nоmada Fedtschenkoi;

    8 – Eucera clypeata;

    9 – Melecta  fascipennis.

         А.-дян олан бал арыларынын нештяри мишарвары олдуьундан санъан заман гырылыр вя анъаг бир дяфя, диэяр арыларын нештяри щамар олдуьу цчцн бир нечя дяфя санъа билир. А. тякйашайан, аиля иля йашайан вя тцфейли щяйат сцрянляря айрылыр. Ян тякмил аиля бал арыларында олур. Чохалма заманы ана ары эцндя цч миня гядяр йумурта гойур. Йумурталардан еркяк, диши вя йа ишчи арылар чыхыр. Тцфейли щяйат сцрянляр, бязи ары нювляринин дцзялтдийи йуваларда йумурта гойур вя онларын сцрфяляри йувадакы йем ещтийаты щесабына инкишаф едир. А. йуваларыны торпагда, кютцкдя,  аьаъ  коьушунда,  будагларда,  гайаларда, эцняш ишыьы дцшян йерлярдя гурур; тозъуг вя нектарла гидаланыр. А. чох хейирлидир. Бцтцн нювляри биткилярин тозланмасында фяал иштирак едир. А.-и, онларын балаларыны вя мящсулуну мум эцвяси, сичан, айы, арыгапан, арыйейян, саьсаьан, тойуг, юрдяк, газ вя с. мящв едир.

    ARIKİMİLƏR

    АРЫКИМИЛЯР  (Апоидеа),  арылар – щяшяратлар синфинин пярдяганадлылар дястясиня аид фясиля; фясиляйя гысахортумлулар (Андренидае),   ясл   арылар   (Апидае),   йарпагкясянляр   (Меэаъщилидае)   вя   с.   дахилдир.  20  миня  йахын  нювц  мялумдур.  Уз. 1,5  мм – 5  см-дир  (яксяр  нювляри  1–1,5 см). Аьыз апараты соруъу вя йа йалайыъыэямириъидир.  Яксяр  нювляри  тцкъцкля  юртцлмцшдцр.   Адятян,   тцнд   рянэли,   бязян метал парылтылы, эюй, йахуд йашыл олур. Бир чох арыларын (коллетидляр вя паразит арылардан  башга)   арха   ятрафынын   юн   буьуму бюйцйяряк  тозъуг  топламаг  цчцн  сябятя чеврилмишдир (ясл А.). Дишилярин гарын (абдомен)  щиссясинин   сонунъу   сегментиндя йумуртагойан  вя  йа  санъма  цзвц  (нештяр) вар.

     

    Арыкимиляр (диши арылар): 1 – Andrena haemorrhoa;

    2 – Nomia diversipes; 3 — Melitta leporina;

    4 – Megahile argenata; 5 – Heriades sp.; 6 – Coelioxys sogdiana; 7 – Nоmada Fedtschenkoi;

    8 – Eucera clypeata;

    9 – Melecta  fascipennis.

         А.-дян олан бал арыларынын нештяри мишарвары олдуьундан санъан заман гырылыр вя анъаг бир дяфя, диэяр арыларын нештяри щамар олдуьу цчцн бир нечя дяфя санъа билир. А. тякйашайан, аиля иля йашайан вя тцфейли щяйат сцрянляря айрылыр. Ян тякмил аиля бал арыларында олур. Чохалма заманы ана ары эцндя цч миня гядяр йумурта гойур. Йумурталардан еркяк, диши вя йа ишчи арылар чыхыр. Тцфейли щяйат сцрянляр, бязи ары нювляринин дцзялтдийи йуваларда йумурта гойур вя онларын сцрфяляри йувадакы йем ещтийаты щесабына инкишаф едир. А. йуваларыны торпагда, кютцкдя,  аьаъ  коьушунда,  будагларда,  гайаларда, эцняш ишыьы дцшян йерлярдя гурур; тозъуг вя нектарла гидаланыр. А. чох хейирлидир. Бцтцн нювляри биткилярин тозланмасында фяал иштирак едир. А.-и, онларын балаларыны вя мящсулуну мум эцвяси, сичан, айы, арыгапан, арыйейян, саьсаьан, тойуг, юрдяк, газ вя с. мящв едир.