ЪЕКСОН (Жаъксон) Ендрйу (15.3.1767, индики Ъянуби Каролина штатында, Уаксщос – 8.6.1845, Теннесси штаты, Щерми- тиъ) – АБШ щярби вя дювлят хадими, АБШ- ын 7-ъи президенти. Ирланд мцщаъири аилясиндяндир. 13 йашында Ъ. Вашингтонун ордусуна гошулмуш, инэилисляря ясир дцшмцшдц. 1784–87 иллярдя Солсбергдя щцгуг тящсили алмышдыр. 1788 илдян Шимали Каролинанын (индики Теннесси штатынын яразиси) гярб даирясинин прокурору иди. 1796 илдя Теннесси штаты конститусийасынын ишляниб щазырланмасында иштирак етмиш, 1796 илин декабры – 1797 илин мартында АБШ Конгресинин Нцмайяндяляр палатасында Теннесси штатынын тямсилчиси олмуш, Ъефферсон республикачыларына гошулмушдур. Ъ. Инэилтяря-Америка мцщарибясиндя (1812–14) бюйцк шющрят газанмышды. 1813–14 иллярдя Ъоръийа вя Алабама штатларында инэилисляр тяряфиндя вурушан крикляр щинди тайфасына гаршы дюйцшян ордуйа команданлыг етмиш, эен.-м. рцтбясини алмышды. АБШ вя Б.Британийа арасында сцлщ баьланмасына бахмайараг, 1815 илин йанварында Йени Орлеан йахынлыьында Британийа гошунларыны дармадаьын етмиш, “вятян хиласкары” адыны газанмышдыр. Ъ. 1818 илдя семинолларын мяьлубиййяти вя испан Шярги Флоридасынын ишьалы иля нятиъялянмиш щярби ямялиййата команданлыг етмишдир. 1821 илдя Флориданын тамамиля АБШ-ын тяркибиня гатылма- сындан сонра онун щярби губернатору олмушдур. 1823 илдя Теннесси штатындан Сената цзв сечилмишдир. 1824 илдя президентлийя намизядлийини иряли сцрмцш, лакин кифайят гядяр сяс топлайа билмямишдир. 1828 илдя кечирилмиш нювбяти сечкилярдя демократик республикачылар коалисийасынын (сонралар АБШ Демократлар Партийасы) дястяйи иля галиб эялмишдир; 1832 илдя йенидян президент сечилмишдир. Ъ. президент олдуьу иллярдя АБШ игтисадиййатыны, ясасян, шимал штатларынын мянафейиня уйьун олараг сярт шякилдя низамлайан Милли банкын фяалиййятини дайандырды. Бу, АБШ-да, хцсусиля Ъянубда малиййя фяаллыьынын артмасына, юзял сащибкарлыьын инкишафына, идхал олунан бязи маллара эюмрцк рцсумунун ендирилмясиня, ямтяя гытлыьынын арадан галдырылмасына, федерал щюкумятин “дахили йахшылашдырмалар” системиндя иштиракынын азалмасына шяраит йаратды. Ъ. ляьветмя тяърцбясинин (бязи штатларын юз яразиляриндя федерал ганунларын иърасындан имтина етмяси) мющкямлянмясиня гяти мцгавимят эюстярмишдир. Ири плантасийаларын сащиби вя гулдар олмуш Ъ. 1836 илдя кюлялийи гануниляшдирмиш вя онун ляьви иля баьлы мясялянин АБШ Конгресиндя мцзаки- рясиня гадаьа гоймушдур (1844 илядяк гцввядя галмышдыр). Ъ. администрасийасынын йерли щиндиляря гаршы сярт сийасяти бир чох щинди тайфасынын мящвиня, саь галанларынын ися Миссисипи чайынын диэяр сащилиня кючмясиня сябяб олмушдур. Онун дюврцндя АБШ-да икипартийалы систем формалашмаьа башламыш, партийалар ися елитар ъямиййятлярдян ачыг тяшкилатлара чеврилмишди. АБШ Конгресиня вя штатларын леэислатураларына сечкилярдя аьдярили кишиляр цчцн ямлак сензи ляьв едилмиш, сийаси щяйатда “споил сйстем” – дювлят апаратынын сечкилярдя галиб эялмиш партийанын цзвляриндян тяшкил олунмасы принсипи бяргярар олунмушдур. АБШ-да орта тябягянин формалашмасында бюйцк рол ойнамыш вя она архаланмыш Ъ. Америка тарихиня “халг президенти” вя “бярабяр имканлар” тяряфдары кими дцшмцшдцр. Онун портрети 20 долларлыг АБШ банкноту цзяриндя якс олунмушдур. АБШ-дакы Ъексон (Миссисипи штатынын инз. мяркязи) вя Ъексонвилл (Флорида штатында; 1822 илядяк Кауфорд) шящярляри онун шяряфиня адландырылмышдыр.
Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində) |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2007 |
| ISBN: | 978-9952-441-01-7 |
| Səhifələrin sayı: | 881 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2009 |
| ISBN: | 978-9952-441-02-4 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2010 |
| ISBN: | 978-9952-441-05-5 |
| Səhifələrin sayı: | 604 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2011 |
| ISBN: | 978-9952-441-07-9 |
| Səhifələrin sayı: | 604 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində) |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2012 |
| ISBN: | 978-9952-441-01-7 |
| Səhifələrin sayı: | 881 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2013 |
| ISBN: | 978-9952-441-03-1 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili: | 2014 |
| ISBN: | 978-9952-441-10-9 |
| Səhifələrin sayı: | 592 |
| Sərlövhə: | Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD |
| Nəşriyyat: | "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi |
| Nəşr yeri: | Bakı |
| Nəşr ili | 2015 |
| ISBN: | 978-9952-441-11-6 |
| Səhifələrin sayı: | 608 |
ЪЕКСОН (Жаъксон) Ендрйу (15.3.1767, индики Ъянуби Каролина штатында, Уаксщос – 8.6.1845, Теннесси штаты, Щерми- тиъ) – АБШ щярби вя дювлят хадими, АБШ- ын 7-ъи президенти. Ирланд мцщаъири аилясиндяндир. 13 йашында Ъ. Вашингтонун ордусуна гошулмуш, инэилисляря ясир дцшмцшдц. 1784–87 иллярдя Солсбергдя щцгуг тящсили алмышдыр. 1788 илдян Шимали Каролинанын (индики Теннесси штатынын яразиси) гярб даирясинин прокурору иди. 1796 илдя Теннесси штаты конститусийасынын ишляниб щазырланмасында иштирак етмиш, 1796 илин декабры – 1797 илин мартында АБШ Конгресинин Нцмайяндяляр палатасында Теннесси штатынын тямсилчиси олмуш, Ъефферсон республикачыларына гошулмушдур. Ъ. Инэилтяря-Америка мцщарибясиндя (1812–14) бюйцк шющрят газанмышды. 1813–14 иллярдя Ъоръийа вя Алабама штатларында инэилисляр тяряфиндя вурушан крикляр щинди тайфасына гаршы дюйцшян ордуйа команданлыг етмиш, эен.-м. рцтбясини алмышды. АБШ вя Б.Британийа арасында сцлщ баьланмасына бахмайараг, 1815 илин йанварында Йени Орлеан йахынлыьында Британийа гошунларыны дармадаьын етмиш, “вятян хиласкары” адыны газанмышдыр. Ъ. 1818 илдя семинолларын мяьлубиййяти вя испан Шярги Флоридасынын ишьалы иля нятиъялянмиш щярби ямялиййата команданлыг етмишдир. 1821 илдя Флориданын тамамиля АБШ-ын тяркибиня гатылма- сындан сонра онун щярби губернатору олмушдур. 1823 илдя Теннесси штатындан Сената цзв сечилмишдир. 1824 илдя президентлийя намизядлийини иряли сцрмцш, лакин кифайят гядяр сяс топлайа билмямишдир. 1828 илдя кечирилмиш нювбяти сечкилярдя демократик республикачылар коалисийасынын (сонралар АБШ Демократлар Партийасы) дястяйи иля галиб эялмишдир; 1832 илдя йенидян президент сечилмишдир. Ъ. президент олдуьу иллярдя АБШ игтисадиййатыны, ясасян, шимал штатларынын мянафейиня уйьун олараг сярт шякилдя низамлайан Милли банкын фяалиййятини дайандырды. Бу, АБШ-да, хцсусиля Ъянубда малиййя фяаллыьынын артмасына, юзял сащибкарлыьын инкишафына, идхал олунан бязи маллара эюмрцк рцсумунун ендирилмясиня, ямтяя гытлыьынын арадан галдырылмасына, федерал щюкумятин “дахили йахшылашдырмалар” системиндя иштиракынын азалмасына шяраит йаратды. Ъ. ляьветмя тяърцбясинин (бязи штатларын юз яразиляриндя федерал ганунларын иърасындан имтина етмяси) мющкямлянмясиня гяти мцгавимят эюстярмишдир. Ири плантасийаларын сащиби вя гулдар олмуш Ъ. 1836 илдя кюлялийи гануниляшдирмиш вя онун ляьви иля баьлы мясялянин АБШ Конгресиндя мцзаки- рясиня гадаьа гоймушдур (1844 илядяк гцввядя галмышдыр). Ъ. администрасийасынын йерли щиндиляря гаршы сярт сийасяти бир чох щинди тайфасынын мящвиня, саь галанларынын ися Миссисипи чайынын диэяр сащилиня кючмясиня сябяб олмушдур. Онун дюврцндя АБШ-да икипартийалы систем формалашмаьа башламыш, партийалар ися елитар ъямиййятлярдян ачыг тяшкилатлара чеврилмишди. АБШ Конгресиня вя штатларын леэислатураларына сечкилярдя аьдярили кишиляр цчцн ямлак сензи ляьв едилмиш, сийаси щяйатда “споил сйстем” – дювлят апаратынын сечкилярдя галиб эялмиш партийанын цзвляриндян тяшкил олунмасы принсипи бяргярар олунмушдур. АБШ-да орта тябягянин формалашмасында бюйцк рол ойнамыш вя она архаланмыш Ъ. Америка тарихиня “халг президенти” вя “бярабяр имканлар” тяряфдары кими дцшмцшдцр. Онун портрети 20 долларлыг АБШ банкноту цзяриндя якс олунмушдур. АБШ-дакы Ъексон (Миссисипи штатынын инз. мяркязи) вя Ъексонвилл (Флорида штатында; 1822 илядяк Кауфорд) шящярляри онун шяряфиня адландырылмышдыр.
ЪЕКСОН (Жаъксон) Ендрйу (15.3.1767, индики Ъянуби Каролина штатында, Уаксщос – 8.6.1845, Теннесси штаты, Щерми- тиъ) – АБШ щярби вя дювлят хадими, АБШ- ын 7-ъи президенти. Ирланд мцщаъири аилясиндяндир. 13 йашында Ъ. Вашингтонун ордусуна гошулмуш, инэилисляря ясир дцшмцшдц. 1784–87 иллярдя Солсбергдя щцгуг тящсили алмышдыр. 1788 илдян Шимали Каролинанын (индики Теннесси штатынын яразиси) гярб даирясинин прокурору иди. 1796 илдя Теннесси штаты конститусийасынын ишляниб щазырланмасында иштирак етмиш, 1796 илин декабры – 1797 илин мартында АБШ Конгресинин Нцмайяндяляр палатасында Теннесси штатынын тямсилчиси олмуш, Ъефферсон республикачыларына гошулмушдур. Ъ. Инэилтяря-Америка мцщарибясиндя (1812–14) бюйцк шющрят газанмышды. 1813–14 иллярдя Ъоръийа вя Алабама штатларында инэилисляр тяряфиндя вурушан крикляр щинди тайфасына гаршы дюйцшян ордуйа команданлыг етмиш, эен.-м. рцтбясини алмышды. АБШ вя Б.Британийа арасында сцлщ баьланмасына бахмайараг, 1815 илин йанварында Йени Орлеан йахынлыьында Британийа гошунларыны дармадаьын етмиш, “вятян хиласкары” адыны газанмышдыр. Ъ. 1818 илдя семинолларын мяьлубиййяти вя испан Шярги Флоридасынын ишьалы иля нятиъялянмиш щярби ямялиййата команданлыг етмишдир. 1821 илдя Флориданын тамамиля АБШ-ын тяркибиня гатылма- сындан сонра онун щярби губернатору олмушдур. 1823 илдя Теннесси штатындан Сената цзв сечилмишдир. 1824 илдя президентлийя намизядлийини иряли сцрмцш, лакин кифайят гядяр сяс топлайа билмямишдир. 1828 илдя кечирилмиш нювбяти сечкилярдя демократик республикачылар коалисийасынын (сонралар АБШ Демократлар Партийасы) дястяйи иля галиб эялмишдир; 1832 илдя йенидян президент сечилмишдир. Ъ. президент олдуьу иллярдя АБШ игтисадиййатыны, ясасян, шимал штатларынын мянафейиня уйьун олараг сярт шякилдя низамлайан Милли банкын фяалиййятини дайандырды. Бу, АБШ-да, хцсусиля Ъянубда малиййя фяаллыьынын артмасына, юзял сащибкарлыьын инкишафына, идхал олунан бязи маллара эюмрцк рцсумунун ендирилмясиня, ямтяя гытлыьынын арадан галдырылмасына, федерал щюкумятин “дахили йахшылашдырмалар” системиндя иштиракынын азалмасына шяраит йаратды. Ъ. ляьветмя тяърцбясинин (бязи штатларын юз яразиляриндя федерал ганунларын иърасындан имтина етмяси) мющкямлянмясиня гяти мцгавимят эюстярмишдир. Ири плантасийаларын сащиби вя гулдар олмуш Ъ. 1836 илдя кюлялийи гануниляшдирмиш вя онун ляьви иля баьлы мясялянин АБШ Конгресиндя мцзаки- рясиня гадаьа гоймушдур (1844 илядяк гцввядя галмышдыр). Ъ. администрасийасынын йерли щиндиляря гаршы сярт сийасяти бир чох щинди тайфасынын мящвиня, саь галанларынын ися Миссисипи чайынын диэяр сащилиня кючмясиня сябяб олмушдур. Онун дюврцндя АБШ-да икипартийалы систем формалашмаьа башламыш, партийалар ися елитар ъямиййятлярдян ачыг тяшкилатлара чеврилмишди. АБШ Конгресиня вя штатларын леэислатураларына сечкилярдя аьдярили кишиляр цчцн ямлак сензи ляьв едилмиш, сийаси щяйатда “споил сйстем” – дювлят апаратынын сечкилярдя галиб эялмиш партийанын цзвляриндян тяшкил олунмасы принсипи бяргярар олунмушдур. АБШ-да орта тябягянин формалашмасында бюйцк рол ойнамыш вя она архаланмыш Ъ. Америка тарихиня “халг президенти” вя “бярабяр имканлар” тяряфдары кими дцшмцшдцр. Онун портрети 20 долларлыг АБШ банкноту цзяриндя якс олунмушдур. АБШ-дакы Ъексон (Миссисипи штатынын инз. мяркязи) вя Ъексонвилл (Флорида штатында; 1822 илядяк Кауфорд) шящярляри онун шяряфиня адландырылмышдыр.
