AZЯRBAYCAN BEYNЯLXALQ ЯMЯLИYYAT  ШИRKЯTИ (ABЯШ) – Azяrb. Респ.-нын Xяzяrdяki neft vя qaz sяrvяtlяrinin dцnyanыn tanыnmыш iri тransmilli neft шirkяtlяri ilя birgя iшlяnmяsi, mцшtяrяk infrastrukturun yaradыlmasы, geoloji vя geofiziki tяdqiqatlarыn aparыlmasы, kяшfiyyat vя qazыma iшlяrinin gюrцlmяsi, mяdяndaxili vя яsas ixrac neft vя qaz boru kяmяrlяrinin, neft vя qaz terminallarыnыn yaradыlmasы, hasil olunan neft vя qazыn dцnya bazarыna чыxarыlmasы ilя bilavasitя mяшьul olan beynяlxalq qurum. ABЯШ 1995 ilin fevral ayыnda yaradыlmышdыr. 1994 ilin 20 sentyabrыnda “Яsrin mцqavilяsi” kimi tanыnan щasilatыn пay бюlgцsц сaziшi (HPBS) imzalanды. Azяrb. Resp. Dюvlяt Neft Шirkяti (ARDNШ) ilя beynяlxalq neft шirkяtlяri (BP, Yunokal, Иnpeks, Statoyl, EksonMobil, TPAO, Devon, Иtoчи, Amerada Hess) konsorsiumunu bir araya  gяtirяn bu saziш “Azяri”, “Чыraq” vя “Gцnяшli” (AЧG) yataгларыnыn dяrinlikdя yerlяшяn hissяsini яhatя edir. Bu шirkяtlяr layihяnin operatoru kimi fяaliyyяt gюstяrяn ABЯШ-ин sяhmdarlarыdыr. AЧG йатаглары щasilatыnын пay бюlgцsц сaziшi 30 illik mцddяti яhatя edir вя Azяrb. Респ.-nда dяniz yataqlarы цzrя imzalanan ilk сазишdыr. HPBS-я яsasяn, yataьыn iшlяnmяsinin hяr mяrhяlяsi цчцn neft шirkяtlяri qrupu bцtцn iшlяnmя xяrclяrini юdяyir vя onu “xяrclяr mцqabilindя neft” formasыnda geri alыr. Hasil edilяn neftin qalan hissяsi – “mяnfяяt nefti” шirkяtlяrlя Azяrb. dюvlяti arasыnda bюlцшdцrцlцr.

1995 ilin oktyabr ayыnda AЧG йатаглары цзря ilkin neft layihяsinя sanksiya verilmiш, 1997 ilin noyabr ayыnda isя ilk neft hasil olunmuшdur. 1998 ilin fevral ayыnda шиmал, hяmin ilin dekabr ayыnda isя qярб ixrac boru kяmяrlяri ilя neft ixracыna baшlanmышdыr. Supsa terminalыndan ilk tanker 1999 ilin aprel ayыnda yola salыnmышдыр. Hяyata keчirilяъяк beynяlxalq layihяlяr aшaьыdakыlar иди: “Azяri”, “Чыraq” вя дяrinsulu “Gцnяшli” yataqlarыnыn iшlяnmяsi, Baki–Tbilisi– Ceyhan Neft Иxracы Boru Kяmяri (BTC) layihяsi; Шahdяniz qaz ixracы/Cяnubi Qafqaz Boru Кяmяri layihяsi (Шahdяniz/CQBK).

AЧG layihяsinin tяrkib hissяsi  olan цч faza hяyata keчirilir: 1-ъи фaza “Azяri” kollektorunun mяrkяzi hissяsinin iшlяnmяsiдир (2001 ilин avqustунда sanksiya verilmiшdir). 2-ъи фaza коллекторун гярб vя шярг hissяlяrinin iшlяnmяsinя yюnяldilmяklя “Azяri” yataьыnыn iшlяnmяsiнин baшa чatdыrылмасыдыр. (2002 ilин sentyabr айында sanksiya verilmiшdir) 3-ъц фaza дяrinsulu “Gцnяшli” kollektorunun iшlяnmяsiдир; йeddi dяniz obyektiнин гурашдырылмасы vя 400-dяn artыq quyunun qazыlmasы nяzяrdя tutulur (2004 ilин sentyabrында sanksiya verilmiшdir). Сазишин hяyata keчirilmяsi AЧG yataqlarыnыn tammiqyaslы iшlяnmяsi proqramыnыn tяmяlини qoydu.

1-ъи фazaнын dяyяri  3,4  mlrd  ABШ dollarдыр; бу фаза gцndяlik hasilat gцcц 400 мин barрelя чatan 48 quyu gюvdяsinя malik 1 hasilat, qazыma vя yaшayыш platformasыnыn suyun 128 м  dяrinliyindя quraшdыrыlmasыnы  яhatя  edir.   Neft   yeni  boru   kяmяri   ilя  Sяngячal    Terminalыna   nяql   edilir. Tяkrar laya vurulmaq цчцn istifadя olunmayan qaz yeni boru kяmяri ilя terminala  nяql  olunur  vя  tяmяnnasыz olaraq ARDNШ-я tяhvil verilir. 1-ъи фаза цzrя HPBS dюvrцndя hasil edilяcяk neft ehtiyatlarыnыn hяcmi 1,4  mlrd.  barрeldir (193    t).

2-ъи фaza layihяsi 5,2 АБШ dollarы dяyяrindя iшlяnmя planыdыr. “Azяri” yataьыnыn гярб vя шярг hissяlяrini яhatя edir. Лayihя suyun 120 m dяrinliyindя yerlяшяn qяrbi “Azяri” vя suyun 150 m dяrinliyindя yerlяшяn шяrqi “Azяri”dя 48 quyu gюvdяsinя malik 2 hasilat, qazma vя yaшayыш platformasыnы яhatя edir. Neft Sяngячal terminalыna чяkilmiш yeni neft boru kяmяri ilя nяql olunur. 2-ъи фazaдан gяlяcяk яlavя hasilatыn texnoloji emalы цчцn Sяngячal Terminalы geniшlяndirilmiшdir. Kompressor vя suvurma platformasыны geniшlяndirmяkля “Azяri”нин tam hasilat hяcminя nail olmaq цчцn onun цzяrindя tяlяb olunan яlavя qazvurma kompressoru vя suvurma sistemlяri yerlяшdiriлир. Saziш яrzindя 2-ъи фaza цzrя hasil edilяcяk neft ehtiyatlarыnыn hяcmi 1,6 mlrd. barрeldir (216  mln.  t).

3-ъц фaza layihяsi 4,7 mlrd. ABШ dollarы dяyяrindя iшlяnmя planыdыr. 3-ъц фaza layihяsinin dяniz obyektlяri 1-ъи фaza layihяsi obyektlяrinin analoqudur. Suyun 175 m dяrinliyindя yerlяшяn дяrinsulu “Gцnяшli” yataьыndakы dяniz obyektlяri 48 quyu gюvdяsinя malik bir qazыma, texnoloji tяchizat vя yaшayыш platformasыna kюrpц ilя birlяшdirilmiш 1 hasilat kompressor, suvurma vя texnoloji tяchizat platformasыndan ibarяtdir. Neft yeni yataqdaxili xяtlяrlя “Azяri” layihяsi цчцn quraшdыrыlmыш iki 30 dцymlцk neft boru kяmяrinя, oradan da Sяngячal Terminalыna nяql olunur. Sяmt qazы kompressiya olunaraq, “Azяri” layihяsi цчцn quraшdыrыlmыш 28 dцymlцk qaz boru kяmяrinя vurulur. Sяngячalda neftin texnoloji emalы iki neft texnoloji emal sistemi, цчцncц neftsaxlama чяni vя ikinci шeh nюqtяsinя nяzarяt qurьusu ilя geniшlяndirilmiшдир. Лayihя цzrя hasilat gцndяlik 750 мин barрel suvurma gцcц ilя dяstяklяnir. Sualtы suvurma quyularы ilk neftdяn яvvяl qazыlmыш vя onlar tяzyiqin erkяn dяstяklяnmяsini, neft hasilat hяcminin artыmыnы tяmin etmiшdir. HPBS яrzindя 3-ъц фаза цzrя hasil edilяcяk neft ehtiyatlarыnыn hяcmi 1,25 mlrd. barрeldir (176 mln. t).

Yataqlarыn Tammiqyaslы Ишlяnmяsи Proqramы Azяrb.-ыn neft vя qaz sяnayesиnя yeni texnologiyalar vя beynяlxalq standartlar  gяtirdi.  Пroqrama dяniz  hasilat obyektlяrinin quraшdыrыlmasы, tikintisi, yыьыlmasы vя istismara verilmяsi, elяcя  dя  Sяngячaldakы  mюvcud  quru terminalыnыn geniшlяndirilmяsi  daxildir. Layihя чяrчivяsindя dяniz qazыma vя hasilat platformalarы, qaz kompressoru vя suvurma  obyektlяri,  sualtы  neft  vя  qaz boru kяmяrlяrinin чяkilmяsi, юncяqazma dayaq tavalarы, quru terminalыnыn inшa olunmasы, mюvcud infrastrukturun modernlяшdirilmяsi, yeni   infrastrukturun yaradыlmasы, яtraf mцhitя vя sosial sahяyя tяsirin qiymяtlяndirilmяsi proqramы hяyata keчirilmiшdir (2010).