Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
II CİLD (ARGENTİT - AŞURBƏYOV)
    AZƏRBAYCAN KOMMUNİST PARTİYASI (AKP)

    АЗЯРБАЙЪАН КОММУНИСТ ПАРТИЙАСЫ (АКП), Азярбайъан Коммунист (болшевикляр) Партийасы (АК(б)П) – Русийа Коммунист (болшевикляр) Партийасынын (РК(б)П) рящбярлийи алтында фяалиййят эюстярян вя онун програм вязифялярини Шимали Азярб.-да щяйата кечирян сийаси тяшкилат. 1920 ил февралын 11–12-дя партийанын биринъи тясис конфрансында йарадылмыш, 1952 илдян АКП ады алтында фяалиййят эюстярмишдир.

    Партийанын рящбяр юзяйи узун мцддят, ясасян, гейри-азярбайъанлылардан, хцсусян ермянилярдян, эцръцлярдян вя руслардан ибарят иди. 1919 илин мартында йарадылан РК(б)П Гафгаз дийар комитясинин Бакы бцросу Азярб.-дакы бцтцн коммунист тяшкилатлары ващид АКП-дя бирляшдирмяк гярарына эялди. 1919 ил нойабрын 10-да Бакы бцросу цмумазярбайъан партийа конфрансынын чаьырылмасы щаггында гярар гябул етди. 1919 илин декабрында РК(б)П МК-нын Сийаси  Бцросу АКП-нын йарадылмасы барядя гярар гябул етди. 1920 ил февралын 11–12-дя Бакыда фящля клубу бинасында эизли шяраитдя кечирилян Азярб. коммунист тяшкилатларынын 1-ъи гурултайында бцтцн коммунист тяшкилатларыны АК(б)П ады иля бирляшдирмяк щаггында гярар гябул едилди. Гафгаз дийар комитяси АК(б)П-нин рящбяр органы щесаб олунду. АК(б)П-нин 1-ъи гурултайы Азярб. партийа тяшкилатыны силащлы цсйан щазырламаьа, милли щюкумяти девирмяйя, “фящля вя кяндли диктатурасы”ны йаратмаьа истигамятляндирди. Беляликля, Азярбайъан Халг Ъцмщуриййятиня (АХЪ) гаршы юлкя дахилиндя позуъулуг иши апаран вя хариъи щярби мцдахиля цчцн шяраит щазырлайан идеоложи структур йарадылды. Бу мягсядля АК(б)П-нин  Бакыда  шящяр вя район партийа комитяляри, еляъя дя гязаларда 14 гяза партийа комитяси тяшкил олунду. Щяля 1920 илин йанварындан РК(б)П Бакы комитяси йанында Я. Гарайевин сядрлийи иля АХЪ-ни девирмяк цчцн силащлы цсйан тяшкил етмяк мягсядиля “оператив гярарэащ” фяалиййят эюстярирди. 1920 ил апрелин 24-дян ися АК(б)П МК-нын щярбитехники комиссийасы силащлы цсйана щазырлыьы юз цзяриня эютцрдц. АК(б)П-нин ермяни дашнак цзвляри Азярб.-ын мцхтялиф бюлэяляриндя милли щюкумятя гаршы тяхрибатчы дястялярин тяшкилиндя хцсуси фяаллыг эюстярирдиляр; онлар щцъума кечмяк цчцн болшевик-совет гошунларынын Азярб.-а дахил олмасыны эюзляйирдиляр.

    1920 ил апрелин 24-дя РК(б)П Гафгаз дийар комитяси, АК(б)П МК-сы вя Бакы комитясинин бирэя гярары иля Бакы р-нунун партийа тяшкилатларында щярби вязиййят елан едилди вя бу тяшкилатларда бирляшмиш болшевикляр там дюйцш щазырлыьына эятирилди. Силащлы цсйана рящбярлик дюйцш гярарэащына тапшырылды, АК(б)П-нин Мяркязи вя Бакы комитяляри бцтцнлцкля гярарэаща табе едилди. Беляликля, АХЪ-нин деврилмясиндя вя 11-ъи Гырмызы ордунун Азярб. халгына гаршы щяйата кечирдийи ганлы гырьынларда АК(б)П фяал рол ойнады.

    Апрел ишьалындан (1920) сонра АК(б)П респ.-да йеэаня щаким партийа олду. Азярб.-ын щяр йериндя ингилаб комитяляри йарадылмыш, милли мцстягиллик шцуруну мящв едян коммунист диктатурасы формалашдырылмышды. Азярб. халгына гаршы кечирилян репрессийаларда, юлкя яразисинин парчаланмасында, рящбярликдя олан милли кадрлар арасында нифаг салынмасында АК(б)П-нин Бакы комитясиня рящбярлик едян   ермяниляр    А.Микойан,    Саркис (А. Тер-Данилйан) вя Л. Мирзойан хцсуси фяаллыг эюстярирдиляр. 1921 илдя АК(б)П-нин азярб.-лардан кцтляви сурятдя “тямизлянмясиня” башланды. Азярб.да йеридилян антиазярбайъан сийасятинин ялейщиня олан Н.Няримановун тяряфдарларындан ибарят 35 мин няфяр партийадан хариъ едилди. Бакы партийа тяшкилатында гейри-азярб.-ларын там щеэемонлуьуну тямин етмяк цчцн Саркис яслян Ъянуби Азярб.-дан олан 500  няфяр  коммунисти дя партийадан хариъ етди, Мирзойан ися Ъянуби Азярб.-дан олан фящлялярин партийайа гябул едилмясиня сцни сядд чякди. Беляликля, Азярб.-да, яслиндя, азярб.-лары тямсил едян коммунист партийасы йох иди, даща доьрусу, АК(б)П азярб.-ларын мянафейиня хидмят етмирди.

    Сийаси системин бцтцн даиряляри, щямчинин иътимаи тяшкилатлар АК(б)П-нин тязйиги алтында формалашыр вя фяалиййят эюстярирдиляр. Респ.-да диэяр сийаси партийалар гадаьан едилмишди. 1920–30-ъу иллярдя Азярб.-да милли мцстямлякячилик сийасяти даща да эцъляндирилди. АК(б)П сянайеляшдирмя вя коллективляшдирмя (колхозлашдырма) сийасяти нятиъясиндя гейри-игтисади характер дашыйан сосиалист тясяррцфатчылыг системини йарадараг она гаршы мцбаризя апара биляъяк синфи вя милли гцввяляря ъидди зярбя ендирди. 1930ъу иллярдя 200 миндян чох азярб.-лы АК(б)П-нин щяйата кечирдийи дящшятли репрессийалара мяруз галды, о ъцмлядян 29 мин зийалы эцллялянди, щябс едилди вя сцрэцн   олунду.

    АК(б) П МК-нын биринъи катиби М.Баьыровун дюврцндя дя Азярб.-да рящбяр вязифялярдя олан Сумбатов, Григорйан,  Мар карйан,  Малйан  вя  б.-ндан ибарят ермяни-дашнак эцрущу юлкяни азярб.-лардан “тямизлямяк” сийасятини давам  етдирирдиляр.

    1988 илдя башланан Ермянистан-Азярбайъан Даьлыг Гарабаь мцнагишяси нятиъясиндя Сов.ИКП-нин  тутдуьу  ермянипяряст мювге Азярб.-да милли азадлыг щярякатынын эенишлянмясиня эятириб чыхарды. Бунун гаршысыны алмаг  мягсядиля 1990 илдя Мяркяз Бакыйа гошун йеридяряк гырьын тюрятди [бах Бакы ямялиййаты (1990)]. Бу щадисялярдян сонра АКП-йя олан етимад итирилмиш вя минлярля коммунист партийа сыраларыны тярк етмишди. 1991 ил сентйабрын 14-дя там ифласа уьрамыш АКП 33-ъц фювгяладя гурултайында юзцнц бурахды.

    Яд.: Т. Гаффаро в. Азярбайъан тарихи (1920–1991). Б., 1999; Азярбайъан тарихи (йедди ъилддя). Ъ. 5, Б., 2001.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
ARGENTİT – AŞURBƏYOV
    AZƏRBAYCAN KOMMUNİST PARTİYASI (AKP)

    АЗЯРБАЙЪАН КОММУНИСТ ПАРТИЙАСЫ (АКП), Азярбайъан Коммунист (болшевикляр) Партийасы (АК(б)П) – Русийа Коммунист (болшевикляр) Партийасынын (РК(б)П) рящбярлийи алтында фяалиййят эюстярян вя онун програм вязифялярини Шимали Азярб.-да щяйата кечирян сийаси тяшкилат. 1920 ил февралын 11–12-дя партийанын биринъи тясис конфрансында йарадылмыш, 1952 илдян АКП ады алтында фяалиййят эюстярмишдир.

    Партийанын рящбяр юзяйи узун мцддят, ясасян, гейри-азярбайъанлылардан, хцсусян ермянилярдян, эцръцлярдян вя руслардан ибарят иди. 1919 илин мартында йарадылан РК(б)П Гафгаз дийар комитясинин Бакы бцросу Азярб.-дакы бцтцн коммунист тяшкилатлары ващид АКП-дя бирляшдирмяк гярарына эялди. 1919 ил нойабрын 10-да Бакы бцросу цмумазярбайъан партийа конфрансынын чаьырылмасы щаггында гярар гябул етди. 1919 илин декабрында РК(б)П МК-нын Сийаси  Бцросу АКП-нын йарадылмасы барядя гярар гябул етди. 1920 ил февралын 11–12-дя Бакыда фящля клубу бинасында эизли шяраитдя кечирилян Азярб. коммунист тяшкилатларынын 1-ъи гурултайында бцтцн коммунист тяшкилатларыны АК(б)П ады иля бирляшдирмяк щаггында гярар гябул едилди. Гафгаз дийар комитяси АК(б)П-нин рящбяр органы щесаб олунду. АК(б)П-нин 1-ъи гурултайы Азярб. партийа тяшкилатыны силащлы цсйан щазырламаьа, милли щюкумяти девирмяйя, “фящля вя кяндли диктатурасы”ны йаратмаьа истигамятляндирди. Беляликля, Азярбайъан Халг Ъцмщуриййятиня (АХЪ) гаршы юлкя дахилиндя позуъулуг иши апаран вя хариъи щярби мцдахиля цчцн шяраит щазырлайан идеоложи структур йарадылды. Бу мягсядля АК(б)П-нин  Бакыда  шящяр вя район партийа комитяляри, еляъя дя гязаларда 14 гяза партийа комитяси тяшкил олунду. Щяля 1920 илин йанварындан РК(б)П Бакы комитяси йанында Я. Гарайевин сядрлийи иля АХЪ-ни девирмяк цчцн силащлы цсйан тяшкил етмяк мягсядиля “оператив гярарэащ” фяалиййят эюстярирди. 1920 ил апрелин 24-дян ися АК(б)П МК-нын щярбитехники комиссийасы силащлы цсйана щазырлыьы юз цзяриня эютцрдц. АК(б)П-нин ермяни дашнак цзвляри Азярб.-ын мцхтялиф бюлэяляриндя милли щюкумятя гаршы тяхрибатчы дястялярин тяшкилиндя хцсуси фяаллыг эюстярирдиляр; онлар щцъума кечмяк цчцн болшевик-совет гошунларынын Азярб.-а дахил олмасыны эюзляйирдиляр.

    1920 ил апрелин 24-дя РК(б)П Гафгаз дийар комитяси, АК(б)П МК-сы вя Бакы комитясинин бирэя гярары иля Бакы р-нунун партийа тяшкилатларында щярби вязиййят елан едилди вя бу тяшкилатларда бирляшмиш болшевикляр там дюйцш щазырлыьына эятирилди. Силащлы цсйана рящбярлик дюйцш гярарэащына тапшырылды, АК(б)П-нин Мяркязи вя Бакы комитяляри бцтцнлцкля гярарэаща табе едилди. Беляликля, АХЪ-нин деврилмясиндя вя 11-ъи Гырмызы ордунун Азярб. халгына гаршы щяйата кечирдийи ганлы гырьынларда АК(б)П фяал рол ойнады.

    Апрел ишьалындан (1920) сонра АК(б)П респ.-да йеэаня щаким партийа олду. Азярб.-ын щяр йериндя ингилаб комитяляри йарадылмыш, милли мцстягиллик шцуруну мящв едян коммунист диктатурасы формалашдырылмышды. Азярб. халгына гаршы кечирилян репрессийаларда, юлкя яразисинин парчаланмасында, рящбярликдя олан милли кадрлар арасында нифаг салынмасында АК(б)П-нин Бакы комитясиня рящбярлик едян   ермяниляр    А.Микойан,    Саркис (А. Тер-Данилйан) вя Л. Мирзойан хцсуси фяаллыг эюстярирдиляр. 1921 илдя АК(б)П-нин азярб.-лардан кцтляви сурятдя “тямизлянмясиня” башланды. Азярб.да йеридилян антиазярбайъан сийасятинин ялейщиня олан Н.Няримановун тяряфдарларындан ибарят 35 мин няфяр партийадан хариъ едилди. Бакы партийа тяшкилатында гейри-азярб.-ларын там щеэемонлуьуну тямин етмяк цчцн Саркис яслян Ъянуби Азярб.-дан олан 500  няфяр  коммунисти дя партийадан хариъ етди, Мирзойан ися Ъянуби Азярб.-дан олан фящлялярин партийайа гябул едилмясиня сцни сядд чякди. Беляликля, Азярб.-да, яслиндя, азярб.-лары тямсил едян коммунист партийасы йох иди, даща доьрусу, АК(б)П азярб.-ларын мянафейиня хидмят етмирди.

    Сийаси системин бцтцн даиряляри, щямчинин иътимаи тяшкилатлар АК(б)П-нин тязйиги алтында формалашыр вя фяалиййят эюстярирдиляр. Респ.-да диэяр сийаси партийалар гадаьан едилмишди. 1920–30-ъу иллярдя Азярб.-да милли мцстямлякячилик сийасяти даща да эцъляндирилди. АК(б)П сянайеляшдирмя вя коллективляшдирмя (колхозлашдырма) сийасяти нятиъясиндя гейри-игтисади характер дашыйан сосиалист тясяррцфатчылыг системини йарадараг она гаршы мцбаризя апара биляъяк синфи вя милли гцввяляря ъидди зярбя ендирди. 1930ъу иллярдя 200 миндян чох азярб.-лы АК(б)П-нин щяйата кечирдийи дящшятли репрессийалара мяруз галды, о ъцмлядян 29 мин зийалы эцллялянди, щябс едилди вя сцрэцн   олунду.

    АК(б) П МК-нын биринъи катиби М.Баьыровун дюврцндя дя Азярб.-да рящбяр вязифялярдя олан Сумбатов, Григорйан,  Мар карйан,  Малйан  вя  б.-ндан ибарят ермяни-дашнак эцрущу юлкяни азярб.-лардан “тямизлямяк” сийасятини давам  етдирирдиляр.

    1988 илдя башланан Ермянистан-Азярбайъан Даьлыг Гарабаь мцнагишяси нятиъясиндя Сов.ИКП-нин  тутдуьу  ермянипяряст мювге Азярб.-да милли азадлыг щярякатынын эенишлянмясиня эятириб чыхарды. Бунун гаршысыны алмаг  мягсядиля 1990 илдя Мяркяз Бакыйа гошун йеридяряк гырьын тюрятди [бах Бакы ямялиййаты (1990)]. Бу щадисялярдян сонра АКП-йя олан етимад итирилмиш вя минлярля коммунист партийа сыраларыны тярк етмишди. 1991 ил сентйабрын 14-дя там ифласа уьрамыш АКП 33-ъц фювгяладя гурултайында юзцнц бурахды.

    Яд.: Т. Гаффаро в. Азярбайъан тарихи (1920–1991). Б., 1999; Азярбайъан тарихи (йедди ъилддя). Ъ. 5, Б., 2001.

    AZƏRBAYCAN KOMMUNİST PARTİYASI (AKP)

    АЗЯРБАЙЪАН КОММУНИСТ ПАРТИЙАСЫ (АКП), Азярбайъан Коммунист (болшевикляр) Партийасы (АК(б)П) – Русийа Коммунист (болшевикляр) Партийасынын (РК(б)П) рящбярлийи алтында фяалиййят эюстярян вя онун програм вязифялярини Шимали Азярб.-да щяйата кечирян сийаси тяшкилат. 1920 ил февралын 11–12-дя партийанын биринъи тясис конфрансында йарадылмыш, 1952 илдян АКП ады алтында фяалиййят эюстярмишдир.

    Партийанын рящбяр юзяйи узун мцддят, ясасян, гейри-азярбайъанлылардан, хцсусян ермянилярдян, эцръцлярдян вя руслардан ибарят иди. 1919 илин мартында йарадылан РК(б)П Гафгаз дийар комитясинин Бакы бцросу Азярб.-дакы бцтцн коммунист тяшкилатлары ващид АКП-дя бирляшдирмяк гярарына эялди. 1919 ил нойабрын 10-да Бакы бцросу цмумазярбайъан партийа конфрансынын чаьырылмасы щаггында гярар гябул етди. 1919 илин декабрында РК(б)П МК-нын Сийаси  Бцросу АКП-нын йарадылмасы барядя гярар гябул етди. 1920 ил февралын 11–12-дя Бакыда фящля клубу бинасында эизли шяраитдя кечирилян Азярб. коммунист тяшкилатларынын 1-ъи гурултайында бцтцн коммунист тяшкилатларыны АК(б)П ады иля бирляшдирмяк щаггында гярар гябул едилди. Гафгаз дийар комитяси АК(б)П-нин рящбяр органы щесаб олунду. АК(б)П-нин 1-ъи гурултайы Азярб. партийа тяшкилатыны силащлы цсйан щазырламаьа, милли щюкумяти девирмяйя, “фящля вя кяндли диктатурасы”ны йаратмаьа истигамятляндирди. Беляликля, Азярбайъан Халг Ъцмщуриййятиня (АХЪ) гаршы юлкя дахилиндя позуъулуг иши апаран вя хариъи щярби мцдахиля цчцн шяраит щазырлайан идеоложи структур йарадылды. Бу мягсядля АК(б)П-нин  Бакыда  шящяр вя район партийа комитяляри, еляъя дя гязаларда 14 гяза партийа комитяси тяшкил олунду. Щяля 1920 илин йанварындан РК(б)П Бакы комитяси йанында Я. Гарайевин сядрлийи иля АХЪ-ни девирмяк цчцн силащлы цсйан тяшкил етмяк мягсядиля “оператив гярарэащ” фяалиййят эюстярирди. 1920 ил апрелин 24-дян ися АК(б)П МК-нын щярбитехники комиссийасы силащлы цсйана щазырлыьы юз цзяриня эютцрдц. АК(б)П-нин ермяни дашнак цзвляри Азярб.-ын мцхтялиф бюлэяляриндя милли щюкумятя гаршы тяхрибатчы дястялярин тяшкилиндя хцсуси фяаллыг эюстярирдиляр; онлар щцъума кечмяк цчцн болшевик-совет гошунларынын Азярб.-а дахил олмасыны эюзляйирдиляр.

    1920 ил апрелин 24-дя РК(б)П Гафгаз дийар комитяси, АК(б)П МК-сы вя Бакы комитясинин бирэя гярары иля Бакы р-нунун партийа тяшкилатларында щярби вязиййят елан едилди вя бу тяшкилатларда бирляшмиш болшевикляр там дюйцш щазырлыьына эятирилди. Силащлы цсйана рящбярлик дюйцш гярарэащына тапшырылды, АК(б)П-нин Мяркязи вя Бакы комитяляри бцтцнлцкля гярарэаща табе едилди. Беляликля, АХЪ-нин деврилмясиндя вя 11-ъи Гырмызы ордунун Азярб. халгына гаршы щяйата кечирдийи ганлы гырьынларда АК(б)П фяал рол ойнады.

    Апрел ишьалындан (1920) сонра АК(б)П респ.-да йеэаня щаким партийа олду. Азярб.-ын щяр йериндя ингилаб комитяляри йарадылмыш, милли мцстягиллик шцуруну мящв едян коммунист диктатурасы формалашдырылмышды. Азярб. халгына гаршы кечирилян репрессийаларда, юлкя яразисинин парчаланмасында, рящбярликдя олан милли кадрлар арасында нифаг салынмасында АК(б)П-нин Бакы комитясиня рящбярлик едян   ермяниляр    А.Микойан,    Саркис (А. Тер-Данилйан) вя Л. Мирзойан хцсуси фяаллыг эюстярирдиляр. 1921 илдя АК(б)П-нин азярб.-лардан кцтляви сурятдя “тямизлянмясиня” башланды. Азярб.да йеридилян антиазярбайъан сийасятинин ялейщиня олан Н.Няримановун тяряфдарларындан ибарят 35 мин няфяр партийадан хариъ едилди. Бакы партийа тяшкилатында гейри-азярб.-ларын там щеэемонлуьуну тямин етмяк цчцн Саркис яслян Ъянуби Азярб.-дан олан 500  няфяр  коммунисти дя партийадан хариъ етди, Мирзойан ися Ъянуби Азярб.-дан олан фящлялярин партийайа гябул едилмясиня сцни сядд чякди. Беляликля, Азярб.-да, яслиндя, азярб.-лары тямсил едян коммунист партийасы йох иди, даща доьрусу, АК(б)П азярб.-ларын мянафейиня хидмят етмирди.

    Сийаси системин бцтцн даиряляри, щямчинин иътимаи тяшкилатлар АК(б)П-нин тязйиги алтында формалашыр вя фяалиййят эюстярирдиляр. Респ.-да диэяр сийаси партийалар гадаьан едилмишди. 1920–30-ъу иллярдя Азярб.-да милли мцстямлякячилик сийасяти даща да эцъляндирилди. АК(б)П сянайеляшдирмя вя коллективляшдирмя (колхозлашдырма) сийасяти нятиъясиндя гейри-игтисади характер дашыйан сосиалист тясяррцфатчылыг системини йарадараг она гаршы мцбаризя апара биляъяк синфи вя милли гцввяляря ъидди зярбя ендирди. 1930ъу иллярдя 200 миндян чох азярб.-лы АК(б)П-нин щяйата кечирдийи дящшятли репрессийалара мяруз галды, о ъцмлядян 29 мин зийалы эцллялянди, щябс едилди вя сцрэцн   олунду.

    АК(б) П МК-нын биринъи катиби М.Баьыровун дюврцндя дя Азярб.-да рящбяр вязифялярдя олан Сумбатов, Григорйан,  Мар карйан,  Малйан  вя  б.-ндан ибарят ермяни-дашнак эцрущу юлкяни азярб.-лардан “тямизлямяк” сийасятини давам  етдирирдиляр.

    1988 илдя башланан Ермянистан-Азярбайъан Даьлыг Гарабаь мцнагишяси нятиъясиндя Сов.ИКП-нин  тутдуьу  ермянипяряст мювге Азярб.-да милли азадлыг щярякатынын эенишлянмясиня эятириб чыхарды. Бунун гаршысыны алмаг  мягсядиля 1990 илдя Мяркяз Бакыйа гошун йеридяряк гырьын тюрятди [бах Бакы ямялиййаты (1990)]. Бу щадисялярдян сонра АКП-йя олан етимад итирилмиш вя минлярля коммунист партийа сыраларыны тярк етмишди. 1991 ил сентйабрын 14-дя там ифласа уьрамыш АКП 33-ъц фювгяладя гурултайында юзцнц бурахды.

    Яд.: Т. Гаффаро в. Азярбайъан тарихи (1920–1991). Б., 1999; Азярбайъан тарихи (йедди ъилддя). Ъ. 5, Б., 2001.