Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
III CİLD (BABİNGER - BAXŞƏLİYEV)
    BETAİNLƏR


    БЕТАИНЛЯР – цзви бирляшмялярин дахили дуз формаларыдыр; йцкляри фязада айрылмыш свиттер-ионлара аиддир. Б.-ын ян чох йайылмыш нцмайяндяляри Н-триалкилявязли амин туршуларыдыр (тяркибиндя карбоксил групу вя дюрдлц азот атому сахлайыр). Онларын ян садя нцмайяндяси глисин бетаинидир (ЪЩ3)3Н+ЪЩ2ЪОО-илк дяфя шякяр истещсалы (шякяр чуьундурундан) туллантыларындан айрылмышдыр; синфин ады чуьундурун лат. адындан (Бета вулэарис) йаранмышдыр.


    Б. кристал маддялярдир; суда йахшы щялл олур. Аминтуршуларын метилляшмяси иля Б.-ин ямяля эялмяси бир чох битки вя щейванларда азот мцбадиляси цчцн сяъиййявидир. Б. юз нювбясиндя метаболизм просесляриндя метил групларынын донорудур. Б. алкилщалоэенидлярин вя йа алкилсулфатларын аминтуршуларла, триалкиламинлярин щалоэенкарбон туршулары вя йа β-лактонларла гаршылыглы тясириндян алыныр. Бязи Б. тибдя истифадя едилир; мяс., глисин Б.-ин щидрохлориди щязметмяни йахшылашдыран асидинпепсин фермент препаратынын тяркибиня дахилдир. Тяркибиндя Ъ10–Ъ18 щидрофоб алкил радикаллары олан синтетик Б. амфотер
    сятщи актив маддялярдир.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
BABİNGER – BAXŞƏLİYEV
    BETAİNLƏR


    БЕТАИНЛЯР – цзви бирляшмялярин дахили дуз формаларыдыр; йцкляри фязада айрылмыш свиттер-ионлара аиддир. Б.-ын ян чох йайылмыш нцмайяндяляри Н-триалкилявязли амин туршуларыдыр (тяркибиндя карбоксил групу вя дюрдлц азот атому сахлайыр). Онларын ян садя нцмайяндяси глисин бетаинидир (ЪЩ3)3Н+ЪЩ2ЪОО-илк дяфя шякяр истещсалы (шякяр чуьундурундан) туллантыларындан айрылмышдыр; синфин ады чуьундурун лат. адындан (Бета вулэарис) йаранмышдыр.


    Б. кристал маддялярдир; суда йахшы щялл олур. Аминтуршуларын метилляшмяси иля Б.-ин ямяля эялмяси бир чох битки вя щейванларда азот мцбадиляси цчцн сяъиййявидир. Б. юз нювбясиндя метаболизм просесляриндя метил групларынын донорудур. Б. алкилщалоэенидлярин вя йа алкилсулфатларын аминтуршуларла, триалкиламинлярин щалоэенкарбон туршулары вя йа β-лактонларла гаршылыглы тясириндян алыныр. Бязи Б. тибдя истифадя едилир; мяс., глисин Б.-ин щидрохлориди щязметмяни йахшылашдыран асидинпепсин фермент препаратынын тяркибиня дахилдир. Тяркибиндя Ъ10–Ъ18 щидрофоб алкил радикаллары олан синтетик Б. амфотер
    сятщи актив маддялярдир.

    BETAİNLƏR


    БЕТАИНЛЯР – цзви бирляшмялярин дахили дуз формаларыдыр; йцкляри фязада айрылмыш свиттер-ионлара аиддир. Б.-ын ян чох йайылмыш нцмайяндяляри Н-триалкилявязли амин туршуларыдыр (тяркибиндя карбоксил групу вя дюрдлц азот атому сахлайыр). Онларын ян садя нцмайяндяси глисин бетаинидир (ЪЩ3)3Н+ЪЩ2ЪОО-илк дяфя шякяр истещсалы (шякяр чуьундурундан) туллантыларындан айрылмышдыр; синфин ады чуьундурун лат. адындан (Бета вулэарис) йаранмышдыр.


    Б. кристал маддялярдир; суда йахшы щялл олур. Аминтуршуларын метилляшмяси иля Б.-ин ямяля эялмяси бир чох битки вя щейванларда азот мцбадиляси цчцн сяъиййявидир. Б. юз нювбясиндя метаболизм просесляриндя метил групларынын донорудур. Б. алкилщалоэенидлярин вя йа алкилсулфатларын аминтуршуларла, триалкиламинлярин щалоэенкарбон туршулары вя йа β-лактонларла гаршылыглы тясириндян алыныр. Бязи Б. тибдя истифадя едилир; мяс., глисин Б.-ин щидрохлориди щязметмяни йахшылашдыран асидинпепсин фермент препаратынын тяркибиня дахилдир. Тяркибиндя Ъ10–Ъ18 щидрофоб алкил радикаллары олан синтетик Б. амфотер
    сятщи актив маддялярдир.