Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
III CİLD (BABİNGER - BAXŞƏLİYEV)
    BEYNƏLXALQ HESABLAŞMALAR

    – хариъи тиъарят, капиталын щярякяти, вятяндашларын пул кючцрмяляри, йцк вя сярнишин дашынмалары вя с. заманы мцхтялиф пул тялябляри вя ющдяликляри иля ялагядар олан бейнялхалг валйута-малиййя мцнасибятляринин реаллашдырылмасы аляти. Б.щ.-ын ясас формалары: аккредитив, инкассо, банк кючцрмяляри, аванс юдямяляри, ачыг щесаблара эюря щесаблашмалар. Б.щ.-а дювлятляр вя онларын мяркязи банклары арасындакы мцнасибятляр, дювлятляр вя бейнялхалг малиййя-игтисади тяшкилатлар, мцхтялиф юлкялярин щцгуги вя физики шяхсляри арасындакы щесаблашмалар дахилдир; онлар чохиллик тяърцбя йолу иля ишляниб щазырланмыш гай- далар, шяртляр вя банк фяалиййятинин мцхтялиф формалары ясасында щяйата кечирилир. Бунун цчцн бир юлкянин банклары диэяр юлкялярин банклары иля, ясасян, мцхбир мцнасибятляриндян, щямчинин хариъдяки бюлмяляриндян истифадя едирляр. Щесаблашмалар яксяр щалларда наьдсыз апарылыр. Б.щ.- да бюйцк вя ири банклар башлыъа рол ойнайыр. Щяр щансы бир юлкянин Б.щ.-да иштиракы онун кредит системинин вя фонд базарынын инкишаф сявиййясиня, милли валйутасынын вя- зиййятиня вя банкын ишэцзар мцщитдя етибарына эюря мцяййян едилир.
    Айры-айры юлкялярин дахили пул щесаблашмаларындан фяргли олараг, Б.щ.-ын спесифик хцсусиййяти ондан ибарятдир ки, Б.щ. адятян валйуталарын, онларын мязян- няляриндяки дяйишикликлярля ялагядар йенидян щесабланмасы иля баьлы олур. Мязянняляр адятян бир чох амиллярин тясири алтында дяйишир, бунунла беля бязи амилляри габагъадан эюрмяк, щямчинин онларын валйутанын мязяннясиня тясирини гиймятляндирмяк мцмкцн олмур. Бу, бейнялхалг юдямялярдя риск вя иткиляри артырыр. Б.щ.-да бир сыра инкишаф етмиш юлкялярин милли валйуталары истифадя олунур вя онлар ещтийат валйуталары кими чыхыш едир. Бунлара АБШ доллары, авро, йапон ийенасы, инэилис фунт- стерлинги вя Исвеч франкы дахилдир. 2000-ъи иллярин яввялляриндян хариъи тиъарят цзря щесаблашмаларда долларын пайы тяхминян 45% азалмышдыр (глобал бющрана гядяр малиййя ямялиййатларынын тягр. 70%-и онун пайына дцшцрдц). Ейни заманда Б.щ.-да авронун пайы артмышдыр. Бир сыра щалларда Б.щ.-да бу вя йа диэяр милли валйутанын ролу чохдан формалашмыш янянялярдян асылыдыр. Беля ки, нефтин гиймятляри АБШ доллары иля тяйин едилир, йяни доллар бу щалда щям ямтяянин гиймяти мцяййян едиляркян, щям дя сазиш щяйата кечириляркян валйутадыр. Бунунла бярабяр щяр щансы башга валйута да юдямя валйутасы ола биляр.
    Бющран габаьы 2000-ъи иллярдя валйута вя малиййя базарларынын дайаныгсызлыьынын артмасы сябябиндян чятин прогнозлашдырылан гиймят, валйута мязянняляри вя фаиз дяряъяляринин дяйишмяляриндян, щямчинин спекулйатив малиййя ямялиййатларындан сыьорталанмаг мейилляри иля ялагядар щесаблашмаларын ящямиййяти артмышдыр. Глобаллашан игтисадиййатда Б.щ. эетдикъя онун реал секторундан айрылыр вя чох вахт “виртуал” малиййя ямялиййатларына хидмят едир.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
BABİNGER – BAXŞƏLİYEV
    BEYNƏLXALQ HESABLAŞMALAR

    – хариъи тиъарят, капиталын щярякяти, вятяндашларын пул кючцрмяляри, йцк вя сярнишин дашынмалары вя с. заманы мцхтялиф пул тялябляри вя ющдяликляри иля ялагядар олан бейнялхалг валйута-малиййя мцнасибятляринин реаллашдырылмасы аляти. Б.щ.-ын ясас формалары: аккредитив, инкассо, банк кючцрмяляри, аванс юдямяляри, ачыг щесаблара эюря щесаблашмалар. Б.щ.-а дювлятляр вя онларын мяркязи банклары арасындакы мцнасибятляр, дювлятляр вя бейнялхалг малиййя-игтисади тяшкилатлар, мцхтялиф юлкялярин щцгуги вя физики шяхсляри арасындакы щесаблашмалар дахилдир; онлар чохиллик тяърцбя йолу иля ишляниб щазырланмыш гай- далар, шяртляр вя банк фяалиййятинин мцхтялиф формалары ясасында щяйата кечирилир. Бунун цчцн бир юлкянин банклары диэяр юлкялярин банклары иля, ясасян, мцхбир мцнасибятляриндян, щямчинин хариъдяки бюлмяляриндян истифадя едирляр. Щесаблашмалар яксяр щалларда наьдсыз апарылыр. Б.щ.- да бюйцк вя ири банклар башлыъа рол ойнайыр. Щяр щансы бир юлкянин Б.щ.-да иштиракы онун кредит системинин вя фонд базарынын инкишаф сявиййясиня, милли валйутасынын вя- зиййятиня вя банкын ишэцзар мцщитдя етибарына эюря мцяййян едилир.
    Айры-айры юлкялярин дахили пул щесаблашмаларындан фяргли олараг, Б.щ.-ын спесифик хцсусиййяти ондан ибарятдир ки, Б.щ. адятян валйуталарын, онларын мязян- няляриндяки дяйишикликлярля ялагядар йенидян щесабланмасы иля баьлы олур. Мязянняляр адятян бир чох амиллярин тясири алтында дяйишир, бунунла беля бязи амилляри габагъадан эюрмяк, щямчинин онларын валйутанын мязяннясиня тясирини гиймятляндирмяк мцмкцн олмур. Бу, бейнялхалг юдямялярдя риск вя иткиляри артырыр. Б.щ.-да бир сыра инкишаф етмиш юлкялярин милли валйуталары истифадя олунур вя онлар ещтийат валйуталары кими чыхыш едир. Бунлара АБШ доллары, авро, йапон ийенасы, инэилис фунт- стерлинги вя Исвеч франкы дахилдир. 2000-ъи иллярин яввялляриндян хариъи тиъарят цзря щесаблашмаларда долларын пайы тяхминян 45% азалмышдыр (глобал бющрана гядяр малиййя ямялиййатларынын тягр. 70%-и онун пайына дцшцрдц). Ейни заманда Б.щ.-да авронун пайы артмышдыр. Бир сыра щалларда Б.щ.-да бу вя йа диэяр милли валйутанын ролу чохдан формалашмыш янянялярдян асылыдыр. Беля ки, нефтин гиймятляри АБШ доллары иля тяйин едилир, йяни доллар бу щалда щям ямтяянин гиймяти мцяййян едиляркян, щям дя сазиш щяйата кечириляркян валйутадыр. Бунунла бярабяр щяр щансы башга валйута да юдямя валйутасы ола биляр.
    Бющран габаьы 2000-ъи иллярдя валйута вя малиййя базарларынын дайаныгсызлыьынын артмасы сябябиндян чятин прогнозлашдырылан гиймят, валйута мязянняляри вя фаиз дяряъяляринин дяйишмяляриндян, щямчинин спекулйатив малиййя ямялиййатларындан сыьорталанмаг мейилляри иля ялагядар щесаблашмаларын ящямиййяти артмышдыр. Глобаллашан игтисадиййатда Б.щ. эетдикъя онун реал секторундан айрылыр вя чох вахт “виртуал” малиййя ямялиййатларына хидмят едир.

    BEYNƏLXALQ HESABLAŞMALAR

    – хариъи тиъарят, капиталын щярякяти, вятяндашларын пул кючцрмяляри, йцк вя сярнишин дашынмалары вя с. заманы мцхтялиф пул тялябляри вя ющдяликляри иля ялагядар олан бейнялхалг валйута-малиййя мцнасибятляринин реаллашдырылмасы аляти. Б.щ.-ын ясас формалары: аккредитив, инкассо, банк кючцрмяляри, аванс юдямяляри, ачыг щесаблара эюря щесаблашмалар. Б.щ.-а дювлятляр вя онларын мяркязи банклары арасындакы мцнасибятляр, дювлятляр вя бейнялхалг малиййя-игтисади тяшкилатлар, мцхтялиф юлкялярин щцгуги вя физики шяхсляри арасындакы щесаблашмалар дахилдир; онлар чохиллик тяърцбя йолу иля ишляниб щазырланмыш гай- далар, шяртляр вя банк фяалиййятинин мцхтялиф формалары ясасында щяйата кечирилир. Бунун цчцн бир юлкянин банклары диэяр юлкялярин банклары иля, ясасян, мцхбир мцнасибятляриндян, щямчинин хариъдяки бюлмяляриндян истифадя едирляр. Щесаблашмалар яксяр щалларда наьдсыз апарылыр. Б.щ.- да бюйцк вя ири банклар башлыъа рол ойнайыр. Щяр щансы бир юлкянин Б.щ.-да иштиракы онун кредит системинин вя фонд базарынын инкишаф сявиййясиня, милли валйутасынын вя- зиййятиня вя банкын ишэцзар мцщитдя етибарына эюря мцяййян едилир.
    Айры-айры юлкялярин дахили пул щесаблашмаларындан фяргли олараг, Б.щ.-ын спесифик хцсусиййяти ондан ибарятдир ки, Б.щ. адятян валйуталарын, онларын мязян- няляриндяки дяйишикликлярля ялагядар йенидян щесабланмасы иля баьлы олур. Мязянняляр адятян бир чох амиллярин тясири алтында дяйишир, бунунла беля бязи амилляри габагъадан эюрмяк, щямчинин онларын валйутанын мязяннясиня тясирини гиймятляндирмяк мцмкцн олмур. Бу, бейнялхалг юдямялярдя риск вя иткиляри артырыр. Б.щ.-да бир сыра инкишаф етмиш юлкялярин милли валйуталары истифадя олунур вя онлар ещтийат валйуталары кими чыхыш едир. Бунлара АБШ доллары, авро, йапон ийенасы, инэилис фунт- стерлинги вя Исвеч франкы дахилдир. 2000-ъи иллярин яввялляриндян хариъи тиъарят цзря щесаблашмаларда долларын пайы тяхминян 45% азалмышдыр (глобал бющрана гядяр малиййя ямялиййатларынын тягр. 70%-и онун пайына дцшцрдц). Ейни заманда Б.щ.-да авронун пайы артмышдыр. Бир сыра щалларда Б.щ.-да бу вя йа диэяр милли валйутанын ролу чохдан формалашмыш янянялярдян асылыдыр. Беля ки, нефтин гиймятляри АБШ доллары иля тяйин едилир, йяни доллар бу щалда щям ямтяянин гиймяти мцяййян едиляркян, щям дя сазиш щяйата кечириляркян валйутадыр. Бунунла бярабяр щяр щансы башга валйута да юдямя валйутасы ола биляр.
    Бющран габаьы 2000-ъи иллярдя валйута вя малиййя базарларынын дайаныгсызлыьынын артмасы сябябиндян чятин прогнозлашдырылан гиймят, валйута мязянняляри вя фаиз дяряъяляринин дяйишмяляриндян, щямчинин спекулйатив малиййя ямялиййатларындан сыьорталанмаг мейилляри иля ялагядар щесаблашмаларын ящямиййяти артмышдыр. Глобаллашан игтисадиййатда Б.щ. эетдикъя онун реал секторундан айрылыр вя чох вахт “виртуал” малиййя ямялиййатларына хидмят едир.