Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
III CİLD (BABİNGER - BAXŞƏLİYEV)
    BƏND

    чайын вя йа башга су ахынынын гаршысыны кясяряк суйун сявиййясини галдырмаг вя су анбары йаратмаг цчцн инша едилян щидротехники гурьу. Б. електрик енержиси алмаг, су тяъщизатыны, суварманы, эямичилийи, тахта-шалбан материалларынын ахыдылмасыны йахшылашдырмаг вя с. мягсядляр цчцн тикилир. Йашайыш мянтягяси, йол, кюрпц вя с.-ни селдян, дашгындан горумаг, йахуд суйун мяърадан кянара чыхмасынын гаршысыны алмаг мягсядиля тикилян сяддя дя Б. дейилир. Б. тикмякля су топламаг цсулу илк дяфя Шяргдя тятбиг едилмишдир. Гядим Мисир, Иран, Азярбайъан, Орта Асийа вя Щиндистанда ерамыздан бир нечя яср яввял суварма мягсядиля мцхтялиф гурулушлу Б.-ляр инша едилмишдир. Иранда Шираз йахынлыьында тикилмиш Бянд-и Ямир, Сяфявиляр дюврцндя тикилян вя Кашан ш.-ни су иля тяъщиз едян Бянд-и Кощруд вя Йямяндяки Мяариб Б.-ляри тарихдя мяшщурдур.
    Су ещтийатларындан енерэетик мягсядляр цчцн истифадя Б. конструксийаларынын тякмилляшмяси, щямчинин бюйцк чайларда нящянэ щидроговшагларын гурулмасы цчцн стимул олду. Су енержисиндян истифадя едян гурьуларын (су дяйирманы вя с.), даща сонра ися СЕС-лярин тикилмяси Б.-лярин щцнд.-нцн артырылмасыны тяляб едирди. Кцр чайынын цзяриндя 1957 илдя ишя салынмыш Минэячевир СЕС-ин Б.-инин щцнд. 80 м-дир. Б.-ин су сявиййяси щцндцр олан тяряфдяки щиссяси йухары бйеф, ашаьы (алчаг) олан тяряфдяки щиссяси ися ашаьы бйеф адланыр. Йухары вя ашаьы бйефлярдяки су сявиййясинин фярги басгы йарадыр. Б.-ляр субурахмайан вя суашыран олур. Су Б.-лярин цстцндян вя ашаьы щиссясиндян бурахылыр. Ашаьы бйефдя йуйулуб даьылманын гаршысыны алмаг цчцн Б.-ин йатаьы бяркидилир. Б.-ин габаьында мяъраны бяркитмяк мягсядиля сукечирмяйян дюшямя, шпунтлу дивар, семент вя йа битум юртцкляр дцзялдилир. Йухары бйефдя суйун сявиййясини тянзимлямяк вя ашаьы бйефя су бурахмаг цчцн щидротехники сцрэцлярдян истифадя едилир. Функсийасына эюря Б. сусахлайан, йяни анбар типли (мяс., Ъейранбатан су анбары) вя сугалдыран олур. Б.-лярин алчаг басгылы (10 м-я гядяр), орта басгылы (10–50 м-я гядяр) вя йцксяк басгылы (50 м-дян чох) нювляри вар. Б.-я, ясасян, суйун тязйиги (статик, динамик), цзяриндяки гурьуларын аьырлыьы, сейсмик гцввяляр, бузун вя кцляйин тязйиги вя с. тясир эюстярир. Б. торпаг, даш, тахта, бетон вя дямир-бетондан дцзялдилир. Торпаг Б. даща эениш йайылмышдыр, чцнки, билаваситя йерли материал олан торпаг ишлятмякля тикилир. Торпаг Б.-ин ен кясийи трапесийа шяклиндя олур. Щцнд. 165 м-я йахын торпаг Б.-ляр вар. Тяртяр чайы цзяриндя тикилмиш Сярсянэ су говшаьынын торпаг Б.-инин щцнд. 125 м, бцнюврясинин ени 570 м-дир. Торпаг Б. биръинсли вя мцхтялифъинсли сцхурлардан дцзялдиля биляр. Минэячевир СЕС-инин йцксяк тязйигя давамлы Б.-и чынгыллы сцхурлардан йуйулма цсулу иля гурулмушдур. Б.-ин бц- нюврясиндя сых эилли вя Абшерон йарусуна мяхсус гум лайлары йерляшир. Торпаг Б.-ин йамаъларыны даьылмагдан горумаг цчцн ашаьы бйефдя дренаж, йухары бйефдя ися екран вя йа диафрагма гурулур. Д а ш Б. дя трапесийа шяклиндя гурулур, лакин йамаълары сылдырым олур, ясасян, субурахмайан типли дцзялдилир. Даш Б.-дя мцхтялиф формалы мющкям дашлар ишлядилир. Щюрмя даш Б.-я нисбятян тюкмя даш Б.-ляря даща чох цстцнлцк верилир. Орта вя аз басгылы даш Б.-ляр таьвары Б.-лярдян фяргли олараг щяр ъцр ясас цзяриндя тикиля билир. Тахта Б.-ляр, ясасян, шам аьаъындан гурулур вя суашыран типли олур. Басгы аз олан йерлярдя тикилир вя 15–20 ил давам эятирир, мешялик йерлярдя уъуз баша эялир. Бетон Б.-ляря олан мцщцм тяляблярдян бири Б.-ин отураъаьында суйун сцзцлмясини (филтрасийасыны) азалтмагдыр. Бу мягсядля щцндцр бетон Б.-ин отураъагларында сцзцлмяйя гаршы сипяр дцзялдилир вя дренаж гурулур. Бетон Б.-дя щидротехники бетондан ясас материал кими истифадя олунур. Бетон Б. субурахма цсулуна эюря бцтюв вя суашыран олур. Щцнд. 300 м-я гядярдир. Конструксийасына эюря гравитасийа, таьвары вя контрфорслу Б.-ляр вар. Эениш истифадя олунан гравитасийа Б.-и субурахмайан вя суашыран типли тикилир. Чох бюйцк олдуьундан суйун итялямя гцввясиня юз аьырлыьы иля мцгавимят эюстярир. Щцнд. тягр. 280 м-я гядяр олур. Истидян чатламанын вя гейри-бярабяр чюкмянин гаршысыны алмаг цчцн Б. деформасийа тикишляри иля щиссяляря бюлцнцр. Б. дайагларынын гурулаъаьы йер вя сащил мющкям олан щалларда таьвары (планда яйрихятли) Б.-ляр тикилир. Щцнд. 240 м-я гядяр олан таьвары Б.-ляр вар. Контрфорслу Б.-лярин бир-бириня паралел шагули дайаг диварлары (контрфорслары) олур. Контрфорсларын цстц йасты тава вя йа таьларла юртцлцр. Суйун тязйиги бу юртцкляр васитясиля контрфорслара, орадан да Б.-ин ясасына ютцрцлцр. Контрфорслу Б. нисбятян йцнэцл олдуьундан сцрцшмянин гаршысыны алмаг цчцн маили дцзялдилир. Ясасян, субурахмайан, надир щалларда суашыран типли тикилир; щцнд. 110 м-я чатыр. Дямир-бетон Б. даща мющкям олур. Субурахма шяраитиня вя конструксийасына эюря бетон Б.-ляр кимидир. Лакин таьвары дямир-бетон Б.-ляр полад сярфиня эюря баща баша эялдийи цчцн бетон Б.-я нисбятян аз тясадцф едилир. Полад фермалар цзяриндя гурулмуш гурашдырма Б.-лярдян дя истифадя едилир. Фермалар бир-бириндян 1– 1,2 м аралы гойулур вя бу аралара тахта сипярляр вурулур. Лазым эяляндя, ачылыб-баьланмасы цчцн фермалар ойнаг конструксийалы дцзялдилир.

    Колорадо чайы цзяриндя таьвары, гравитасийа бянди (“Щувер бянди”, щцнд. – 221 м). АБШ.


Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
BABİNGER – BAXŞƏLİYEV
    BƏND

    чайын вя йа башга су ахынынын гаршысыны кясяряк суйун сявиййясини галдырмаг вя су анбары йаратмаг цчцн инша едилян щидротехники гурьу. Б. електрик енержиси алмаг, су тяъщизатыны, суварманы, эямичилийи, тахта-шалбан материалларынын ахыдылмасыны йахшылашдырмаг вя с. мягсядляр цчцн тикилир. Йашайыш мянтягяси, йол, кюрпц вя с.-ни селдян, дашгындан горумаг, йахуд суйун мяърадан кянара чыхмасынын гаршысыны алмаг мягсядиля тикилян сяддя дя Б. дейилир. Б. тикмякля су топламаг цсулу илк дяфя Шяргдя тятбиг едилмишдир. Гядим Мисир, Иран, Азярбайъан, Орта Асийа вя Щиндистанда ерамыздан бир нечя яср яввял суварма мягсядиля мцхтялиф гурулушлу Б.-ляр инша едилмишдир. Иранда Шираз йахынлыьында тикилмиш Бянд-и Ямир, Сяфявиляр дюврцндя тикилян вя Кашан ш.-ни су иля тяъщиз едян Бянд-и Кощруд вя Йямяндяки Мяариб Б.-ляри тарихдя мяшщурдур.
    Су ещтийатларындан енерэетик мягсядляр цчцн истифадя Б. конструксийаларынын тякмилляшмяси, щямчинин бюйцк чайларда нящянэ щидроговшагларын гурулмасы цчцн стимул олду. Су енержисиндян истифадя едян гурьуларын (су дяйирманы вя с.), даща сонра ися СЕС-лярин тикилмяси Б.-лярин щцнд.-нцн артырылмасыны тяляб едирди. Кцр чайынын цзяриндя 1957 илдя ишя салынмыш Минэячевир СЕС-ин Б.-инин щцнд. 80 м-дир. Б.-ин су сявиййяси щцндцр олан тяряфдяки щиссяси йухары бйеф, ашаьы (алчаг) олан тяряфдяки щиссяси ися ашаьы бйеф адланыр. Йухары вя ашаьы бйефлярдяки су сявиййясинин фярги басгы йарадыр. Б.-ляр субурахмайан вя суашыран олур. Су Б.-лярин цстцндян вя ашаьы щиссясиндян бурахылыр. Ашаьы бйефдя йуйулуб даьылманын гаршысыны алмаг цчцн Б.-ин йатаьы бяркидилир. Б.-ин габаьында мяъраны бяркитмяк мягсядиля сукечирмяйян дюшямя, шпунтлу дивар, семент вя йа битум юртцкляр дцзялдилир. Йухары бйефдя суйун сявиййясини тянзимлямяк вя ашаьы бйефя су бурахмаг цчцн щидротехники сцрэцлярдян истифадя едилир. Функсийасына эюря Б. сусахлайан, йяни анбар типли (мяс., Ъейранбатан су анбары) вя сугалдыран олур. Б.-лярин алчаг басгылы (10 м-я гядяр), орта басгылы (10–50 м-я гядяр) вя йцксяк басгылы (50 м-дян чох) нювляри вар. Б.-я, ясасян, суйун тязйиги (статик, динамик), цзяриндяки гурьуларын аьырлыьы, сейсмик гцввяляр, бузун вя кцляйин тязйиги вя с. тясир эюстярир. Б. торпаг, даш, тахта, бетон вя дямир-бетондан дцзялдилир. Торпаг Б. даща эениш йайылмышдыр, чцнки, билаваситя йерли материал олан торпаг ишлятмякля тикилир. Торпаг Б.-ин ен кясийи трапесийа шяклиндя олур. Щцнд. 165 м-я йахын торпаг Б.-ляр вар. Тяртяр чайы цзяриндя тикилмиш Сярсянэ су говшаьынын торпаг Б.-инин щцнд. 125 м, бцнюврясинин ени 570 м-дир. Торпаг Б. биръинсли вя мцхтялифъинсли сцхурлардан дцзялдиля биляр. Минэячевир СЕС-инин йцксяк тязйигя давамлы Б.-и чынгыллы сцхурлардан йуйулма цсулу иля гурулмушдур. Б.-ин бц- нюврясиндя сых эилли вя Абшерон йарусуна мяхсус гум лайлары йерляшир. Торпаг Б.-ин йамаъларыны даьылмагдан горумаг цчцн ашаьы бйефдя дренаж, йухары бйефдя ися екран вя йа диафрагма гурулур. Д а ш Б. дя трапесийа шяклиндя гурулур, лакин йамаълары сылдырым олур, ясасян, субурахмайан типли дцзялдилир. Даш Б.-дя мцхтялиф формалы мющкям дашлар ишлядилир. Щюрмя даш Б.-я нисбятян тюкмя даш Б.-ляря даща чох цстцнлцк верилир. Орта вя аз басгылы даш Б.-ляр таьвары Б.-лярдян фяргли олараг щяр ъцр ясас цзяриндя тикиля билир. Тахта Б.-ляр, ясасян, шам аьаъындан гурулур вя суашыран типли олур. Басгы аз олан йерлярдя тикилир вя 15–20 ил давам эятирир, мешялик йерлярдя уъуз баша эялир. Бетон Б.-ляря олан мцщцм тяляблярдян бири Б.-ин отураъаьында суйун сцзцлмясини (филтрасийасыны) азалтмагдыр. Бу мягсядля щцндцр бетон Б.-ин отураъагларында сцзцлмяйя гаршы сипяр дцзялдилир вя дренаж гурулур. Бетон Б.-дя щидротехники бетондан ясас материал кими истифадя олунур. Бетон Б. субурахма цсулуна эюря бцтюв вя суашыран олур. Щцнд. 300 м-я гядярдир. Конструксийасына эюря гравитасийа, таьвары вя контрфорслу Б.-ляр вар. Эениш истифадя олунан гравитасийа Б.-и субурахмайан вя суашыран типли тикилир. Чох бюйцк олдуьундан суйун итялямя гцввясиня юз аьырлыьы иля мцгавимят эюстярир. Щцнд. тягр. 280 м-я гядяр олур. Истидян чатламанын вя гейри-бярабяр чюкмянин гаршысыны алмаг цчцн Б. деформасийа тикишляри иля щиссяляря бюлцнцр. Б. дайагларынын гурулаъаьы йер вя сащил мющкям олан щалларда таьвары (планда яйрихятли) Б.-ляр тикилир. Щцнд. 240 м-я гядяр олан таьвары Б.-ляр вар. Контрфорслу Б.-лярин бир-бириня паралел шагули дайаг диварлары (контрфорслары) олур. Контрфорсларын цстц йасты тава вя йа таьларла юртцлцр. Суйун тязйиги бу юртцкляр васитясиля контрфорслара, орадан да Б.-ин ясасына ютцрцлцр. Контрфорслу Б. нисбятян йцнэцл олдуьундан сцрцшмянин гаршысыны алмаг цчцн маили дцзялдилир. Ясасян, субурахмайан, надир щалларда суашыран типли тикилир; щцнд. 110 м-я чатыр. Дямир-бетон Б. даща мющкям олур. Субурахма шяраитиня вя конструксийасына эюря бетон Б.-ляр кимидир. Лакин таьвары дямир-бетон Б.-ляр полад сярфиня эюря баща баша эялдийи цчцн бетон Б.-я нисбятян аз тясадцф едилир. Полад фермалар цзяриндя гурулмуш гурашдырма Б.-лярдян дя истифадя едилир. Фермалар бир-бириндян 1– 1,2 м аралы гойулур вя бу аралара тахта сипярляр вурулур. Лазым эяляндя, ачылыб-баьланмасы цчцн фермалар ойнаг конструксийалы дцзялдилир.

    Колорадо чайы цзяриндя таьвары, гравитасийа бянди (“Щувер бянди”, щцнд. – 221 м). АБШ.


    BƏND

    чайын вя йа башга су ахынынын гаршысыны кясяряк суйун сявиййясини галдырмаг вя су анбары йаратмаг цчцн инша едилян щидротехники гурьу. Б. електрик енержиси алмаг, су тяъщизатыны, суварманы, эямичилийи, тахта-шалбан материалларынын ахыдылмасыны йахшылашдырмаг вя с. мягсядляр цчцн тикилир. Йашайыш мянтягяси, йол, кюрпц вя с.-ни селдян, дашгындан горумаг, йахуд суйун мяърадан кянара чыхмасынын гаршысыны алмаг мягсядиля тикилян сяддя дя Б. дейилир. Б. тикмякля су топламаг цсулу илк дяфя Шяргдя тятбиг едилмишдир. Гядим Мисир, Иран, Азярбайъан, Орта Асийа вя Щиндистанда ерамыздан бир нечя яср яввял суварма мягсядиля мцхтялиф гурулушлу Б.-ляр инша едилмишдир. Иранда Шираз йахынлыьында тикилмиш Бянд-и Ямир, Сяфявиляр дюврцндя тикилян вя Кашан ш.-ни су иля тяъщиз едян Бянд-и Кощруд вя Йямяндяки Мяариб Б.-ляри тарихдя мяшщурдур.
    Су ещтийатларындан енерэетик мягсядляр цчцн истифадя Б. конструксийаларынын тякмилляшмяси, щямчинин бюйцк чайларда нящянэ щидроговшагларын гурулмасы цчцн стимул олду. Су енержисиндян истифадя едян гурьуларын (су дяйирманы вя с.), даща сонра ися СЕС-лярин тикилмяси Б.-лярин щцнд.-нцн артырылмасыны тяляб едирди. Кцр чайынын цзяриндя 1957 илдя ишя салынмыш Минэячевир СЕС-ин Б.-инин щцнд. 80 м-дир. Б.-ин су сявиййяси щцндцр олан тяряфдяки щиссяси йухары бйеф, ашаьы (алчаг) олан тяряфдяки щиссяси ися ашаьы бйеф адланыр. Йухары вя ашаьы бйефлярдяки су сявиййясинин фярги басгы йарадыр. Б.-ляр субурахмайан вя суашыран олур. Су Б.-лярин цстцндян вя ашаьы щиссясиндян бурахылыр. Ашаьы бйефдя йуйулуб даьылманын гаршысыны алмаг цчцн Б.-ин йатаьы бяркидилир. Б.-ин габаьында мяъраны бяркитмяк мягсядиля сукечирмяйян дюшямя, шпунтлу дивар, семент вя йа битум юртцкляр дцзялдилир. Йухары бйефдя суйун сявиййясини тянзимлямяк вя ашаьы бйефя су бурахмаг цчцн щидротехники сцрэцлярдян истифадя едилир. Функсийасына эюря Б. сусахлайан, йяни анбар типли (мяс., Ъейранбатан су анбары) вя сугалдыран олур. Б.-лярин алчаг басгылы (10 м-я гядяр), орта басгылы (10–50 м-я гядяр) вя йцксяк басгылы (50 м-дян чох) нювляри вар. Б.-я, ясасян, суйун тязйиги (статик, динамик), цзяриндяки гурьуларын аьырлыьы, сейсмик гцввяляр, бузун вя кцляйин тязйиги вя с. тясир эюстярир. Б. торпаг, даш, тахта, бетон вя дямир-бетондан дцзялдилир. Торпаг Б. даща эениш йайылмышдыр, чцнки, билаваситя йерли материал олан торпаг ишлятмякля тикилир. Торпаг Б.-ин ен кясийи трапесийа шяклиндя олур. Щцнд. 165 м-я йахын торпаг Б.-ляр вар. Тяртяр чайы цзяриндя тикилмиш Сярсянэ су говшаьынын торпаг Б.-инин щцнд. 125 м, бцнюврясинин ени 570 м-дир. Торпаг Б. биръинсли вя мцхтялифъинсли сцхурлардан дцзялдиля биляр. Минэячевир СЕС-инин йцксяк тязйигя давамлы Б.-и чынгыллы сцхурлардан йуйулма цсулу иля гурулмушдур. Б.-ин бц- нюврясиндя сых эилли вя Абшерон йарусуна мяхсус гум лайлары йерляшир. Торпаг Б.-ин йамаъларыны даьылмагдан горумаг цчцн ашаьы бйефдя дренаж, йухары бйефдя ися екран вя йа диафрагма гурулур. Д а ш Б. дя трапесийа шяклиндя гурулур, лакин йамаълары сылдырым олур, ясасян, субурахмайан типли дцзялдилир. Даш Б.-дя мцхтялиф формалы мющкям дашлар ишлядилир. Щюрмя даш Б.-я нисбятян тюкмя даш Б.-ляря даща чох цстцнлцк верилир. Орта вя аз басгылы даш Б.-ляр таьвары Б.-лярдян фяргли олараг щяр ъцр ясас цзяриндя тикиля билир. Тахта Б.-ляр, ясасян, шам аьаъындан гурулур вя суашыран типли олур. Басгы аз олан йерлярдя тикилир вя 15–20 ил давам эятирир, мешялик йерлярдя уъуз баша эялир. Бетон Б.-ляря олан мцщцм тяляблярдян бири Б.-ин отураъаьында суйун сцзцлмясини (филтрасийасыны) азалтмагдыр. Бу мягсядля щцндцр бетон Б.-ин отураъагларында сцзцлмяйя гаршы сипяр дцзялдилир вя дренаж гурулур. Бетон Б.-дя щидротехники бетондан ясас материал кими истифадя олунур. Бетон Б. субурахма цсулуна эюря бцтюв вя суашыран олур. Щцнд. 300 м-я гядярдир. Конструксийасына эюря гравитасийа, таьвары вя контрфорслу Б.-ляр вар. Эениш истифадя олунан гравитасийа Б.-и субурахмайан вя суашыран типли тикилир. Чох бюйцк олдуьундан суйун итялямя гцввясиня юз аьырлыьы иля мцгавимят эюстярир. Щцнд. тягр. 280 м-я гядяр олур. Истидян чатламанын вя гейри-бярабяр чюкмянин гаршысыны алмаг цчцн Б. деформасийа тикишляри иля щиссяляря бюлцнцр. Б. дайагларынын гурулаъаьы йер вя сащил мющкям олан щалларда таьвары (планда яйрихятли) Б.-ляр тикилир. Щцнд. 240 м-я гядяр олан таьвары Б.-ляр вар. Контрфорслу Б.-лярин бир-бириня паралел шагули дайаг диварлары (контрфорслары) олур. Контрфорсларын цстц йасты тава вя йа таьларла юртцлцр. Суйун тязйиги бу юртцкляр васитясиля контрфорслара, орадан да Б.-ин ясасына ютцрцлцр. Контрфорслу Б. нисбятян йцнэцл олдуьундан сцрцшмянин гаршысыны алмаг цчцн маили дцзялдилир. Ясасян, субурахмайан, надир щалларда суашыран типли тикилир; щцнд. 110 м-я чатыр. Дямир-бетон Б. даща мющкям олур. Субурахма шяраитиня вя конструксийасына эюря бетон Б.-ляр кимидир. Лакин таьвары дямир-бетон Б.-ляр полад сярфиня эюря баща баша эялдийи цчцн бетон Б.-я нисбятян аз тясадцф едилир. Полад фермалар цзяриндя гурулмуш гурашдырма Б.-лярдян дя истифадя едилир. Фермалар бир-бириндян 1– 1,2 м аралы гойулур вя бу аралара тахта сипярляр вурулур. Лазым эяляндя, ачылыб-баьланмасы цчцн фермалар ойнаг конструксийалы дцзялдилир.

    Колорадо чайы цзяриндя таьвары, гравитасийа бянди (“Щувер бянди”, щцнд. – 221 м). АБШ.