Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
III CİLD (BABİNGER - BAXŞƏLİYEV)
    BƏRBƏRLƏR

    БЯРБЯРЛЯР – Шимали Африканын йерли ящалиси, халглар групу. Мяракеш ящалисинин тягр. 50%-ини, Ялъязаир ящалисинин тягр. 25%-ини тяшкил едирляр; Тунис, Ливийа, Мисир, Мавританийа, Мали, Ниэер вя с. юлкялярдя дя йашайырлар. Цмуми сайлары тягр. 30 млн., о ъцмлядян Авропа юлкяляриндя 3 млн. няфярдир (2005). Бярбяр-Ливийа дилляриндя: Мяракеш Б.-и [тамазигтляр (тамазигхтляр, имазигхенляр, бераберляр) вя Атлас д-рындакы шилхляр (дилляри: ташелхит); рифляр, сенхажалар вя диэяр зенет груплары], Ялъязаир Б.-и (зенет халгларына аид шавиййалар, шенуалар; сящра ващяляри Б.-и адланан гябилляр), Тунис Б.-и (ъербалар, сенедляр вя б.), Ливийадакы нефусалар вя зуаралар шм. групу дилляриндя; авъилалар (ауъилалар), сокналар вя б. Ливийа ващяляриндя йашайан диэяр Б., Мисирин шм.-г.-индяки сиуалар ш. групу дилляриндя; туарегляр ъ. групу дилляриндя; Мавританийадакы зенагалар г. групу дилляриндя данышырлар. Диндарлары, ясасян, мцсялмандыр, йящудиляр вя христианлар да вар.

     Бярбярляр. Яняняви йашайыш мяскяни – Оулад Султан гясри. Тунис.


    Б.-ин яъдадларынын гядим тарихи щаггында бах Ливийалылар мягалясиня. Яряблярин Мяьриби ишьалындан сонра 7 ясрин сонларындан вя хцсусиля дя 11–12 ясрлярдя ящалинин ярябляшмяси вя мцсялманлашмасы баш вермишдир, Б. даь вя сящра р-нларына сыхышдырылмышлар.

    Ясас яняняви мяшьулиййятляри кючяри вя кючябя малдарлыг (дявя, давар вя гарамал), хыш якинчилийидир (арпа, дары, буьда, баьчылыг). Ващялярдя якинчилик, бостанчылыг, транзит карван тиъаряти иля мяшьул олурлар. Кланлара (лефф, игхс) бюлцнян тайфалар (тякбилт) башчылар (аэеллид, амгар) вя аьсаггаллар шуралары (бярбяр дилиндя имзран, ярябъя ъмаа) тяряфиндян идаря олунур. Отураг групларда тайфа яразисинин мяркязи мющкямляндирилмиш мяскяндир (бярбяр дилиндя тигремт, дшар; ярябъя гасба, гсар); бцръ-тахыл анбарлары сяъиййявидир. Торпаьын истифадясиндя иъма мцлкиййяти галмагдадыр; кланларарасы мцвяггяти иттифаглар (тиуизи), гаршылыглы йардымлашма, мяс., мал-гаранын отарылмасы (тауаллат) йайылмышдыр. Кючяриляр чадырларда йашайыр (бярбяр дилиндя тахамт, ярябъя щима), дцшярэяляр (дуар, мдуар) даиряви планлыдыр. Мяншяъя суфи тяригятляри иля баьлы олан пешя-корпоратив бирликлярин инкишаф етмиш системи– марабут дини-мистик гардашлыглары йайылмышдыр.

               Бярбярляр. Яняняви газма евляринин дахили щяйяти.


    Ш и ф а щ и  й а р а д ы ъ ы  л ы г. Шифащи поезийа ян чох кабилляр вя шилхлярдя инкишаф етмишдир. Айрыъа (асефра) вя поетик силсилядя бирляшдирилмиш (тизрарин) лирик шеирляр эениш йайылмышдыр. Епик поезийада яъдадларын иэидлик вя щцняри, Мящяммяд пейьямбярин вя мцгяддяслярин щяйаты тяряннцм едилир. Шилхлярин поезийасында дини вя сатирик мязмунлу поемалара раст эялинир (тамдгаазжи). Имайт поемаларында достлуг, мящяббят вя севэидян;гыса поемаларда ейни гябилядян оланларын щяйатындан, мцщарибя вя байрамлардан (тайфферт) бящс олунур. Излан поемалар эцндялик щяйата щяср олунмушдур. Щади дини чаларлы поемадыр (гящряманын ъящяннямя – валидейнлярини хилас етмяйя эетмясиндян бящс едян “Саби щаггында поема”).

    Наьыллар чохсайлы вя мцхтялифдир. Щейванлар щаггында наьыллар щамы цчцн, мяишят наьыллары, ясасян, кишиляр цчцндцр. Мяьриб бярбярляринин сещрли наьылларыны гадын вя ушаг йыьынъагларында йалныз гадынлар данышыр. Наьыллары эцндцз данышмаьа гадаьа гойулмушдур. Щейванлар щаггында наьылларын ясас гящряманы Чаггалдыр (онун щаггында силсиля наьыллар вар). Мяишят наьыллары оьрулар, гулдурлар, тапмаъа тапмаг, кялякбазлар, етибарсыз гадынлар, ахмаглар вя с. щаггындадыр. Йетим щаггында, мяшщур бярбяр кялякбаз (Мяракешдя Си Ъоха, Ялъязаирдя Си Ъеха) щаггында наьыллар популйардыр. Сещрли наьылларын сцжетляри арасында бцтцн дцнйада мяшщур оланлар вя йалныз бярбярляря мяхсуслары да вар. Чохлу аталар сюзляри вя зярби-мясялляр мювъуддур. 

    Афярди (тапмаъа щавалары), ташерафт (чобан мащнылары), атемши, йахуд изли (мащны-поемалар), ахваш (кцтляви мащны-рягс, Мяракеш); ахеллил, таэеррабт (даиряви байрам мащны-рягсляри, Ялъязаир) мусигили-поетик жанрлардыр. Няфяс алятляри вя мембрафонлардан ибарят инструментал ансамблын мцшайияти иля рягслярля респонсор охумалар сяъиййявидир. Яняняви алятляр арасында (бязиляри яряб мяншялидир) дилчякли – зорна, гаита; гамышдан щазырланмыш флейта-касаба (гасба); барабан – тябил; дяфляр – бендир, тариъа; лйутнйа гуинбри (онун сяляфи узунголлу гядим Мисир лйутнйасыдыр). Туареглярин ясас алятляри: бирсимли йайла чалынан имзад (анзад; гадын аляти), бармагла чалынан бирсимли гугей, йасты тябилляр – ганга, литавра–тинди. Орта Атлас даьларында дяфдя чалмаьын хцсуси нювц– ясас ритмин фонунда мцряккяб ритмик фигурларла мцшайият олунан соло виртуоз импровизасийа; шм. даьятяйи йерлярдя – тябил вя дяфдя полиритмик чальы йайылмышдыр. Мусигили-поетик йарышмаларын яняняляри горунур; солист-импровизаторларын чыхышлары арасында дяфлярин мцшайияти иля киши вя гадын хору рягс едир. Бярбярдилли халгларын мусигиси диатоник сясдцзцмцня ясасланыр. Мяракеш вя Тунисин ъ.-унда пентатоникадан истифадя олунур. 20 ясрин сонуна йахын шящяр гадын (хувара) вя киши (дабка) рягс-мащны формалары йайылмышдыр; онлар мцсялман тягвиминя уйьунлашдырылмышдыр, гум саатына (аьвал) бянзяр тябилдя ифадан ибарятдир. 

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
BABİNGER – BAXŞƏLİYEV
    BƏRBƏRLƏR

    БЯРБЯРЛЯР – Шимали Африканын йерли ящалиси, халглар групу. Мяракеш ящалисинин тягр. 50%-ини, Ялъязаир ящалисинин тягр. 25%-ини тяшкил едирляр; Тунис, Ливийа, Мисир, Мавританийа, Мали, Ниэер вя с. юлкялярдя дя йашайырлар. Цмуми сайлары тягр. 30 млн., о ъцмлядян Авропа юлкяляриндя 3 млн. няфярдир (2005). Бярбяр-Ливийа дилляриндя: Мяракеш Б.-и [тамазигтляр (тамазигхтляр, имазигхенляр, бераберляр) вя Атлас д-рындакы шилхляр (дилляри: ташелхит); рифляр, сенхажалар вя диэяр зенет груплары], Ялъязаир Б.-и (зенет халгларына аид шавиййалар, шенуалар; сящра ващяляри Б.-и адланан гябилляр), Тунис Б.-и (ъербалар, сенедляр вя б.), Ливийадакы нефусалар вя зуаралар шм. групу дилляриндя; авъилалар (ауъилалар), сокналар вя б. Ливийа ващяляриндя йашайан диэяр Б., Мисирин шм.-г.-индяки сиуалар ш. групу дилляриндя; туарегляр ъ. групу дилляриндя; Мавританийадакы зенагалар г. групу дилляриндя данышырлар. Диндарлары, ясасян, мцсялмандыр, йящудиляр вя христианлар да вар.

     Бярбярляр. Яняняви йашайыш мяскяни – Оулад Султан гясри. Тунис.


    Б.-ин яъдадларынын гядим тарихи щаггында бах Ливийалылар мягалясиня. Яряблярин Мяьриби ишьалындан сонра 7 ясрин сонларындан вя хцсусиля дя 11–12 ясрлярдя ящалинин ярябляшмяси вя мцсялманлашмасы баш вермишдир, Б. даь вя сящра р-нларына сыхышдырылмышлар.

    Ясас яняняви мяшьулиййятляри кючяри вя кючябя малдарлыг (дявя, давар вя гарамал), хыш якинчилийидир (арпа, дары, буьда, баьчылыг). Ващялярдя якинчилик, бостанчылыг, транзит карван тиъаряти иля мяшьул олурлар. Кланлара (лефф, игхс) бюлцнян тайфалар (тякбилт) башчылар (аэеллид, амгар) вя аьсаггаллар шуралары (бярбяр дилиндя имзран, ярябъя ъмаа) тяряфиндян идаря олунур. Отураг групларда тайфа яразисинин мяркязи мющкямляндирилмиш мяскяндир (бярбяр дилиндя тигремт, дшар; ярябъя гасба, гсар); бцръ-тахыл анбарлары сяъиййявидир. Торпаьын истифадясиндя иъма мцлкиййяти галмагдадыр; кланларарасы мцвяггяти иттифаглар (тиуизи), гаршылыглы йардымлашма, мяс., мал-гаранын отарылмасы (тауаллат) йайылмышдыр. Кючяриляр чадырларда йашайыр (бярбяр дилиндя тахамт, ярябъя щима), дцшярэяляр (дуар, мдуар) даиряви планлыдыр. Мяншяъя суфи тяригятляри иля баьлы олан пешя-корпоратив бирликлярин инкишаф етмиш системи– марабут дини-мистик гардашлыглары йайылмышдыр.

               Бярбярляр. Яняняви газма евляринин дахили щяйяти.


    Ш и ф а щ и  й а р а д ы ъ ы  л ы г. Шифащи поезийа ян чох кабилляр вя шилхлярдя инкишаф етмишдир. Айрыъа (асефра) вя поетик силсилядя бирляшдирилмиш (тизрарин) лирик шеирляр эениш йайылмышдыр. Епик поезийада яъдадларын иэидлик вя щцняри, Мящяммяд пейьямбярин вя мцгяддяслярин щяйаты тяряннцм едилир. Шилхлярин поезийасында дини вя сатирик мязмунлу поемалара раст эялинир (тамдгаазжи). Имайт поемаларында достлуг, мящяббят вя севэидян;гыса поемаларда ейни гябилядян оланларын щяйатындан, мцщарибя вя байрамлардан (тайфферт) бящс олунур. Излан поемалар эцндялик щяйата щяср олунмушдур. Щади дини чаларлы поемадыр (гящряманын ъящяннямя – валидейнлярини хилас етмяйя эетмясиндян бящс едян “Саби щаггында поема”).

    Наьыллар чохсайлы вя мцхтялифдир. Щейванлар щаггында наьыллар щамы цчцн, мяишят наьыллары, ясасян, кишиляр цчцндцр. Мяьриб бярбярляринин сещрли наьылларыны гадын вя ушаг йыьынъагларында йалныз гадынлар данышыр. Наьыллары эцндцз данышмаьа гадаьа гойулмушдур. Щейванлар щаггында наьылларын ясас гящряманы Чаггалдыр (онун щаггында силсиля наьыллар вар). Мяишят наьыллары оьрулар, гулдурлар, тапмаъа тапмаг, кялякбазлар, етибарсыз гадынлар, ахмаглар вя с. щаггындадыр. Йетим щаггында, мяшщур бярбяр кялякбаз (Мяракешдя Си Ъоха, Ялъязаирдя Си Ъеха) щаггында наьыллар популйардыр. Сещрли наьылларын сцжетляри арасында бцтцн дцнйада мяшщур оланлар вя йалныз бярбярляря мяхсуслары да вар. Чохлу аталар сюзляри вя зярби-мясялляр мювъуддур. 

    Афярди (тапмаъа щавалары), ташерафт (чобан мащнылары), атемши, йахуд изли (мащны-поемалар), ахваш (кцтляви мащны-рягс, Мяракеш); ахеллил, таэеррабт (даиряви байрам мащны-рягсляри, Ялъязаир) мусигили-поетик жанрлардыр. Няфяс алятляри вя мембрафонлардан ибарят инструментал ансамблын мцшайияти иля рягслярля респонсор охумалар сяъиййявидир. Яняняви алятляр арасында (бязиляри яряб мяншялидир) дилчякли – зорна, гаита; гамышдан щазырланмыш флейта-касаба (гасба); барабан – тябил; дяфляр – бендир, тариъа; лйутнйа гуинбри (онун сяляфи узунголлу гядим Мисир лйутнйасыдыр). Туареглярин ясас алятляри: бирсимли йайла чалынан имзад (анзад; гадын аляти), бармагла чалынан бирсимли гугей, йасты тябилляр – ганга, литавра–тинди. Орта Атлас даьларында дяфдя чалмаьын хцсуси нювц– ясас ритмин фонунда мцряккяб ритмик фигурларла мцшайият олунан соло виртуоз импровизасийа; шм. даьятяйи йерлярдя – тябил вя дяфдя полиритмик чальы йайылмышдыр. Мусигили-поетик йарышмаларын яняняляри горунур; солист-импровизаторларын чыхышлары арасында дяфлярин мцшайияти иля киши вя гадын хору рягс едир. Бярбярдилли халгларын мусигиси диатоник сясдцзцмцня ясасланыр. Мяракеш вя Тунисин ъ.-унда пентатоникадан истифадя олунур. 20 ясрин сонуна йахын шящяр гадын (хувара) вя киши (дабка) рягс-мащны формалары йайылмышдыр; онлар мцсялман тягвиминя уйьунлашдырылмышдыр, гум саатына (аьвал) бянзяр тябилдя ифадан ибарятдир. 

    BƏRBƏRLƏR

    БЯРБЯРЛЯР – Шимали Африканын йерли ящалиси, халглар групу. Мяракеш ящалисинин тягр. 50%-ини, Ялъязаир ящалисинин тягр. 25%-ини тяшкил едирляр; Тунис, Ливийа, Мисир, Мавританийа, Мали, Ниэер вя с. юлкялярдя дя йашайырлар. Цмуми сайлары тягр. 30 млн., о ъцмлядян Авропа юлкяляриндя 3 млн. няфярдир (2005). Бярбяр-Ливийа дилляриндя: Мяракеш Б.-и [тамазигтляр (тамазигхтляр, имазигхенляр, бераберляр) вя Атлас д-рындакы шилхляр (дилляри: ташелхит); рифляр, сенхажалар вя диэяр зенет груплары], Ялъязаир Б.-и (зенет халгларына аид шавиййалар, шенуалар; сящра ващяляри Б.-и адланан гябилляр), Тунис Б.-и (ъербалар, сенедляр вя б.), Ливийадакы нефусалар вя зуаралар шм. групу дилляриндя; авъилалар (ауъилалар), сокналар вя б. Ливийа ващяляриндя йашайан диэяр Б., Мисирин шм.-г.-индяки сиуалар ш. групу дилляриндя; туарегляр ъ. групу дилляриндя; Мавританийадакы зенагалар г. групу дилляриндя данышырлар. Диндарлары, ясасян, мцсялмандыр, йящудиляр вя христианлар да вар.

     Бярбярляр. Яняняви йашайыш мяскяни – Оулад Султан гясри. Тунис.


    Б.-ин яъдадларынын гядим тарихи щаггында бах Ливийалылар мягалясиня. Яряблярин Мяьриби ишьалындан сонра 7 ясрин сонларындан вя хцсусиля дя 11–12 ясрлярдя ящалинин ярябляшмяси вя мцсялманлашмасы баш вермишдир, Б. даь вя сящра р-нларына сыхышдырылмышлар.

    Ясас яняняви мяшьулиййятляри кючяри вя кючябя малдарлыг (дявя, давар вя гарамал), хыш якинчилийидир (арпа, дары, буьда, баьчылыг). Ващялярдя якинчилик, бостанчылыг, транзит карван тиъаряти иля мяшьул олурлар. Кланлара (лефф, игхс) бюлцнян тайфалар (тякбилт) башчылар (аэеллид, амгар) вя аьсаггаллар шуралары (бярбяр дилиндя имзран, ярябъя ъмаа) тяряфиндян идаря олунур. Отураг групларда тайфа яразисинин мяркязи мющкямляндирилмиш мяскяндир (бярбяр дилиндя тигремт, дшар; ярябъя гасба, гсар); бцръ-тахыл анбарлары сяъиййявидир. Торпаьын истифадясиндя иъма мцлкиййяти галмагдадыр; кланларарасы мцвяггяти иттифаглар (тиуизи), гаршылыглы йардымлашма, мяс., мал-гаранын отарылмасы (тауаллат) йайылмышдыр. Кючяриляр чадырларда йашайыр (бярбяр дилиндя тахамт, ярябъя щима), дцшярэяляр (дуар, мдуар) даиряви планлыдыр. Мяншяъя суфи тяригятляри иля баьлы олан пешя-корпоратив бирликлярин инкишаф етмиш системи– марабут дини-мистик гардашлыглары йайылмышдыр.

               Бярбярляр. Яняняви газма евляринин дахили щяйяти.


    Ш и ф а щ и  й а р а д ы ъ ы  л ы г. Шифащи поезийа ян чох кабилляр вя шилхлярдя инкишаф етмишдир. Айрыъа (асефра) вя поетик силсилядя бирляшдирилмиш (тизрарин) лирик шеирляр эениш йайылмышдыр. Епик поезийада яъдадларын иэидлик вя щцняри, Мящяммяд пейьямбярин вя мцгяддяслярин щяйаты тяряннцм едилир. Шилхлярин поезийасында дини вя сатирик мязмунлу поемалара раст эялинир (тамдгаазжи). Имайт поемаларында достлуг, мящяббят вя севэидян;гыса поемаларда ейни гябилядян оланларын щяйатындан, мцщарибя вя байрамлардан (тайфферт) бящс олунур. Излан поемалар эцндялик щяйата щяср олунмушдур. Щади дини чаларлы поемадыр (гящряманын ъящяннямя – валидейнлярини хилас етмяйя эетмясиндян бящс едян “Саби щаггында поема”).

    Наьыллар чохсайлы вя мцхтялифдир. Щейванлар щаггында наьыллар щамы цчцн, мяишят наьыллары, ясасян, кишиляр цчцндцр. Мяьриб бярбярляринин сещрли наьылларыны гадын вя ушаг йыьынъагларында йалныз гадынлар данышыр. Наьыллары эцндцз данышмаьа гадаьа гойулмушдур. Щейванлар щаггында наьылларын ясас гящряманы Чаггалдыр (онун щаггында силсиля наьыллар вар). Мяишят наьыллары оьрулар, гулдурлар, тапмаъа тапмаг, кялякбазлар, етибарсыз гадынлар, ахмаглар вя с. щаггындадыр. Йетим щаггында, мяшщур бярбяр кялякбаз (Мяракешдя Си Ъоха, Ялъязаирдя Си Ъеха) щаггында наьыллар популйардыр. Сещрли наьылларын сцжетляри арасында бцтцн дцнйада мяшщур оланлар вя йалныз бярбярляря мяхсуслары да вар. Чохлу аталар сюзляри вя зярби-мясялляр мювъуддур. 

    Афярди (тапмаъа щавалары), ташерафт (чобан мащнылары), атемши, йахуд изли (мащны-поемалар), ахваш (кцтляви мащны-рягс, Мяракеш); ахеллил, таэеррабт (даиряви байрам мащны-рягсляри, Ялъязаир) мусигили-поетик жанрлардыр. Няфяс алятляри вя мембрафонлардан ибарят инструментал ансамблын мцшайияти иля рягслярля респонсор охумалар сяъиййявидир. Яняняви алятляр арасында (бязиляри яряб мяншялидир) дилчякли – зорна, гаита; гамышдан щазырланмыш флейта-касаба (гасба); барабан – тябил; дяфляр – бендир, тариъа; лйутнйа гуинбри (онун сяляфи узунголлу гядим Мисир лйутнйасыдыр). Туареглярин ясас алятляри: бирсимли йайла чалынан имзад (анзад; гадын аляти), бармагла чалынан бирсимли гугей, йасты тябилляр – ганга, литавра–тинди. Орта Атлас даьларында дяфдя чалмаьын хцсуси нювц– ясас ритмин фонунда мцряккяб ритмик фигурларла мцшайият олунан соло виртуоз импровизасийа; шм. даьятяйи йерлярдя – тябил вя дяфдя полиритмик чальы йайылмышдыр. Мусигили-поетик йарышмаларын яняняляри горунур; солист-импровизаторларын чыхышлары арасында дяфлярин мцшайияти иля киши вя гадын хору рягс едир. Бярбярдилли халгларын мусигиси диатоник сясдцзцмцня ясасланыр. Мяракеш вя Тунисин ъ.-унда пентатоникадан истифадя олунур. 20 ясрин сонуна йахын шящяр гадын (хувара) вя киши (дабка) рягс-мащны формалары йайылмышдыр; онлар мцсялман тягвиминя уйьунлашдырылмышдыр, гум саатына (аьвал) бянзяр тябилдя ифадан ибарятдир.