Azərbaycan Milli Ensiklopediyası
III CİLD (BABİNGER - BAXŞƏLİYEV)
    BƏRK CİSM

    маддянин агрегат щалларындан бири; нормал шяраитдя юз формасыны сахламасы (сцрцшмя модулуна маликдир) вя атомларынын мцяййян таразлыг вязиййятляри ятрафында кичик амплитудлу рягсляр етмяси иля характеризя олунур. Атомларын таразлыг вязиййятляринин фязада пайланылмасына эюря Б.ъ. кристал вя аморф щал- да ола биляр. Кристал щал атомларын фязада низамлы, аморф щал ися низамсыз пайланмасыдыр. Тязйиг вя темп-рдан асылы олараг кристал Б.ъ. мцхтялиф щалларда олур. Бунлара кристал Б.ъ.-ин фазалары вя йа кристал модификасийалары дейилир. Ейни ъисмин мцхтялиф модификасийаларда ола билмяси полиморфизм адланыр. Елементлярин мцхтялиф модификасийаларда олмасына аллотропик модификасийалар дейилир (мяс., алмаз, графит вя с.). Бир кристал щалдан диэяриня кечид нюгтясиндя йа биринъи нюв фаза кечиди (кечид нюгтясиндя истилик айрылмасы вя щяъмин сычрайышла дяйишмяси), йа да икинъи нюв фаза кечиди (кечид нюгтясиндя истилик тутумунун вя с. сычрайышла дяйишмяси) баш верир.
    Б.ъ.-дя атомлар вя йа молекуллар арасындакы рабитя гцввяляри, ясасян, електростатик тябиятлидир (зяиф магнит гаршылыглы тясири нязяря алынмазса). Кристал Б.ъ.-ляри рабитя нювляриня эюря, адятян, 5 йеря бюлцрляр: 1) мцсбят вя мянфи ионлардан тяшкил олунмуш кристаллар (мяс., НаЪл, КЪл вя с.); ашаьы темп-рларда зяиф електрик кечириъилийиня, йцксяк темп-рларда ися йахшы ион кечириъилийиня – инфрагырмызы шцалары кяскин удмаг хассясиня маликдир; 2) ковалент рабитяли кристаллар (мяс., алмаз, Эе, Си); бу кристалларда валент електронлары бцтцн гоншу атомлара аид олур вя електронларын ионларарасы пайланма сыхлыьы кяскин истигамятлянмиш олур. Йцксяк бярклик, саф нцмунялярдя вя ашаьы темп- рларда зяиф електрик кечириъилийи бу кристаллар цчцн характерикдир; 3) метал кристаллар; сярбяст електронлар ионлар арасында рабитя енержисинин йаранмасына сябяб олур. Беля маддяляр йцксяк кечириъилийя маликдир; 4) молекулйар кристаллар; чохатомлу кимйяви бирляшмяляря (мяс., ЪЩ4 вя с.) аиддир. Онларда молекулларарасы рабитя Ван-дер-Ваалс гцввяляри васитясиля йараныр. Бу кристалларын яримя темп-рлары алчаг, сыхылма габилиййяти ися йцксяк олур; 5) щидроэен рабитяли кристаллар (мяс., буз, ЩФ вя с.); щидроэен рабитяси, ясасян, електромянфилийи, йяни атому електронлары юзцня ъязбетмя габилиййяти йцксяк олан елементлярин (флцор, оксиэен, азот) щидроэенля бирляшмяляриндя баш верир вя ковалент вя ион рабитяляриндян зяифдир. Рабитя нювляриня эюря, Б.ъ.-лярин бу ъцр тяснифаты тягрибидир. Би, Ас, Сб вя с. кими маддяляри бу нювлярдян щяр щансы бириня аид етмяк чятиндир. Цмумиййятля, бцтцн Б.ъ.-лярдя рабитя нювляри мцхтялиф нисбятдядир. Б.ъ.-ин електрик, магнит, оптик вя истилик хассяляри, ясасян, ону тяшкил едян атомларда валент електронларынын пайланмасындан асылыдыр. Б.ъ.-ин атомларында валент електронларынын енержи спектри сярбяст атомлардакындан кяскин фярглидир. Б.ъ.-дя атомларын гаршылыглы тясири нятиъясиндя електронун сярбяст атомдакы дискрет енержи сявиййяляри енержи зоналары ямяля эятирир. Зонаны ямяля эятирян енержи сявиййяляриндя електронлар Паули принсипиня эюря (щяр бир сявиййядя спинляри мцхтялиф истигамятли олан ики електрон йерляшя биляр) пайланыр. Щяр щансы зонада щеч бир електрон йохдурса, онда кристала електрик сащяси тятбиг етдикдя бу зона електрик кечириъилийиня пай вермир. Зонада бцтцн сявиййяляр ахырадяк електронларла долдугда, онда бу електронлар да кечириъиликдя иштирак етмир, чцнки бунун цчцн сащянин тясири иля електрон гоншу (даща йухары) сявиййяйя кечмялидир, бу ися Паули принсипиня эюря мцмкцн дейил (сявиййялярин щамысы долудур). Демяли, електронлар о заман електрик кечириъилийиндя иштирак едя биляр ки, зона електронларла йарымчыг долмуш олсун. Истянилян темп-рда бахылан маддянин йарымчыг долмуш зонасы варса, онда бу маддя кечириъидир. Кечириъи олмайан маддяляр ися еля маддялярдир ки, онларын бир сыра енержи зоналары електронларла тамамиля долудур вя ахырынъы долу зонадан сонра эялян бош зона долу зонадан мцяййян гадаьан олунмуш зона иля айрылыр. Кечириъи олмайан маддяляря йарымкечириъиляр вя диелектрикляр аиддир. Биринъи бош зонаны ахырынъы долу зонадан айыран гадаьан олунмуш зонанын ени 2÷3 еВ вя йа ондан аздырса, маддя йарымкечириъи, бюйцкдцрся, диелектрикдир. 
    Атомлардан вя молекуллардан дайа ныглы Б.ъ.-ин ямяля эялмяси ~10 –8 см мясафядя електростатик ъазибя вя итялямя гцввяляринин таразлашмасыны эюстярир. Бир сыра щалларда атом зярряъикляриня бярк шарлар кими бахмаг вя онлары атом радиуслары иля характеризя етмяк олар. Гаршылыглы тясир гцввяляри щаггында билэи Б.ъ.-ин щал тянлийини алмаьа имкан верир.
    Бцтцн Б.ъ.-ляр кифайят гядяр йцксяк темп-рда ярийир вя йа сублимасийа (бярк маддянин бухара чеврилмяси) олунур; бярк щелиум истисналыг тяшкил едир, беля ки, темп-р азалдыгда о ярийир (тязйиг алтында). Яримя просесиндя ъисмин алдыьы истилик атомларарасы рабитянин гырылмасына сярф олунур. Мцхтялиф тябиятли Б.ъ.-лярдя яримя темп-ру фярглидир (щидроэен молекулунда 259,1°Ъ, волфрамда 3410±20°Ъ, графитдя 4000°Ъ-дян бюйцк). Б.ъ.-ляр техниканын мцхтялиф сащяляриндя ишлядилир. Онларын механики хассяляриндян тикинти вя конструксийа ишляриндя, електрик, оптик, магнит хассяляриндян ися радио вя електротехникада эениш истифадя олунур. Йарымкечириъилярдян щазырланмыш ъищазлар електрон лампаларыны явяз едир. Ферромагнит лювщяляр вя ифраткечириъи мяфтилляр ися щесаблайыъы машынларын ясас елементляридир. Мцасир техникада Б.ъ.-лярин квант хассяляриндян дя эениш истифадя олунур
    (оптик квант эенераторларында вя с.-дя).
    АМЕА-нын Физика Ин-тунда Б.ъ.-ляр физикасы сащясиндя мцщцм тядгигатлар апарылыр.
    Яд: Киттель Ч. Введение в физику твёрдого телаю. М., 1963; Харисон У., Теория твёрдого тела. Пер. с англ., М., 1973; Давыдов А.С., Теория твёрдого тела. М., 1976.

Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (Azərbaycan dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2007
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, I CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2009
ISBN: 978-9952-441-02-4
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, II CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2010
ISBN: 978-9952-441-05-5
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, III CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2011
ISBN: 978-9952-441-07-9
Səhifələrin sayı: 604
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, “Azərbaycan” xüsusi cildi (rus dilində)
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2012
ISBN: 978-9952-441-01-7
Səhifələrin sayı: 881
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, IV CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2013
ISBN: 978-9952-441-03-1
Səhifələrin sayı: 608
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, V CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili: 2014
ISBN: 978-9952-441-10-9
Səhifələrin sayı: 592
Sərlövhə: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası, VI CİLD
Nəşriyyat: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi
Nəşr yeri: Bakı
Nəşr ili 2015
ISBN: 978-9952-441-11-6
Səhifələrin sayı: 608
BABİNGER – BAXŞƏLİYEV
    BƏRK CİSM

    маддянин агрегат щалларындан бири; нормал шяраитдя юз формасыны сахламасы (сцрцшмя модулуна маликдир) вя атомларынын мцяййян таразлыг вязиййятляри ятрафында кичик амплитудлу рягсляр етмяси иля характеризя олунур. Атомларын таразлыг вязиййятляринин фязада пайланылмасына эюря Б.ъ. кристал вя аморф щал- да ола биляр. Кристал щал атомларын фязада низамлы, аморф щал ися низамсыз пайланмасыдыр. Тязйиг вя темп-рдан асылы олараг кристал Б.ъ. мцхтялиф щалларда олур. Бунлара кристал Б.ъ.-ин фазалары вя йа кристал модификасийалары дейилир. Ейни ъисмин мцхтялиф модификасийаларда ола билмяси полиморфизм адланыр. Елементлярин мцхтялиф модификасийаларда олмасына аллотропик модификасийалар дейилир (мяс., алмаз, графит вя с.). Бир кристал щалдан диэяриня кечид нюгтясиндя йа биринъи нюв фаза кечиди (кечид нюгтясиндя истилик айрылмасы вя щяъмин сычрайышла дяйишмяси), йа да икинъи нюв фаза кечиди (кечид нюгтясиндя истилик тутумунун вя с. сычрайышла дяйишмяси) баш верир.
    Б.ъ.-дя атомлар вя йа молекуллар арасындакы рабитя гцввяляри, ясасян, електростатик тябиятлидир (зяиф магнит гаршылыглы тясири нязяря алынмазса). Кристал Б.ъ.-ляри рабитя нювляриня эюря, адятян, 5 йеря бюлцрляр: 1) мцсбят вя мянфи ионлардан тяшкил олунмуш кристаллар (мяс., НаЪл, КЪл вя с.); ашаьы темп-рларда зяиф електрик кечириъилийиня, йцксяк темп-рларда ися йахшы ион кечириъилийиня – инфрагырмызы шцалары кяскин удмаг хассясиня маликдир; 2) ковалент рабитяли кристаллар (мяс., алмаз, Эе, Си); бу кристалларда валент електронлары бцтцн гоншу атомлара аид олур вя електронларын ионларарасы пайланма сыхлыьы кяскин истигамятлянмиш олур. Йцксяк бярклик, саф нцмунялярдя вя ашаьы темп- рларда зяиф електрик кечириъилийи бу кристаллар цчцн характерикдир; 3) метал кристаллар; сярбяст електронлар ионлар арасында рабитя енержисинин йаранмасына сябяб олур. Беля маддяляр йцксяк кечириъилийя маликдир; 4) молекулйар кристаллар; чохатомлу кимйяви бирляшмяляря (мяс., ЪЩ4 вя с.) аиддир. Онларда молекулларарасы рабитя Ван-дер-Ваалс гцввяляри васитясиля йараныр. Бу кристалларын яримя темп-рлары алчаг, сыхылма габилиййяти ися йцксяк олур; 5) щидроэен рабитяли кристаллар (мяс., буз, ЩФ вя с.); щидроэен рабитяси, ясасян, електромянфилийи, йяни атому електронлары юзцня ъязбетмя габилиййяти йцксяк олан елементлярин (флцор, оксиэен, азот) щидроэенля бирляшмяляриндя баш верир вя ковалент вя ион рабитяляриндян зяифдир. Рабитя нювляриня эюря, Б.ъ.-лярин бу ъцр тяснифаты тягрибидир. Би, Ас, Сб вя с. кими маддяляри бу нювлярдян щяр щансы бириня аид етмяк чятиндир. Цмумиййятля, бцтцн Б.ъ.-лярдя рабитя нювляри мцхтялиф нисбятдядир. Б.ъ.-ин електрик, магнит, оптик вя истилик хассяляри, ясасян, ону тяшкил едян атомларда валент електронларынын пайланмасындан асылыдыр. Б.ъ.-ин атомларында валент електронларынын енержи спектри сярбяст атомлардакындан кяскин фярглидир. Б.ъ.-дя атомларын гаршылыглы тясири нятиъясиндя електронун сярбяст атомдакы дискрет енержи сявиййяляри енержи зоналары ямяля эятирир. Зонаны ямяля эятирян енержи сявиййяляриндя електронлар Паули принсипиня эюря (щяр бир сявиййядя спинляри мцхтялиф истигамятли олан ики електрон йерляшя биляр) пайланыр. Щяр щансы зонада щеч бир електрон йохдурса, онда кристала електрик сащяси тятбиг етдикдя бу зона електрик кечириъилийиня пай вермир. Зонада бцтцн сявиййяляр ахырадяк електронларла долдугда, онда бу електронлар да кечириъиликдя иштирак етмир, чцнки бунун цчцн сащянин тясири иля електрон гоншу (даща йухары) сявиййяйя кечмялидир, бу ися Паули принсипиня эюря мцмкцн дейил (сявиййялярин щамысы долудур). Демяли, електронлар о заман електрик кечириъилийиндя иштирак едя биляр ки, зона електронларла йарымчыг долмуш олсун. Истянилян темп-рда бахылан маддянин йарымчыг долмуш зонасы варса, онда бу маддя кечириъидир. Кечириъи олмайан маддяляр ися еля маддялярдир ки, онларын бир сыра енержи зоналары електронларла тамамиля долудур вя ахырынъы долу зонадан сонра эялян бош зона долу зонадан мцяййян гадаьан олунмуш зона иля айрылыр. Кечириъи олмайан маддяляря йарымкечириъиляр вя диелектрикляр аиддир. Биринъи бош зонаны ахырынъы долу зонадан айыран гадаьан олунмуш зонанын ени 2÷3 еВ вя йа ондан аздырса, маддя йарымкечириъи, бюйцкдцрся, диелектрикдир. 
    Атомлардан вя молекуллардан дайа ныглы Б.ъ.-ин ямяля эялмяси ~10 –8 см мясафядя електростатик ъазибя вя итялямя гцввяляринин таразлашмасыны эюстярир. Бир сыра щалларда атом зярряъикляриня бярк шарлар кими бахмаг вя онлары атом радиуслары иля характеризя етмяк олар. Гаршылыглы тясир гцввяляри щаггында билэи Б.ъ.-ин щал тянлийини алмаьа имкан верир.
    Бцтцн Б.ъ.-ляр кифайят гядяр йцксяк темп-рда ярийир вя йа сублимасийа (бярк маддянин бухара чеврилмяси) олунур; бярк щелиум истисналыг тяшкил едир, беля ки, темп-р азалдыгда о ярийир (тязйиг алтында). Яримя просесиндя ъисмин алдыьы истилик атомларарасы рабитянин гырылмасына сярф олунур. Мцхтялиф тябиятли Б.ъ.-лярдя яримя темп-ру фярглидир (щидроэен молекулунда 259,1°Ъ, волфрамда 3410±20°Ъ, графитдя 4000°Ъ-дян бюйцк). Б.ъ.-ляр техниканын мцхтялиф сащяляриндя ишлядилир. Онларын механики хассяляриндян тикинти вя конструксийа ишляриндя, електрик, оптик, магнит хассяляриндян ися радио вя електротехникада эениш истифадя олунур. Йарымкечириъилярдян щазырланмыш ъищазлар електрон лампаларыны явяз едир. Ферромагнит лювщяляр вя ифраткечириъи мяфтилляр ися щесаблайыъы машынларын ясас елементляридир. Мцасир техникада Б.ъ.-лярин квант хассяляриндян дя эениш истифадя олунур
    (оптик квант эенераторларында вя с.-дя).
    АМЕА-нын Физика Ин-тунда Б.ъ.-ляр физикасы сащясиндя мцщцм тядгигатлар апарылыр.
    Яд: Киттель Ч. Введение в физику твёрдого телаю. М., 1963; Харисон У., Теория твёрдого тела. Пер. с англ., М., 1973; Давыдов А.С., Теория твёрдого тела. М., 1976.

    BƏRK CİSM

    маддянин агрегат щалларындан бири; нормал шяраитдя юз формасыны сахламасы (сцрцшмя модулуна маликдир) вя атомларынын мцяййян таразлыг вязиййятляри ятрафында кичик амплитудлу рягсляр етмяси иля характеризя олунур. Атомларын таразлыг вязиййятляринин фязада пайланылмасына эюря Б.ъ. кристал вя аморф щал- да ола биляр. Кристал щал атомларын фязада низамлы, аморф щал ися низамсыз пайланмасыдыр. Тязйиг вя темп-рдан асылы олараг кристал Б.ъ. мцхтялиф щалларда олур. Бунлара кристал Б.ъ.-ин фазалары вя йа кристал модификасийалары дейилир. Ейни ъисмин мцхтялиф модификасийаларда ола билмяси полиморфизм адланыр. Елементлярин мцхтялиф модификасийаларда олмасына аллотропик модификасийалар дейилир (мяс., алмаз, графит вя с.). Бир кристал щалдан диэяриня кечид нюгтясиндя йа биринъи нюв фаза кечиди (кечид нюгтясиндя истилик айрылмасы вя щяъмин сычрайышла дяйишмяси), йа да икинъи нюв фаза кечиди (кечид нюгтясиндя истилик тутумунун вя с. сычрайышла дяйишмяси) баш верир.
    Б.ъ.-дя атомлар вя йа молекуллар арасындакы рабитя гцввяляри, ясасян, електростатик тябиятлидир (зяиф магнит гаршылыглы тясири нязяря алынмазса). Кристал Б.ъ.-ляри рабитя нювляриня эюря, адятян, 5 йеря бюлцрляр: 1) мцсбят вя мянфи ионлардан тяшкил олунмуш кристаллар (мяс., НаЪл, КЪл вя с.); ашаьы темп-рларда зяиф електрик кечириъилийиня, йцксяк темп-рларда ися йахшы ион кечириъилийиня – инфрагырмызы шцалары кяскин удмаг хассясиня маликдир; 2) ковалент рабитяли кристаллар (мяс., алмаз, Эе, Си); бу кристалларда валент електронлары бцтцн гоншу атомлара аид олур вя електронларын ионларарасы пайланма сыхлыьы кяскин истигамятлянмиш олур. Йцксяк бярклик, саф нцмунялярдя вя ашаьы темп- рларда зяиф електрик кечириъилийи бу кристаллар цчцн характерикдир; 3) метал кристаллар; сярбяст електронлар ионлар арасында рабитя енержисинин йаранмасына сябяб олур. Беля маддяляр йцксяк кечириъилийя маликдир; 4) молекулйар кристаллар; чохатомлу кимйяви бирляшмяляря (мяс., ЪЩ4 вя с.) аиддир. Онларда молекулларарасы рабитя Ван-дер-Ваалс гцввяляри васитясиля йараныр. Бу кристалларын яримя темп-рлары алчаг, сыхылма габилиййяти ися йцксяк олур; 5) щидроэен рабитяли кристаллар (мяс., буз, ЩФ вя с.); щидроэен рабитяси, ясасян, електромянфилийи, йяни атому електронлары юзцня ъязбетмя габилиййяти йцксяк олан елементлярин (флцор, оксиэен, азот) щидроэенля бирляшмяляриндя баш верир вя ковалент вя ион рабитяляриндян зяифдир. Рабитя нювляриня эюря, Б.ъ.-лярин бу ъцр тяснифаты тягрибидир. Би, Ас, Сб вя с. кими маддяляри бу нювлярдян щяр щансы бириня аид етмяк чятиндир. Цмумиййятля, бцтцн Б.ъ.-лярдя рабитя нювляри мцхтялиф нисбятдядир. Б.ъ.-ин електрик, магнит, оптик вя истилик хассяляри, ясасян, ону тяшкил едян атомларда валент електронларынын пайланмасындан асылыдыр. Б.ъ.-ин атомларында валент електронларынын енержи спектри сярбяст атомлардакындан кяскин фярглидир. Б.ъ.-дя атомларын гаршылыглы тясири нятиъясиндя електронун сярбяст атомдакы дискрет енержи сявиййяляри енержи зоналары ямяля эятирир. Зонаны ямяля эятирян енержи сявиййяляриндя електронлар Паули принсипиня эюря (щяр бир сявиййядя спинляри мцхтялиф истигамятли олан ики електрон йерляшя биляр) пайланыр. Щяр щансы зонада щеч бир електрон йохдурса, онда кристала електрик сащяси тятбиг етдикдя бу зона електрик кечириъилийиня пай вермир. Зонада бцтцн сявиййяляр ахырадяк електронларла долдугда, онда бу електронлар да кечириъиликдя иштирак етмир, чцнки бунун цчцн сащянин тясири иля електрон гоншу (даща йухары) сявиййяйя кечмялидир, бу ися Паули принсипиня эюря мцмкцн дейил (сявиййялярин щамысы долудур). Демяли, електронлар о заман електрик кечириъилийиндя иштирак едя биляр ки, зона електронларла йарымчыг долмуш олсун. Истянилян темп-рда бахылан маддянин йарымчыг долмуш зонасы варса, онда бу маддя кечириъидир. Кечириъи олмайан маддяляр ися еля маддялярдир ки, онларын бир сыра енержи зоналары електронларла тамамиля долудур вя ахырынъы долу зонадан сонра эялян бош зона долу зонадан мцяййян гадаьан олунмуш зона иля айрылыр. Кечириъи олмайан маддяляря йарымкечириъиляр вя диелектрикляр аиддир. Биринъи бош зонаны ахырынъы долу зонадан айыран гадаьан олунмуш зонанын ени 2÷3 еВ вя йа ондан аздырса, маддя йарымкечириъи, бюйцкдцрся, диелектрикдир. 
    Атомлардан вя молекуллардан дайа ныглы Б.ъ.-ин ямяля эялмяси ~10 –8 см мясафядя електростатик ъазибя вя итялямя гцввяляринин таразлашмасыны эюстярир. Бир сыра щалларда атом зярряъикляриня бярк шарлар кими бахмаг вя онлары атом радиуслары иля характеризя етмяк олар. Гаршылыглы тясир гцввяляри щаггында билэи Б.ъ.-ин щал тянлийини алмаьа имкан верир.
    Бцтцн Б.ъ.-ляр кифайят гядяр йцксяк темп-рда ярийир вя йа сублимасийа (бярк маддянин бухара чеврилмяси) олунур; бярк щелиум истисналыг тяшкил едир, беля ки, темп-р азалдыгда о ярийир (тязйиг алтында). Яримя просесиндя ъисмин алдыьы истилик атомларарасы рабитянин гырылмасына сярф олунур. Мцхтялиф тябиятли Б.ъ.-лярдя яримя темп-ру фярглидир (щидроэен молекулунда 259,1°Ъ, волфрамда 3410±20°Ъ, графитдя 4000°Ъ-дян бюйцк). Б.ъ.-ляр техниканын мцхтялиф сащяляриндя ишлядилир. Онларын механики хассяляриндян тикинти вя конструксийа ишляриндя, електрик, оптик, магнит хассяляриндян ися радио вя електротехникада эениш истифадя олунур. Йарымкечириъилярдян щазырланмыш ъищазлар електрон лампаларыны явяз едир. Ферромагнит лювщяляр вя ифраткечириъи мяфтилляр ися щесаблайыъы машынларын ясас елементляридир. Мцасир техникада Б.ъ.-лярин квант хассяляриндян дя эениш истифадя олунур
    (оптик квант эенераторларында вя с.-дя).
    АМЕА-нын Физика Ин-тунда Б.ъ.-ляр физикасы сащясиндя мцщцм тядгигатлар апарылыр.
    Яд: Киттель Ч. Введение в физику твёрдого телаю. М., 1963; Харисон У., Теория твёрдого тела. Пер. с англ., М., 1973; Давыдов А.С., Теория твёрдого тела. М., 1976.